Dagblaðið Vísir - DV - 16.10.1996, Page 15

MIÐVIKUDAGUR 16. OKTÓBER 1996
15
Eitt er það hús á
íslandi sem veitir
auganu meiri unað
en önnur, engu að
síður ber það ís-
lensku hugviti
dapurlegt vitni.
Þetta er Perlan
sem fregnir herma
að kosti höfuðborg-
ina fé í staðinn fyr-
ir að auka tekjur
hennar og auðga
andann.
Sú bygging sem
hefði átt að vera
ekki aðeins tákn
fyrir höfuðborg
landsins heldur
jaöivel ísland, upp-
lýstu perluna við
útjaðar heimsins,
stendur hálftóm og gleymd með
rytjulega pálma á neðri hæðinni,
en í kaflistofunni á miðhæðinni
ríkir andrúmsloft sem gæti verið
það sama og hægt er að finna í
nöturlegum kaffivagni og ísbar
fyrir ameríska hermenn í töpuðu
stríði, eða í kuldalegum gangi
sjúkrahúss þar sem leiðar ganga-
stúlkur drattast áfram með kerrur
til að tína saman óhreint leirtau.
Á neðri hæðinni safhast stund-
um saman og leggst á gólfið akfeitt
fólk til að teygja upp í loftið lappir
við að ná af sér aukakílóunum
innan um auð borð og dauð pálma-
tré í þeirri Paradís sem varð
aldrei fúllsköpuð.
Þjóösögur á flekum ...
Til að kóróna allt virðist þáttiu-
í auglýstum ævintýra-
ferðum útlendinga til ís-
lands vera stutt heim-
sókn í Perluna og það að
horfa á baráttu íslend-
inga við offituna á með-
an þeir bíða eftir lyft-
unni. Margir líta á
skrokkana sem lélegan
brandara og missa alger-
lega matarlystina,
þannig að þegar komið
er á miðhæðina fá þeir
sér kannski appelsín eða
eins lítið og hægt er til
að drepa tímann. í
Perlunni er ekkert við
að vera nema útsýni,
gosbrunn á jarðhæðinni
og búkhljóð þeirra sem
berjast við aukakílóin.
Hvílík landkynning!
Væri vit í mönnum ætti að vera
í Perlunni miðstöð upplýsinga,
ekki aðeins fyrir horgina í tali,
tóniun og myndum, heldur landið,
saga þjóðarinnar. Þetta er hægt að
gera með hugmyndaauðgi fremur
en fjármagni á
flekum og í
gægjuhólfum,
þar sem menn
gætu horft t.d. á
íslenskar þjóð-
sögur eða ævin-
týri í sýndar-
veruleika.
í víðum
skilningi
Til að festa
Perluna í víðum
skilningi í huga fólks mætti byrja
á því að halda þar áramótafagnað,
lýsa upp skóginn í kring, gera stíg-
ana dularfulla, dansa við brennu á
auða svæðinu fýrir framan hana á
gamlárskvöld.
Kveðjið öldina og heilsið nýrri
í Perlunni. Jólasveinninn kemur
kannski frá Finnlandi en álfa-
drottingin (og kóngiu-inn?) á
hvergi heima nema á íslnadi.
Þannig mætti auglýsa og vekja
áhuga manna í útlöndmn. Hvem
langar ekki að kveðja öldina í
hitaveitugeymi á dansleik eftir að
Kjallarinn
Guðbergur
Bergsson
rithöfundur
„Kveðjið öldina og heilsið nýrri í
Periunni. Jólasveinninn kemur,
kannski frá Finnlandi, en álfa-
drottningin (og kóngurinn?) á
hvergi heima nema á íslandi.
Þannig mætti auglýsa og vekja
áhuga manna í útlöndum. “
Perlan
„í Perlunni er ekkert viö aö vera nema útsýni, gosbrunn á jaröhæðinni og
búkhljóö þeirra sem berjast viö aukakíloin," segir Guöbergur m.a. í grein-
hafa tryggt sig gegn áhrifúm álfa?
