Dagblaðið Vísir - DV - 08.11.1996, Blaðsíða 13

FÖSTUDAGUR 8. NÓVEMBER 1996
13
Skuldir heimila
eina ferðina enn
Kjallarinn
Kristjón Kolbeins
viöskiptafræöingur
Enn á ný eru
skuldir og fjár-
hagsstaða heimila
til umræðu. Leit-
að er skýringa,
reynt að finna
blóraböggla. Verð-
tryggingu lánsfjár
og háum vöxtum
er kennt um. Hún
talin ein meginor-
sök þess hvernig
komið er fyrir
fjölda heimiia. Á
því máli eru vissu-
lega tvær hliðar
sem oft vilja
gleymast. Annars
vegar eru heimilin
í landinu skuldu-
nautar en hins
vegar eru heimilin lánardrottnar.
Uppspretta lánsfjár
Eins og margoft hefur verið
bent á eru lífeyrissjóðir helsta
uppspretta lánsfjár i landinu. Þeir
hafa verið taldir til eigna heimila
þótt þeir séu í raun sjálfseignar-
stofnanir. Hlutverk þeirra er að
greiða lífeyri til heimila. Hagur
þeirra hlýtur því að vera sá að
ávöxtun sjóðanna sé eins og best
verði kosið. Við þvi er vart að bú-
ast að heimilin sem skuldunautar
geti til langframa fengið iánsfjár-
magn á öllu hagstæðari kjörum en
sem nemur ávöxtun lífeyrissjóða
vegna þess hversu stórt hlutverk
báðir aðilar leika á lánamarkaði.
Samkvæmt hagskýrslum ættu
íslendingar að búa viö góð kjör
þar sem tekjur eru hér hærri en
viðast hvar annars staðar og jöfn-
uður meiri, sem einkennir almenn
fámenn samfélög. Ráðstöfunartekj-
ur eru háar en skuldir miklar og
virðast vera að sliga marga. Jafnt
tekjuháir sem tekjulágir eru í
basli með skuldir sínar. Ástæður
greiðsluerfiðleika heimila verða
því raktar til annarra þátta en
lágra tekna.
Tekjum verður ekki ráðstafað
nema á tvennan hátt, annaðhvort
eru þær sparaðar eða þeim eytt. Ef
spamaður er of lítill til að standa
undir skuldbindingum heimila
hlýtur neysla að vera of
mikil. Þar liggur einatt
hundurinn grafinn.
Bæöi og - annaö-
hvort eöa
í Þjóðhagsáætlun er gert
ráð fýrir að einkaneysla
á íbúa á íslandi sé
nokkuð að aðra
milljón króna á ári
en neyslukönnun
Hagstofu hljóðar
upp á á áttunda
hundrað þúsund
króna á einstak-
ling, sem ætti að
vera hinn dæmi-
gerði eða á fram-
1.. færi hans.
Þegar kemur að
innkaupum er háttalag íslendinga
oft ekki nokkru lagi líkt enda tald-
ir auðfúsir gestir helstu verslunar-
borga nágrannalanda okkar allt
frá Mið-Evrópu til Skotlands, ír-
lands og Norður-Ameríku. Storm-
sveipir fara um götur og sú eina
hugsun kemst að aö kaupa sem
mest vegna þess hversu mikill
gróði sé af hverjum hlut.
Því miður viU oft fara svo í öll-
um bægslaganginum og tímaskort-
inum sem fylgja dagsferðum til út-
„Astæður greiðsluerfiðleika
heimila verða því raktar til ann-
arra þátta en lágra tekna. Tekj-
um verður ekki ráðstafað nema
á tvennan hátt, annaðhvort eru
þær sparaðar eða þeim eytt.“
landa að margt sem keypt er, hent-
ar ekki þegar heim er komið, hafn-
ar að lokum sem gjafir í gámum
fyrir bágstadda eins og berlega
kom i Ijós þegar safnað var spjör-
um fyrir klæðlitla Kúrda í lok
Flóabardaga.
Vissulega er slíkt háttalag góðra
gjalda vert en því miður kemur
það fjölda í koll að vera ginnkeypt-
ur fyrir alls kyns gylliboðum þar
sem ætla mætti að greiðslukjör
hljóðuðu upp á enga úthorgun og
_____, að afganginn mætti
greiða eftir minni.Við-
horfið „bæði og“ er rikt
í þjóðarsálinni.
