Dagblaðið Vísir - DV - 21.10.1996, Blaðsíða 12

MÁNUDAGUR 21. OKTÓBER 1996 JjV
12 ^enning
dóttur, DV-verðlaunahafa í bók-
menntum 1993. Linda fæddist á
sjómannadaginn árið 1958, faðir
hennar var sjómaður og allir
karlmenn í báðum ættum meira
og minna, auk þess sem kvenfólk-
ið vann í Fiski og fjölskyldan lifði
á flski I öllum skilningi orðanna.
Óskalög sjómanna voru vinsæl-
asti útvarpsþátturinn og enn þá
saknar Linda sjómannavalsanna.
í fyrra sigldi Linda frá Njarð-
vík til Frakklands með vöruflutn-
ingaskipi til að rifja upp stemn-
inguna. Hún ætlaði ekki að yrkja
ljóð um ferðalagið, en fyrir áhrif
valsanna í bernsku fóru ljóðin að
koma óboðin, nokkrum mánuð-
um eftir að ferðinni lauk. Og
senn koma þau á bók:
Sjórinn
á miðnætti
talsverður
fer um mig
alla logandi
tungu og
vekur mig
Fákalönd
Áttunda hrossaættbók Jónasar
Kristjánssonar ritstjóra er komin
út. Þar er ættbók ársins 1996 með
sundurliðuðum dómum um
hrossin, en þema bókarinnar
er 3000 fæðingarjarðir ís-
lenskra ræktunar-
hrossa, og und-
ir hverri jörð
er skrá í staf-
rófsröö yflr
hross sem
við hana
eru kennd.
Jarðimar
eru svo
sýndar á
sextán
kortum
sem eru
starfi Landmælinga
íslands og bókarhöfundar. Ljós-
myndir eru í bókinni af stóðhest-
um og 1. verðlaunahryssum,
einnig hin þekktu ættargröf höf-
undar og súlurit um einkunnir.
Orðaskrá er á ensku, þýsku,
dönsku og sænsku. Höfundur gef-
ur bókina út sjálfur.
Nýr formaður FÍM
Á aðalfundi Félags íslenskra
myndlistarmanna 8. október var
Guðbjörg Lind Jónsdóttir kosin
formaður í stað Guðrúnar Krist-
jánsdóttur. Með Guðbjörgu eru í
stjórn Sara Vilbergsdóttir og
Ólafur Már Guðmundsson. Á
fundinum var samþykkt að beina
því til menntamálaráðherra að
breyta úthlutunarreglum starfs-
Ilauna listamanna á þann veg að
þau miðist við eitt ár í senn en
ekki frá sex mánuðum og upp í
þrjú ár eins og núna. Með þeirri
skipan telja FÍM-arar að fleiri
muni njóta starfslaunanna en nú
er. í fundarlok voru Hjörleifur
Sigurðsson og Hörður Ágústsson
kosnir heiðursfélagar FÍM með
lófataki.
Umsjón
Silja Aflalsteinsdóttir
Afhelgun
Helga Þorgils Friðjónssonar
Megineinkenni módernisma í myndlist birtast
i afhelgun fortíðarinnar. Allt frá því að nýklassík-
in afhelgaði inntakslegan boðskap barokk- og
rókókólistarinnar í nafni hins hreina og klára
forms upplýsingastefnunnar á 18. öldinni hefur
framúrstefnan leitað að kjarna listarinnar í af-
helgun hins ytra umbúnaðar, hvort sem hann
fólst í formdýrkun, hlutadýrkun eða sjálfsupp-
hafningu hinnar sjálfhverfu snilligáfu. Konsept-
listin, þar sem myndlistin var orðin að hugmynd
sem var óháð hinni efnislegu útfærslu, var eins
konar endapunktur þessa afhelgunarferlis, og
hefur skilið eftir stórar spurningar um merkingu
og inntak listarinnar.
Þessar stóru spumingar eru reyndar ekki
bundnar við myndlistina eina, því afhelgun for-
tíðarinnar hefur verið heilagt verkefni allrar
framúrstefnu í nútímanum, hvort sem er á sviði
lista, tækni, visinda eða stjómmála. Einnig trúar-
brögðin hafa þurft á afhelgun að halda til þess að
lifa af. Án afhelgunar verða engar nýjungar, eng-
ar framfarir.