í ævintýrinu verður að felast
hætta, en trygging gegn henni,
svo hægt verði að laða útlendinga
á Kveðjuhátíð aldarinnar í
Perlurmi sem er tákn Reykjavík-
ur og íslands.
Guðbergur Bergsson
„Nútímavæðing" og
stofnanir með sögu
Fyrir skömmu gerði ég ný lög
um réttindi og skyldur starfs-
manna ríkisins að umræðueöii
hér í blaðinu. Drap ég þá á fáein
atriði sem snertu setningu lag-
anna. Nú langar mig að vikja að
inntaki þeirra.
Heiti laganna bendir til að þeim
sé ætlað að flytja starfsmanna-
stefnu ríkisins. Þau má þó einnig
lesa út frá öðra sjónarhorni. I um-
ræðunni hefúr líka verið á það
bent að þau geti allt eins kallast
lög um stjómunarhætti í opinber-
um stofnunum. Margir munu ugg-
laust vilja kenna þá stefnu sem
þar er boðuð við fyrirbæri sem oö
er néfnt „modemisering“ á erlend-
um máliun og hefúr verið þýtt
með langlokunni „nútímavæðing“.
Gamalgrónar stofnanir
Hér á landi hagar svo til að
stutt er síðan hefbundið bænda-
samfélag vék fýrir nútíma samfé-
lagsháttum. Flestar stoöianir, fýr-
irtæki, ráð og
ráðuneyti hins
opinbera era því
ný af nálinni og
búa yfír tak-
markaðri festu.
Stofnanir þessar
geta því gengið í
gegnum tíðar,
róttækar og mis-
markvissar um-
breytingar á
borð við þær
sem oft felast í
tilraunum til „modemiseringar“
án þess að verða fýrir röskun.
Öðra máli gildir um gamalgrón-
ar stoöianir með langa sögu. í slík-
um stofnunum hafa þróast hefðir,
venjrn- og jaöivel táknmál sem oö
hvíla á mótaðri hugmyndafræði.
Segja má að þær búi yfír eigin
menningu.
í íslensku samfélagi era að
minnsta kosti til tvær
stoöianir af þessu tagi.
Önnur hefúr starfað
með þjóðinni, að vísu
í breytilegum mynd-
um, í hartnær 1000 ár.
Hún er því eldri en
ríkið hvemig sem ald-
ur þess er reiknaður.
Hin er að sönnu öá
upphafl þessarar aldar
en starfar þó á grunni
gamalla, fjölþjóðlegra
hefða. Hér á ég við
kirkjuna og háskól-
ann.
Ásættanleg niö-
urstaða?
Stofnanir af þessu
tagi era viðkvæmar
fýrir þeim tískusveiflum sem oö
einkenna tilraunir stjómvalda til
„nútímavæðingar". Því er æski-
legt að þær fái að þróast á eigin
forsendum en ekki út öá viðmið-
um sem fengin era af allt öðrum
og óskildum vettvangi. í öjálsræði
af þvi tagi felst ekki eflirgjöf við
íhaldssemi steinranninna stofn-
ana heldur viðurkenning á því að
stofnanamenning og fjölbreytileiki
í starfsháttmn geti
verið af hinu góða. Til
þess að svo verði
þurfa stofnanir þó að
vera þeim vanda
vaxnar að axla þá
ábyrgð sem sjálfstæði
era samfara.
Sé sjálfstæð þróun
gamalla stofnana
brotin á bak aftur get-
ur slíkt aftur á móti
unnið gegn markmið-
mn sfjómvalda. Til
dæmis má nefna að á
síðari árum hafa all-
ar kirkjm: Norður-
landa þróast í áö til
síaukins frelsis.
Verði öll ákvæði
hinna nýju laga látin
ná til kirkjunnar þjóna, biskups
og presta verða stjómunarhefðir
kirkjunnar felldar úr gildi og
menning hennar löguð að því sem
tíðkast á í ríkisstofminum. Þróun-
in hér á landi verður þá sú að við
fáum að nýju ríkiskirkju á borð
við þá sem tíðkaðist á 17., 18. og 19.
