Dagblaðið Vísir - DV - 06.12.1997, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 6. DESEMBER 1997 X>‘V
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON OG ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON OG ELÍN HIRST
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RV(K, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuöi 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Kolbítur úr öskustó
Komið hefur í ljós, að nærri helmingur Breta tekur
neikvæða afstöðu til auglýsinga, sem hann sér. Þetta
skiptist þannig, að tæpum fjórðungi finnst auglýsing-
arnar uppáþrengjandi og fjandsamlegar og annar tæpur
fiórðungur tekur alls ekkert mark á þeim.
Þetta þykja slæm tíðindi fyrir ímyndarfræðinga, sem
starfa að auglýsingum og markaðsmálum. Þeim mun
betri eru þau fyrir neytendur, þar sem þetta hlýtur að
leiða til breytinga á eðli auglýsinga, þannig að þær falli
betur að þörfum neytenda en þær hafa gert.
Núverandi auglýsingar, einkum þær sem birtast í
sjónvarpi, benda til, að höfundar þeirra telji neytendur
vera meiri háttar bjálfa, sem hlaupi á eftir tilbúnum og
meira eða minna ímynduðum imyndum eins og keppn-
ishundar á eftir vélknúnum hérum á hringvelli.
Hegðun neytenda hefur hingað til bent til, að vænting-
ar ímyndarfræðinganna séu á rökum reistar. Fólk kaup-
ir furðulegustu megrunarvörur og fótanuddtæki. Það er
jafnvel farið að klöngrast um á óeðlilega þungum skóm,
af því að sagt er, að þetta sé tízkan í ár.
Einkum hefur borið á hlaupum eftir merkjum. Þannig
tókst Pierre Cardin að færa tízkufatafrægð sína yfir á
800 aðrar vörutegundur á einu bretti. Þannig tekst Dav-
idoff, sem eitt sinn seldi góða vindla frá Kúbu, að yfir-
færa frægð sína á ilmvötn fyrir karla.
Tívolí og Disneylönd heimsins hafa verið að breytast
í stórmarkaði og stórmarkaðir hafa verið að breytast í
Tívolí og Disneylönd. Nike Towns eru ekki lengur búðir
fyrir strigaskó, heldur afþreyingarmiðstöðvar, þar sem
reiknað er með, að fiölskyldur eyði hálfum dögum.
Markaðsmenn eru farnir að tala um auglýsingar í sím-
tölum og skólastofum, í lyftum og kennslubókum. Stór-
huga forvígismenn eru farnir að tala um risastórar aug-
lýsingar í órafiarlægð uppi í himingeimnum, „af því að
þar er mikið af ónotuðu auglýsingaplássi“.
Tilraunir sfiórnmálamanna og embættismanna til að
stuðla að hagvexti ríkja fara fyrir lítið, af því að hagvöxt-
urinn fer ekki í bætt lífskjör, heldur í uppfyllingu til-
búinna og ímyndaðra þarfa, sem auglýsingar og áróðurs-
herferðir hafa framleitt. Batinn fer í súginn.
Svartsýnir söguskýrendur hafa sagt, að frjálsbornir
borgarar, sem taki skynsamlegar ákvarðanir á pólitísk-
um vettvangi, séu smám saman að breytast í eins konar
neyzludýr, sem hlýði í blindni kalli ímyndarfræðing-
anna og kasti fé í tilboð markaðsfræðinganna.
Samkvæmt uggvænlegri framtíðarsýn þessarar sögu-
skoðunar mun almenningur í vaxandi mæli hverfa af op-
inberum markaði pólitískra ákvarðana og snúa sér alfar-
ið að draumaheimi neyzlunnar, samkvæmt fyrirmælum
auglýsenda og áróðursmanna hverju sinni.
Við sáum fyrir okkur kolbíta framtíðarinnar, eyðandi
frítímanum í hægindastólum framan við imbakassa,
troðandi nasli og lituðu sykurvatni í andlit sér, horfandi
á auglýsingabera spila með bolta innan um auglýsinga-
skilti í þáttum, kostuðum af auglýsendum.
Nú segir brezk rannsókn, að þetta sé ekki rétt. Útlitið
sé ekki eins svart og söguskýrendurnir hafa sagt. Nærri
helmingur fólks sjái gegnum ruglið og láti það annað
hvort ekki á sig fá eða taki neyzluákvarðanir, sem stríði
gegn ruglinu. Kolbíturinn sé að rísa úr öskustó.
Ef nógu margir neytendur kasta frá sér óþarfanum og
slökkva á auglýsingunum, verða ímyndar- og markaðs-
öflin að snúa við blaðinu og fara að þjóna fólki.
Jónas Kristjánsson
Til aö bæta gjaldeyrisstööu Suður-Kóreu tóku þarlend húsmæörasamtök sig til og opnuöu sérstakan
dollarareikning í banka einum í Seoul sl. fimmtudag. Hvort þaö dugar skal ósagt látiö. Símamynd Reuter
Syndafallið
Hvað geta þjóðir Vesturlanda
lært af ævintýralegum uppgangi
hraðvaxtarþjóðanna í Asíu? Getur
verið að gerólík grundvallarvið-
horf, sem eiga rætur að rekja til
sérstakrar menningararfleifðar,
skýri eftirbreytniverðan árangur
þessara þjóða? Eru efnahagslög-
mál skólahagfræðinnar e.t.v. ekki
algild?