Nú er svo komið að nánast öll hin stóra mark-
mið og hugsjónir upplýsingaaldarinnar hafa ver-
ið afhelgaðar. Hinar stóru hugsjónir stjómmál-
anna hafa horfið eins og dögg fyrir sólu. Þeir vís-
indamenn era horfnir af sjónarsviðinu, sem sett
geta fræði sín í skiljanlegt samhengi. Heimspek-
ingarnir era ýmist horfnir inn í völundarhús
endalausrar sundurgreiningar veruleikans, eða
þá að þeir taka að sér eins konar félagsráðgjöf I
vandamálum hversdagsins, án þess þó að geta
tengt ráðgjöf sína heildstæðri sýn á veruleikann.
Afhelgun nútímans hefur á endanum afhelgað
alla frumspeki, hún hefur afhelgað þær forsendur
sem heildstæð veruleikasýn byggir á og fært okk-
ur um leið sýndarveruleika hins nýja tækni-
heims, er byggir í einu og öflu á tilbúnu og sjálf-
bæra tungumáli. „Það eru ekki til neinar stað-
reyndir, heldur bara túlkanir á staðreyndum,"
sagði heimspekingurinn Friedrich Nietsche fyrir
rnn það bil 100 árum og virðist hafa reynst sann-
spár.
Afhelgun afhelgunar
Um síðustu helgi fengum við að fylgjast með
því á Sjónþingi í Gerðubergi hvemig Helgi Þor-
gils Friðjónsson afhelgaði málaralistina á 8. ára-
tugnum. Hann yfirfæröi skissur, veggjakrot og
ýmsa hlálega brandara beint og hrátt yfir á olíu
og striga. Um leið og handverki málverksins var
gefið langt nef var innihaldið afhelgað niður i
krot á borð við það sem gjaman sést á klóset-
Myndlist
Úlafur Gíslason
tveggjum. En í byrjun 9. áratugarins fer Helgi allt
í einu að mála vandlega unnar og „sleiktar"
myndir, sem smám saman verða upphafnar og
taka jafnvel á sig yfirbragð helgimyndarinnar.
Helgi hafði afhelgað afhelgunina, hið heflaga
hlutverk nútímahyggjunnar. Þar með var fram-
fara- og nýjungadýrkuninni gefið langt nef og
undan penslinum komu nú sætlegar draumsýnir
um ódáinsakra þess handanheims sem á sér bara
stað í myndmálinu og er fullkomlega slitinn frá
þeim veruleika, sem það eitt sinn tengdist. Nátt-
úran, dulvitundin og sjálfstjáningin era horfnar
úr þessum verkum, eftir stendur upphafmn goð-
heimur myndmálsins. Þar er reyndar oft vísað
óbeint til nánasta umhverfis málarans, landslags
úr Dalasýslu, fjölskyldu hans og sjálfsmyndar, en
engu að síður er þessi heimur fullkomlega sjálf-
bær handanheimur myndmálsins sem slíks. Við
sjáum þetta með því að bera saman elstu sjálfs-
mynd Helga (sem nú er sýnd i Gerðubergi) og
þær nýjustu: elsta myndin, sem hann gerði á
skólaárunum innan við tvítugt, er máluð í anda
expressionismans og lýsir vel því þunglyndi og
veraldarólund, sem gjaman hrjáir viðkvæmar
sálir á þessum aldri. Þótt myndin sé viðvanings-
lega unnin, líkir hún ótvirætt eftir raunverulegu
þunglyndi. En í nýjustu sjálfsmyndum Helga er
persónan öfl í yfirborði myndmálsins, og ekki
hægt að komast í snertingu við þunglyndi henn-
ar eöa hamingju. Upphafningin er tilbúin, en hún
segir okkur allan sannleikann um raimveruleika
útópíunnar.
Raunsæi Helga felst í því að skilja ótvírætt á
mifli draums og veruleika. Um leið og hann seg-
ir okkur að það sé ekkert hneykslanlegt við það
að láta sig dreyma, þá skynjum við með nokkrum
hrolli hve stórhættulegt það getur verið að ganga
í svefni.
