Dagblaðið Vísir - DV - 23.10.1997, Qupperneq 15

FIMMTUDAGUR 23. OKTÓBER 1997
15
Kvótaspilling
Fiskveiöilandhelginni veröi skipt eftir stærö skipa og veiöarfæra í strand-
veiða- og djúpslóöarfiota.
Úthlutun fískveiði-
heimilda á skip (kvóti)
undir formerkjum
vemdunar fiskstofna,
hagræðingar og hag-
kvæmni í rekstri út-
gerðarfyrirtækja hefur
leitt til þess að meiri-
hluti fiskveiðiheimilda
er nú i eigu nokkurra
fyrirtækja og spilling og
hvers konar brask hef-
ur heltekið atvinnu-
greinina.
Taumlaust kapp-
hlaup
Á árinu 1990, þegar
heimilað var af stjóm-
völdum að framselja,
leigja kvóta og veðsetja,
upphófst taumlaust
kapphlaup um kvótann, þar sem
pólitísk úthlutun fjármagns réð
nánast undantekingarlaust hvaða
fyrirtæki yrðu fyrir valinu.
Sú staðreynd að bankar og aðr-
ar lánastofhanir skipaðar pólitísk-
um fulltrúum af Álþingi íslend-
inga skuli þannig með beinum
hætti hafa áhrif á úthlutun fisk-
veiðiheimilda til útgerðarfyrir-
tækja, sýnir að eignarréttur þjóð-
arinnar á nytjastofnum á ís-
landsmiðum samkvæmt 1. gr. laga
um fiskveiðistjórnun var ein alls-
herjar blekking. Þrátt fyrir svo
augljósar staðreyndir eru alls kon-
ar spekingar að deila um nýtingar-
og eignarrétt kvótans sem þjóðin
fær enga greiðslu fyrir og reyndar
hefur Hæstiréttur íslands dæmt að
kvóti gangi í erfðir og nú er til um-
fjöllunar fyrir dómstóli skipting á
verðmæti kvóta við hjúskaparslit.
Hinu takmarkalausa pólitíska
hagsmunadekri við kvótakóngana
virðast engin takmörk sett. Tekju-
skattur af útgerð-
inni á sl. ári nam
aðeins um 200
milljónum kr. enda
fá þeir lögum sam-
kvæmt að afskifa
hann á 5 árum
(20% á ári). Þessar
afskriftareglur
skapa mikið mis-
rétti atvinnugreina
í landinu og ríkis-
sjóður verður fyrir
milljarða tjóni. Þá
greiðir útgerðin
sem kunnugt er
engan eignaskatt af
kvótanum, enda
þótt hún hafi fullan
umráða- og nýting-
arrétt á honum,
sem er verðgildi
eignarréttar. Þrátt fyrir gjafakvóta
og hvers konar skattahlunnindi er
atvinnugreinin ekki látin greiða
fyrir rekstur Fiskistofu og Haf-
rannsóknastofu. Á sama tíma eru
stærstu útgerðarfélögin að fjár-
festa fyrir milljarða í erlendum
sjávarútvegi víðs vegar um heim-
inn, náttúrlega undir formerkjum
hagræðingar og hagkvæmni fyrir
sjávarútveg á íslandi.
Þjóðhagslegt böl
Er nokkur furða þótt ísl. hag-
fræðingum gangi illa að túlka hag-
fræðikenningar
arðsemissjónar-
miða í slíkri
hringavitleysu
auðhyggjunnar.
Eignastaða fyrir-
tækja í sjávarút-
vegi er metin á
margföldu mark-
aðsverði kvóta
til að ná fram
hækkun á sölu hlutabréfa. íslend-
ingar hafa löngum verið duglegir
að spila í happdrættum og nú hef-
ur þessi óskapnaður bæst við.
Smábátaeigendur og smærri
byggðarlög víðs vegar um landið
hafa orðið fyrir miklu fjárhags-
legu tjóni á undanfömum árum
vegna kvótans og með sömu þróun
leggst byggð víða af.
Atvinna fólks er í veði og fast-
eignir verða verðlausar. Núver-
andi stjórnarílokkar, sem hafa
öðrum fremur talið sig fulltrúa
fyrir dreifbýlisfólk, hafa söðlað
yflr til kvótakónganna sem hafa ít-
rekað flutt lifsbjörgina (flskinn)
burt frá minni byggðarlögum til
sinna höfuðstöðva. Á þessu verður
engin breyting nema settar verði á
staðbundnar fiskveiðiheimildir,
sem óheimilt verði að leigja og
framselja til annarra byggðalaga.