Heilbrigð skynsemi
hljóðar hins vegar upp á
„annaðhvort eða“ þar
sem eigi verður úr
allsnægtabrunni ausið.
Kæmist hún að væri
von til að vaxandi tekj-
ur yrðu notaðar til þess
að grynnka á skuldum
og koma lánum í skil í stað þess að
auka neyslu umfram vöxt þeirra
eins og oft hefir orðið raunin í
efnahagslegri uppsveiflu.
Kristjón Kolbeins
„Þegar kemur aö innkaupum er háttalag Islendinga oft ekki nokkru lagi líkt..segir m.a. í grein Kristjóns.
Misskilningur
Þörf er á góðum umræðum um
nauðsyn lagfæringar á kosning-
arétti og misvægi atkvæða eftir
búsetu. Þess vegna er framtak for-
ustmnanna ungliðahreyfinga
stjórnmálaflokkanna lofsvert en
þeir afþentu flokksformönnum við
setningu Alþingis ítrekaða áskor-
un um að kosningalögum verði
breytt þannig að atkvæðisréttur
allra landsmanna verði jafnaður.
Gott innlegg í þessa umræðu er
nefndarálit SUS sem kynnt var á
fundi í Rvk 8. okt. undir forustu
Birgis Ármannssonar. Þar er
kjami málsins skoðaður og velt
upp ýmsum aðferðum viö að ná
jöfnu atkvæðavægi.
Hliðstætt lof verður ekki borið á
grein Gísla Sigurðssonar íslensku-
fræðings sem DV birti 24. október
sl. Hann telur ekki réttlátt að öll
atkvæði vegi jafnt og bendir m.a. á
að mismunandi íbúafjöldi aðildar-
ríkja ESB og krafa hérlendra ESB-
sinna um aðild ^til þess að hafa
áhrif“ réttlæti misvægi atkvæða,
t.d. Reykvíkinga og Vestfirðinga.
Þama er ólíku saman jafnað.
Hugtakabrengl leiðrétt.
Kjósandi í lýðræðisríki og ríkið
sjálft eru sitt hvað. Um kjósand-
------------1 ann gilda lands-
lög en alþjóðalög
gilda um sam-
skipti ríkja.
Samkvæmt lýð-
ræðislegri
stjórnskipan
velja jafnréttháir
kjósendur sér
stjórnendur í
frjálsum kosn-
ingum. Atkvæð-
isrétturinn er
persónubundinn. Kjósendur eiga
allir að hafa sama rétt. Einn kjós-
andi, eitt atkvæði, em mannrétt-
indi samkvæmt kenningu lýðræð-
isins. Þetta grundvallaratriði lýð-
ræðislegrar stjórnskipunar hefur
að vísu verið þverbrotið alla tíð
„Alþjóðalög skilgreina fullvalda
ríki sem jafn rétthá án tillits til
íbúafjölda. Þetta byggist á þjóð-
réttarreglunni um fullveldisjafn-
rétti rikja (Sovereign equality of
States).u
-------^----
málfræðings
frá endurreisn Al-
þingis 1845. Barist er
nú fyrir breytingum
til bóta. Þeir sem á
móti eru ganga gegn
fullri framkvæmd
lýðræðis i landinu.
Alþjóðalög skil-
greina fullvalda ríki
sem jafh rétthá, án
tillits til íbúafjölda.
Þetta byggist á þjóð-
réttarreglunni um
fullveldisjafhrétti
ríkja (Sovereign equ-
ality of States). Það
tilheyrði gamla
venjurétti alþjóða-
laga, en var m.a. lög-
fest samningsbundið
í 2. gr. 1 Sáttmála
Sameinuðu þjóðanna
1945. Þar er því slegið fóstu að öll
aðildarríkin njóti fullveldisjafn-
réttis og hvert ríki hafi eitt at-
kvæði án tillits til íbúafjölda. Af
þessu leiðir að ísland hefur sama
atkvæðavægi hjá SÞ og t.d. Banda-
ríkin, Indland og öll 185 aðildar-
ríkin.
Það er ríkið, fullveldi þess, sjálf-
stæði og yfirráð yfir vel skil-
greindu og afmörkuðu landsvæði,
sem að þjóðarétti er
einingin við atkvæða-
vægi í ríkjasamskipt-
um í fjölþjóða- og al-
þjóðasamtökum, ekki
einstaklingurinn,
íbúafjöldinn. Einstak-
lingurinn er aftur á
móti einingin í lands-
rétti kjördæmaskip-
unar og kosningarétt-
ar. Á þessu þarf að
gera greinarmim sem
Gísli gerir ekki.
