Dagblaðið Vísir - DV - 20.01.1996, Síða 15

LAUGARDAGUR 20. JANÚAR 1996
15
Fiðringur fer nú um margan
mætan manninn enda laus sá biti
sem feitastur er í embættismanna-
kerfmu, húsbóndavaldið á Bessa-
stöðum. Mikil gerjun hefur átt sér
stað síðan Vigdís Finnbogadóttir
forseti tilkynnti við þingsetningu í
haust að hún gæfi ekki kost á sér
við forsetakosningar í sumar. Lík-
legir frambjóðendur hafa þó held-
ur dregið við sig að taka af skarið
enda ákvörðun um framboð til
embættis forseta íslands ekkert
smámál. Þar verða menn að meta
stöðu sína og möguleika. Slæm út-
reið í kosningum sem þessum er
álitshnekkir og því verða þeir sem
til Bessastaða líta að hugleiða
hvort betur sé heima setið en af
stað farið.
Margt að íhuga
Það er margt sem kanna ber
áður en menn hella sér í forseta-
slaginn. Kosið er um þjóðhöfð-
ingja og það er ekki eintóm sæla
sem fylgir embættinu. Mikil rösk-
un verður á högum, sá sem gegnir
embættinu er undir smásjánni öll-
um stundum. Hann verður að una
því að vekja athygli hvar sem
hann fer, jafnvel í sínum.frítíma.
Þá verða menn að horfa til fjöl-
skyldu sinnar. Álag er um leið sett
á maka og börn. Fjölskyldan verð-
ur á svipstundu landsfræg og hún
verður að taka því að embættinu
fylgja þær skyldur að miklar kröf-
ur eru gerðar til þeirra sem því
tengjast á einn eða annan hátt.
Þá má ekki gleyma því að menn
leggjast í stífa vinnu ætli þeir sér
i kosningabaráttu fyrir alvöru.
Ferðalög um allt land fylgja, fund-
ir á vinnustöðum og samkomu-
stöðum, fjölmiðlaviðtöl, ræðuhöld
og fyrirlestrar. Mikið skal til mik-
ils vinna.
Dýr barátta
Enn er það ótalið að kosninga-
barátta sem þessi kostar hvern
einstakling og þá sem nærri hon-
um standa mikla peninga. Dag-
blaðið Tíminn velti þessu fyrir sér
í vikunni og taldi að þeir sem
stefna á framboð mættu búast við
því að þurfa að greiða 10-20 millj-
ónir fyrir kynningu á sér og sin-
um stefnumálum. Þetta eru miklir
peningar, meiri en venjulegt fólk
hefur handbært. Þetta kallar þvi á
öfluga skipulagningu og viðamikla
fjáröflun. Sérfræðingar þeir sem
blaðið ræddi við töldu að fram-
bjóðendur nú myndu nýta sér nú-
tímatækni í fjölmiðlun. Þar var
talið að auglýsingar í fjölmiðlum
og fjölmiðlaumræða kæmi til
dæmis í stað stórra framboðs-
funda. Á það var jafnframt bent að
fjárhagsáætlanir í kosningabar-
áttu ættu það til að fara úr bönd-
unum. Dæmi væru um að her-
kostnaður fjórfaldaðist á loka-
spretti baráttunnar.
Ný skoðanakönnun
DV birti í gær þriðju skoðana-
könnun sína um væntanlegar for-
setakosningar. Niðurstöður henn-
ar eru einkum merkilegar fyrir
tvennt. í annan stað sýnir hún að
þrátt fyrir umræðuna að undan-
fornu hefur meirihluti kjósenda
ekki gert upp sinn hug. í skoðana-
könnuninni var hefðbundið 600
manna úrtak og jafnt skipt milli
kynja og landshluta. Rúmlega 35
prósent úrtaksins tóku afstöðu til
spurningarinnar um forseta ís-
lands sem þýðir það að meirihlut-
inn treystir sér enn ekki til að
kveða upp sinn dóm. Þetta kemur
auðvitað ekki á óvart þar sem
hugsanlegir frambjóðendur eru
enn að þreifa fyrir sér og hafa ekki
tekið af skarið um framboð. Kosn-
ingabaráttan er því ekki farin af
stað þótt stuðningsmenn ákveð-
inna einstaklinga séu farnir ,að
hittast og leggja á ráðin.
Pálmi og Guðrún efst
Hitt sem sker sig úr er það að í
öllum þremur könnununum eru
það sömu einstaklingarnir sem
efstir standa, sr. Pálmi Matthías-
son, sóknarprestur i Bústaðasókn,
og Guðrún Agnarsdóttir, læknir
og fyrrum þingkona. Vigdís forseti
mældist mjög sterk í tveimur fyrri
skoðanakönnunum DV. Það var
eins og menn tryðu því ekki að
hún ætlaði sér að hætta. Lands-
menn munu sakna hennar úr emb-
ætti enda hefur ferill hennar verið
farsæll líkt og fyrirrennara henn-
ar.