Línu-, neta- og handfærabátar
veiði samkvæmt sóknarmarki sem
takmarkist af banndögum, lokun
veiðisvæða og stöðvun veiða þegar
heildarmagni er náð. Þá verði fisk-
veiðilandhelginni skipt eftir stærð
skipa og veiðarfæra í strandveiða-
og djúpslóðarflota. Við þurfum
gerbreytingu á pólitísku siðferði
og þeim hagsmunaanda sem nú
tröllríður þjóðfélaginu. Fávísi,
auðhyggja og valdafíkn margra
stjórnmálamanna er orðið þjóð-
hagslegt böl, sem verður að skola
burt í næstu alþingiskosningum.
Kristján Pétursson
Kjallarinn
Kristján
Pétursson
fyrrv. deildarstjóri
„Eignastaða fyrírtækja í sjávarút-
vegi er metin á margföldu mark-
aðsverði kvóta til að ná fram
hækkun á sölu hlutbréfa
Þegar innviðakerfið bregst
Einn viðmælenda minna á við-
burðaríku sumri var blökkumað-
ur frá Nígeríu, prófessor við kenn-
araháskóla, og þurfti að leggja sig
í lífshættu til þess að komast á
ráðstefnu til Bandaríkja Norður-
Ameríku. Fram á síðustu stund
var reyndar alveg óvíst að hann
kæmist.
Hann er glæsimenni að vallar-
sýn og svo dökkur að það skilst
ágætlega hvers vegna landar hans
voru kallaðir blámenn í íslenskum
ritum. Kannski er það þess vegna
sem mér finnst ofurlítið broslegt
að hann skuli heita hágyðinglegu
nafni, sóttu í Gamla testamentið.
Látum það til dæmis vera Abra-
ham.
í fyrirlestri sínum segir Abra-
ham okkur frá lestrarkennslu og
lestrarkunnáttu i landi sínu. Erfið-
leikamir eru vissulega næstum
óyfirstíganlegir, og Abraham vík-
ur eins og vonlegt er líka að þró-
unarhjálp. Fyrir alla muni, segir
hann, hættið að senda okkur bæk-
ur. Auðvitað þurfum við bækur til
lestrarkennslunnar, en það kemur
fyrir lítið þótt liggi gámar af
kennslubókum í nígerískum höfn-
um: Þar eru hvorki vegir né flutn-
ingatæki til að dreifa sendingun-
um um landið! Þið, velferðarfólk-
ið, gleymið því stundum að veru-
leikinn er öðruvísi hjá okkur en
ykkur. Innviðakerfið, infrastrúkt-
úrinn, bregst
nefnilega stund-
um.
Einar hundraö
milljónir
Ég glími við að
rifja upp hvað Ní-
geríubúar muni
vera margir, en
gefst upp og spyr
Abraham. Hann
segist að vísu ekki
hafa nákvæmar
tölur handa mér, en menn telji þá
vera um 100 milljónir og búa á
tæplega milljón ferkílómetrum.
Mér bregður, hafði alls ekki gert
mér grein fyrir slikum fjölda (ef-
ast reyndar um að ég skilji svona
háa tölu). Og hvað mörg tungu-
mál, spyr ég: Tvöhundruð og
fimmtíu, svarar Abraham án þess
að depla auga. Ég hvái, segist
meina tungumál, ekki mállýskur.
Já, segir hann ró-
legur, 250 tungu-
mál.
Mig setur hljóðan
og ég þarf að safna
kjarki áður en ég
held áfram að
spyrja: Og hvað eru
mörg ritmál? Ég er
ekki alveg viss, seg-
ir Abraham, ég held
það séu tíu. Það er
búið að þýða Biblí-
una á þau. Svo bæt-
ir hann við, nokkuð
ánægður: Það eru
sjö viðurkennd af
ríkisstjóminni sem
opinber mál. - Ég
spyr hvað það feli i
sér: Þau eru notuð í
lestrarkennslunni, svarar Abra-
ham.
Smám saman skýrist myndin.
Þessi sjö tungumál em leyfð í skól-
um. Bömum er kennt að lesa á eitt-
hvert þeirra og þau em notuð í
skólanum fyrstu þrjú árin. Síðan er
kennslumálið enska. Allar náms-
bækur á ensku, enska meira og
minria töluð í kennslustundunum.
Með öðrum orðum: Börn sem
tala 243 tungumál (ef tölurnar eru
teknar alvarlega) fá ekki einu
sinni aö læra að lesa á móðurmál-
inu. Og við eram að tala um Ní-
geríu eina. Flest læra þessi böm
sjálfsagt að lesa á „hausa“, tungu
sem notuð er sem sam-
skiptamál allvíða í
landinu. En hin opin-
bera tunga er enska.
Svipt móöurmál-
inu
Ég reyni mjög gætilega
að leiða talið að þessum
bömum. Finnst Abra-
ham ekki skelfileg til-
hugsun áð þau skuli
ekki kynnast þekkingu
og menntun á sinu eig-
in tungumáli? Hann
skilur ekki spurning-
una og ég reyni að end-
urtaka hana í breyttri
mynd. Já en enska er
ágætis mál, segir hann
og bendir mér svo bara
aftur á að 243 mál í landinu eigi
ekki ritmál. Og ég verð að viður-
kenna að spumingin er bamaleg.