Helgi Þorgils sýnir myndir sínar um þessar
mundir í Gerðubergi og á Sjónarhóli, á horni
Hverfisgötu og Ingólfsstrætis.
Helgi Þorgils Friðjónsson: Kórinn.
Furðufugl
í gömlu ævintýranum brugguðu nomir mönn-
um ifl örlög og breyttu gjarna í eitthvert dýr -
frosk eða svan - og til þess að leysa þá úr álögum
varð að koma til hrein og folskvalaus ást ein-
hvers sem tilbúinn var aö gefa allt svo að ógæf-
unni mætti linna.
Svanurinn eftir Elizabeth Egloff minnir um
margt á þessi ævintýri en hún snýr hressilega
upp á venjulega framvindu mála.
Stóri fuglinn hvíti er
vel þekktur
sem tákn í bók-
menntum og
listum að lesa í
boðskap
WfM
leikritsins á ótal vegu.
Verkið er í senn dapurlegt
og bráðfyndið og áhorf-
andanum er í sjálfsvald
sett hvort hann lítur á
söguna sem nútíma
dæmisögu um innilokun
og frelsisþrá_____________
eða hreinlega sem draum um ástina
einu.
Einfaldasta leiðin er sjálfsagt sú
að taka öllu með sömu stóísku ró og
hjartagóði hjúkrunarfræðingurinn,
Dóra, sem verður fyrir því að svan-
Ingvar flýgur!
María innsiglar í hlutverki Dóra, svo ekki
verður um deilt, að hún er feiknagóð og íjölhæf
leikkona. Á sviöinu hefur hún bæði sjarma og út-
geislun og
undir niðri
Leiklist
Auður Eydal
ur flýgur á stofugluggann hennar og steinrotast.
Hún hjúkrar dýrinu en á sannarlega ekki von á
því að upp úr svanshaminum rísi karlmaður sem
setur allt á annan endann í lífi hennar. Nú-
verandi elskhugi hennar, Kevin, á bágt með
að sætta sig við tilvist svansins/Bifls og óhjá-
kvæmilega dregur til tíðinda.
Textinn er þéttur, persónurnar eru ekki
flóknar, saga þeirra er skýr og samspilið
gengur upp eins og í furðulegum draumi
sem alveg óvænt tekur völdin. Sýningin
tekur einn og hálfan tíma (án hlés) og
heldur áhorfendum fbstum i ólíkinda-
heimi þar sem allt getur gerst.
Leikstjórinn Kevin Kuhlke hefur
unnið geysigott verk, persónuleikstjóm-
in er sterk og framvindan hnitmiðuð.
Leikmynd Jóns Þórissonar gefur góða
hugmynd um grámóskulegan bakgrunn
persónanna og „trikkin“ koma vel út.
þessu hlutverki kraumar kímnin
þó að líka gefist færi á að sýna
dramatísk tilþrif.
Kevin er mikilvægur (mjólkur-
)póstur í verkinu þó að hann sé
þriðja hjól undir vagni. Hann er
rödd „skynseminnar" og maldar
óspart í móinn, gripur jafnvel til
eigin ráða þegar þægilegri tilvera
hans er ógnað. Karakterinn er vel unninn hjá
Birni Inga Hilmarssyni og leikurinn slípaður.
Ingvar E. Sigurðsson „er“ svanurinn og það er
eiginlega ómögulegt að lýsa frammistöðu hans.
Það þarf aö gefa sig allan í þetta hlutverk og þá
dugir ekki bara túlkunarhæfni leikarans heldur
þarf líka óvenjulegan styrk og fimi. Ég kem ekki
í fljótu bragöi auga á nokkurn annan sem hefði
getað gert þetta. Svei mér ef hann flaug ekki lika!
Það þarf kjark og áræði til að standa fyrir sýn-
ingu eins og Svaninum en þá er líka sigurinn
sætur þegar árangur er góður.
Annað svið og Leikfélag Reykjavíkur sýna á litla
sviði Borgarleikhúss:
Svaninn
eftir Elizabeth Egloff
Þýðing: Árni Ibsen
Lýsing: Ögmundur Þór Jóhannesson
Leikmynd og búningar: Jón Þórisson
Leikstjórn: Kevin Kuhlke