ESB-ruglið.
Grein Gisla gefur í
skyn, að áskoranir
ungliðahreyfinganna
um jöfn atkvæði
mæli með ESB-aðild
„til þess að hafa
áhrif'. Svo er ekki. SUS-þingið á
Akureyri 1995 ályktaði þvert á
móti: „Hægt er að útiloka aðild ís-
lands að ESB“ og engin ungliða-
hreyfing nema ungkratar hefur
lýst fylgi við aðild. Auk þess er
umræða um ESB óviðkomandi
umræðunni um breytingar á kosn-
ingakerfinu til að jafna vægi at-
kvæða.
Hannes Jónsson
Kjallarinn
Dr. Hannes
Jónsson
félagsfræöingur
1 Me5 og á móti
Skertur rækjukvóti á Flæmska hattinum
Skynsamleg
ákvörðun
„Það er samdóma álit vís-
indanefndar NAFO að rækju-
stofninn á Flæmingjagrunni sé
ofveiddur. Þrír íslenskir vís-
indamenn tóku virkan þátt í
störfum þessarar nefndar og
lögðu fram
rannsóknar-
gögn, meðal
annars þau
gögn sem þeir
fengu frá fiski-
fræðingi sem
starfaði fyrir
Félag úthafs-
ráða. Rækja er aií Edwaid, aðstoð-
karlkyns til «m^ur sjávarút-
þriggja ara
aldurs en umbreytist þá í kven-
dýr og fer að hrygna. Einungis
tveir árgangar hafa haldið uppi
veiðinni frá því hún hófst 1993,
þaö eru árgangar frá 1988 og
1993. Afli kvendýra á sóknarein-
ingu hefur fallið um 70% frá
1993-96 og veiðinni er nú haldið
uppi af þvi sem eftir er af ár-
ganginum frá 1993 sem ekki fer
að hrygna fyrr en á næsta ári.
Fyrir íslendinga er þetta spurn-
ing um að veiða mikið af rækju
í eitt ár eða geta nýtt þennan
stofn til frambúðar. Við eigum
sem stærsta veiðiþjóðin mikilla
hagsmuna að gæta af því að
stofninum verði ekki útrýmt,
enda er ekki ágreiningur við
Landssamband ísl. útvegs-
manna um þetta. Þau samtök
hafa innan sinna vébanda 9 af
hverjum 10 skipum sem eru á
þessum veiðum. Auðvitað væri
erfitt að stunda þessar veiðar í
stríði við alla aðra og búa við
löndunarbann fyrir íslensk skip
en stóra málið er að skynsam-
lega sé staðið að veiðunum.
Heiður íslands sem ábyrgrar
veiðiþjóðar er í veði.“
Aftan að
hlutunum
„Fyrir það fyrsta, þá er fariö
aftan að hlutunum með því að
byrja á því að setja reglumar
áður en lögin era sett. Þeir eru
að ákveða kvóta á Flæmska hatt-
inum áður en lög eru samþykkt
um kvóta.
Mikill má
sjálfbirgings-
hátturinn
vera, að telja
sig geta byrjað
á þessura end-
anum, að setja
reglurnar fyrst
Og segja SVO Snorri Snorrason,
„ég VÍl fá lögin Útgoröamiaöur á
samþykkt". Ég
lýsi því enn þá yfir að ég hef
miklu meira álit á alþingsmönn-
um almennt heldur en það að ég
trúi því að þeir setji þetta í lög.
Okkar fiskifræðingur heldur
fram þveröfugum skoðunum
miðað við Hafrannsókn en það
eru svo margir vitringar í þess-
um efnum. Við höfum gjarnan
nefnt til viðmiðunar hvað hefur
verið að gerast hér á íslandsmið-
um. Það eru fá ár síðan enginn
hefði trúað því að hægt væri að
veiða 70 þúsund tonn af rækju ár
eftir ár. íslensk stjómvöld hafa
enga lögsögu á Flæmska hattin-
um og samkvæmt gildandi haf-
réttarlögum eru veiðar frjálsar á
höfunum utan landhelgi. íslend-
ingar eru í sérstakri stöðu þarna
því þeir hafna sóknarstýringu
sem viðsemjendur þeirra innan
NAFO hafa þarna og við erum
því aleinir með þessa kvótastýr-
ingu.“ -ÍS