En samt finnst mér myndin skelfi-
leg sem við mér blasir.
Auðvitað er nauðsyn á sam-
skiptatungu. En hvílík niðurlæg-
ing má það ekki vera að verða að
sætta sig við samskiptatungu
hvítrar herraþjóðar, tungumál ol-
íufélaganna sem harðast hafa
gengið fram í að arðræna inn-
fædda!
Ég geng af fúndi Abrahams með
mjög sterka tilfinningu þess að
það hafi eitthvað fleira bmgðist en
innviðakerfið. Heimir Pálsson
„Auðvitað er nauðsyn á sam-
skiptatungu. En hvílík niðurlæging
má það ekki vera að verða að
sætta sig við samskiptatungu
hvítrar herraþjóðar, tungumál
olíufélaganna..."
Kjallarinn
Heimir Pálsson
íslenskufræðingur
Með og
á móti
Milljarðs kvóti Landsbank-
ans seldur af Suðurnesjum
norður
Tómas I. Olrich,
Sjálfstæöísflokki,
alþingismaður
Noröurlandskjör-
dæmis oystra.
Eignaraðild
langt frá
hættumörkum
„Það er mik-
ilvægt að það
frelsi með við-
skipti á afla-
heimildum,
sem kveðið er á
um í lögum, fái
að njóta sín.
Hagkvæmni
stærðarinnar á
að fá að njóta
sin í sjávarút-
vegi og fisk-
vinnslu eins og
í öðram atvinnugreinum á íslandi.
Þau stórfyrirtæki, sem hafa sér-
hæft sig í vinnslu botnfisksafla,
verða aö hafa sambærilegt syigrúm
til að kaupa sér heimildir til að
styrkja landvinnslu sína éins og
önnur fyrirtæki i sjávarútvegi og
fiskvinnslu. Eignaraðild þessara
stórfyrirtækja á veiðiheimildum er
langt frá þvi að nálgast einhver
hættumörk. Veiðiheimildir eru
dreifðar á mikinn fjjölda fyrirtækja
um allt land, auk þess sem eignar-
aðild að stórum útgeröar- og fisk-
vinnslufyrirtækjum er orðin mjög
dreifð. Reykjanéskjördæmi nýtur
góðs af starfsemi fyrirtækja í ferða-
þjónustu og flugsamgöngum, svo
og í orkufrekum iðnaði sem nýtur
forgangs að ódýrri orku. Þar er
markaðshlutdeild margfalt stærri
og hætta á fákeppni meiri en í sjáv-
arútvegi, án þess að menn sjái
ástæðu til að takmarka umsvif og
starfsemi þessara fyrirtækja, um-
fram það sem kveðið er á um í sam-
keppnislögum. Það skýtur því
nokkuð skökku við þegar raddir
heyrast um að það verði að tak-
marka kvótaeign, umsvif og starf-
semi fyrirtækis eins og Útgerðarfé-
lags Ákureyringa, en útgerð er
eina atvinnugreinin sem hefur al-
mennt verið í mikilli sókn á Norð-
urlandi."
Komu í bakið
„Suðurnesja-
menn þurftu á
áranum eftir
1990 að horfa
upp á eitthvert
mesta atvinnu-
leysi á svæðinu
sem orðið hefur
hér á landi frá í
kreppunni
miklu fyrir
stríð. Með sam-
stilltu átaki
sveitarfélaga og
fyrirtækja á Suðurnesjum tókst að
snúa þessari þróun við á áranum
1993-1994 og er ástandið nú í jafn-
vægi miðað við aðra landshluta.
Hluti þess átaks var að fá íslenska
aðalverktaka til samstarfs og völdu
þeir að setja af stað útgerðarrekst-
ur. Um þessa leið Aöalverktaka var
góð sátt á Suðumesjum og hefúr
útgerð þeirra gengið vel og þeir
hagnast. Þegar íslenskir aðalverk-
takar voru geröir að hlutafélagi er
það ákvörðun meirihlutaeiganda
félagsins (ríkisins) að útgerðin
komi í hlut Landsbanka íslands,
sem ákveður að selja hana hæst-
bjóðanda. Þegar litið er á forsögu
þessa máls þá era það svik við Suð-
urnesjamenn að þessi útgerð var
seld með þessu móti. Eðlilegast
hefði verið að bjóða útgerðarmönn-
um á svæðinu skipin til kaups i
stað þess að setja þau í hendur
Landsbankans. Þá hefði kvótinn
ekki farið frá Suðumesjum né for-
svarsmenn Aðalverktaka komið í
bákið á þvi fólki sem treysti á far-
sæla lausn þessa máls.“
-ÆMK
Kristján Pálsson,
Sjálfstæðisflokki,
alþingismaður
Reykjaneskjör-
dæmis.