öld. Getur það talist ásættanleg
niðurstaða af „nútímavæðingu“?
Hjalti Hugason
„Verði öll ákvæði hinna nýju laga
látin ná til kirkjunnar þjóna, bisk-
ups og presta, verða stjórnunar-
hefðir kirkjunnar felldar úr gildi og
menning hennar löguð að því sem
tíðkast á í ríkisstofnunum
Kjallarinn
Hjalti Hugason
prófessor í guðfræöi í H.í.
Magnús Tumi Guð-
mundsson JarAeðt-
Me5 og
á móti
Munu Grimsvötn hlaupa í
kjölfar eldgossins?
Gríms-
vatnahlaup
verður
„Grímsvatnahlaup hafa kom-
ið reglulega í nokkrar aldir. Síð-
ustu áratugi á 5 ára öesti og þá
við miklu lægri vatnshæð en nú
er í Gríms-
vötnum. Fæst
þessara hlaupa
tengjast eld-
gosum heldur
stafa þau af
stöðugri ís-
bræðslu jarð-
hitasvæðisins í
Grímsvötnum.
Það hlaup sem
nú er í aðsigi
verður eitt
þeirra sem rekja má beint til
eldgoss. Gosið norðan Grims-
vatna hefur nú bræö 2,5 til 3
rúmkílómeöa af ís og megnið af
því vatni hefur safnast niður i
Grtmsvötn. Vatnsborð Gríms-
vatna hefur hækkað um 105
meöa á tæpum tveimur vikum
og er nú komið 40 til 50 meöa
upp fýrö þá hæð sem venjulega
hleypur við. Lítið vantar upp á
að ísstíflan hreinlega lyftist,
fljóti upp en ef þær aðstæður
skapast mun vatn byrja að
renna og hlaup hefjast. Þess
misskilnings hefur gæö að vatn-
ið geti öosið þegar það kemur
niður í Grímsvötn. En Vatnajök-
ull er þíðjökull. Jökulísinn getrn-
því ekki tekið við orku öá vatn-
inu án þess að einhver ís bráðni.
Þess vegna era engar líkur á að
vatnið öjósi í Grímsvötnum.
Grímsvatnahlaupið kemur inn-
an skamms.“
Vatnið
fer í hring-
rásina
„Jarðeðlisfræðingar vinna
samkvæmt því líkani að það
opnist fyrö útsöeymi úr Gríms-
vötnum við að
vatnshæðin
lyöi ísnum
upp úr út-
söeymisopinu
og vatnið
streymi út.
Þeö hafa ekki
getað skýrt
hvers vegna
ekki lokast
fyrir út-
söeymið þegar ísinn sígur aftur.
Þetta raá kalla vatnshæðarlíkan.
Það vökar ekki. Vatnshæöin
hefur aldrei komist svo háö og
samkvæmt líkaninu hefði lónið
aldrei áö að opnast. Ég tel að
Grímsvötn hafi nú afsannaö
þessa kenningu endanlega.
Líkanið miö má kalla varmalík-
an. Það felur í sér að varminn
bræði fyröstöðuísinn. Hitarinn
imdö Grímsvötnum knýr vatnið
í hringrás framhjá fýröstöðunni
og eyðö henni. Til að spá sam-
kvæmt varmalíkaninu þurfa að
vera til upplýsingar um hitastig
og magn og stærð fýröstöðu.
Tækin til að framkvæma þessar
mælingar era ekki vandamál og
ekki verðið heldur. Ég er semn-
færður um að þetta verður gert
og það fljóö. Það er þetta sem
skiptö máli í dag. Vatnið á að-
eins tvo kosti: að fara í gegn um
hitarann í Grímsvötnum eða
beint út. Hvora leiðina það fer
er háð hitastigi. Ég tel að vatnið
öá Loka sé kalt og fari í
hringrásina.“ -ilk