Aðrir sterklega nefndir
Aðrir sem sterklega eru nefndir
til sögunnar, og sumir hafa sagst
Laugardagspistill
Jónas Haraldsson
vera að íhuga framboð af alvöru,
eru: Davíð Oddsson forsætisráð-
herra, Ólafur Ragnar Grímsson al-
þingismaður, Ellert B. Schram,
forseti ÍSÍ, Guðrún Pétursdóttir,
forstöðumaður Sjávarútvegsstofn-
unar Háskóla íslands, og Stein-
grímur Hermannsson seðlabanka-
stjóri. Menn hafa beðið þess að
Davíð Oddsson forsætisráðherra
segði af eða á um framboð sitt.
Þess var jafnvel beðið í gær að
hann greindi flokksmönnum sín-
um' frá því á miðstjórnarfundi.
Þegar þetta var skrifað hafði Dav-
íð ekki greint frá ákvörðun sinni
en fyrir fram hafði hann sagt í við-
tölum að framboð væri ólíklegt.
Efstu menn bæta
við sig
Sé nánar rýnt í könnun DV og
skoðaðar fylgishreyfingar milli
þeirra sem best kom út úr könn-
uninni sést að efstu menn bæta
allir við sig. Ástæðan er einkum
sú, eins og fyrr var nefnt, að nú
áttar fólk sig á því að Vigdís hætt-
ir. Hún hafði mikið fylgi í fyrri
könnunum og það dreifist á þá
sem efstir standa. Sé miðað við þá
sem afstöðu tóku eykst fylgi sr.
Pálma um 1,1 prósentustig, Guð-
rúnar Agnarsdóttur um 1,3 pró-
sentustig, Davíðs Oddssonar um
2,2 prósentustig, Ólafs Ragnars
Grímssonar um 4,5 prósentustig,
Ellerts B. Schram um 4,7 prósentu-
stig og Steingríms Hermannssonar
um 3,8 prósentustig.
í skoðanakönnuninni voru 39
menn nefndir þegar spurt var:
„Hvern vilt þú fá sem næsta for-
seta íslands?" Aðeins einn hefur
formlega gefið kost á sér, Ragnar
Jónsson organisti, en í könnun DV
fékk hann aðeins eitt atkvæði.
Könnunin sýnir enn svo mikla
óvissu að ómögulegt er að segja
fyrir um úrslit. Hæstu menn, sr.
Pálmi og Guðrún Agnarsdóttir, fá
7 prósentaóg 5,5 prósenta fylgi af
öllu úrtakinu. Þrátt fyrir nokkuð
afgerandi stöðu sjö efstu manna i
könnuninni er því vel pláss fyrir
nýjan eða nýja menn í baráttuna.
Völd eða valdaleysi?
Allt lofar þetta góðu og spenn-
andi tímar eru fram undan. Þeir
sem hafa skipað sér í efstu sæti
eru allir hinir mætustu menn. Það
fer að líða að þeim tímapunkti að
menn ákveði sig. Sumir taka slag-
inn, aðrir ekki. Persónulegar
kosningar, eins og forsetakosning-
ar, eru um margt skemmtilegri en
hefðbundnar listakosningar. Þar
reynir mjög á frambjóðendur.
í komandi kosningabaráttu
koma upp hefðbundin deilumál
um forsetaembættið, völd þess eða
valdaleysi. Hefðbundið er orðið að
forseti heldur sig utan dægurmála
og kemur fram sem sameiningar-
tákn þjóðarinnar. Forseti íslands
getur þó ráðið miklu um landsmál-
in, komi sú staða upp. Það á eink-
um við um stjórnarmyndun. Komi
stjórnmálamenn sér ekki saman
um meirihlutastjórn getur forseti
gripið til sinna ráða, jafnvel skip-
að utanþingsstjórn eins og Sveinn
Björnsson gerði í ríkisstjóratíð
sinni. Hugmyndir um slíkt hafa
skotið upp kollinum síðar þótt
ekki hafi til þess komið.
Það ber að varast að forsetinn
fjarlægist þjóð sína um of en slíkt
er óneitanlega hætta og möguleg-
ur fylgifiskur embættis sem þessa.
Fjölmiðlar fara mjög gætilega að
embættinu og er það vel. Það er
nauðsynlegt að halda því upp úr.
Hitt er annað mál hvort menn
hafa farið með of mikilli gát. Emb-
ættið er alls ekki hafið yfir gagn-
rýni.
Tvöfaldar kosningar?
Verði forsetaframbjóðendur
mjög margir má búast við um-
ræðu um tvöfaldar kosningar. Vig-
dís Finnbogadóttir var kjörin for-
seti árið 1980 með um þriðjungi at-
kvæða. Vel má hugsa sér að
breyta reglunum þannig að nái
enginn frambjóðandi hreinum
meirihluta verði kosið á ný milli
tveggja efstu manna. Með því yrði
það tryggt að forseti lýðveldisins
væri ætíð kosinn af meirihluta
þjóðarinnar. Þetta er þó ekki stór-
vægilegt vandamál og enginn hef-
ur efast um lýðhylli núverandi for-
seta. Vigdís var'að vísu endurkos-
in árið 1988 með yfir 90 prósentum
atkvæða og er ólíklegt að það met
verði slegið i bráð.
Frambjóðendur eru því að nálg-
ast startholurnar. Landsmenn
vonast eftir snarpri baráttu en
drengilegri.