Á liðnum áratugum hafa heilu
bókasöfnin verið skrifuð á Vest-
urlöndum til að leita svara við
þessum spumingum. Á sl. áratug
voru Bandaríkjamenn fullir sjálfs-
gagnrýni og hugarvíls út af óhag-
stæðum samanburði á frammi-
stöðu bandarísks iðnaðar og
keppinauta þeirra í Asíu. Hver
var galdurinn? Japanskar stjórn-
unaraðferðir? Konfúsísk skyldu-
rækni og hollusta við yfirboðara?
Æviráðning starfsmanna? „Náið
samráð" stjórnvalda og atvinnu-
lífs í stað miskunnarlausrar sam-
keppni allra gegn öllum? Skefja-
laus „einstaklingshyggja" Vestur-
landa var borin saman við „félags-
hyggju" Austurlandabúa - þeim
síðarnefndu jafnan í hag.
Árangur Ásíuþjóða í efnahags-
málum eftir stríð hefur vissulega
ekki látið að sér hæða. Bæði Jap-
an og S-Kórea hafa á æviskeiði
einnar kynslóðar risið úr rústum
styrjaldarátaka og skipað sér í
fremstu röð iðnríkja heims. Japan
í öðru sæti, S-Kórea í því ellefta.
Hvað eiga þau sameighilegt? Náið
samstarf stjómvalda og risavax-
inna fyrirtækjasamsteypa. Greið-
an aðgang að mörkuðum rikustu
þjóða heims í Bandaríkjunum og
(í minna mæli) Evrópu. Útflutn-
ingsiðnaður hefur notið algers for-
gangs. Rík áherzla hefur verið
lögð á menntun og strangar kröf-
ur geröar um námsárangur.
Árangurinn lét ekki á sér
standa. Sl. 3 áratugi hefur hag-
vöxtur í S- Kóreu numið 8,6% á
ári að meðaltali. Vörumerki iðn-
aðarrisanna í Asíu blasa við á ne-
onskiltum heimsborganna. Og si-
fellt fjölgaði í framvarðarsveit út-
rásaríkjanna: Taívan, Malasía,
Indónesía, Filippseyjar, Taíland,
fyrir utan að Hong Kong og
Singapúr urðu fjármálamiðstöðv-
ar álfunnar.
En allt er í heiminum hverfult.
Menn kipptu sér ekki mikið upp
við það þótt vanburðugustu ríkin
í hópnum yrðu fyrir alvarlegum
áfóllum í október sl. En þegar for-
ysturíkin, Japan og S-Kórea, reyn-
ast viðnámslaus gegn gengisfell-
ingar- og gjaldþrotafaraldrinum,
sem nú geisar um alla Austur-
Asíu, er málið orðið grafalvarlegt.
Hversu alvarlegt? Það er grafal-
varlegt fyrir Asíu og fyrir þróun-
arlönd, sem hafa reitt sig á fjár-
festingar frá Asiu. Ef allt fer á
versta veg mun hægja á hagvexti í
Bandaríkjunum og Evrópu. Á
móti kemur líkleg vaxtalækkun á
Vesturlöndum vegna minnkandi
þenslu.
En hver er sjúkdómsgreining-
in? Of mikil ríkisforsjá; pólitísk
skömmtunarstjórn á fjármagni;
djúprætt spilling, sem dafnar í
venzlum fjármagnseigenda og ráð-
andi stjórnmálaflokka. Forstöðu-
menn fjármálastofnana lúta póli-
tísku valdi. Lánum var beint í
stórum stil í óarðbærar fram-
kvæmdir. Arðsemi iðnaðar-
risanna reis ekki undir vaxandi
fjármagnskostnaði. Bankarnir
hlóðu upp skuldafjöllum. Sérhags-
munavaldið hræddi stjómmála-
mennina frá því að ráðast í óum-
flýjanlegar skipulagsbreytingar í
tæka tíð.
Afleiðingamar verða ekki leng-
ur umflúnar. Traust sparifjáreig-
enda og fjárfesta er þrotið. Bank-
arnir verða að afskrifa allt að
fjórðung útlána. Bönkum og fjár-
málastofnunum hefur verið lokað
í tugatali. Fjárflóttinn veldur
gengisfellingum. Skuldabyrðin
lendir á almenningi í formi skatta-
hækkana. Lánsfjárkostnaður í út-
löndum snarhækkar vegna
áhættu fjármagnseigenda. Ríkis-
stjómir Asíuþjóða koma með
betlistaf í hendi fyrir alþjóðlegar
lánastofnanir. Hinir gömlu, góðu
dagar eru að baki. Það er komið
að skuldadögum.
Eftir á að hyggja. Það er dálítið
langsótt að kenna Konfúsíusi um
hvernig komið er. Eða sérstöku
„gildismati" Asíubúa. Við þurfum
ekki annað en að líta í spegil til að
bera kennsl á okkur sjálf í ásýnd
Asíu.
Htoðanir annarra
Vandræði Joensens
„Enn einu sinni hefur (Edmund Joensen) lögmaö-
j ur (Færeyja) stofnað til pólitískra vandræða sem
hann hefði getað komist hjá, hefði hann haft styrk-
I ari stjóm á landstjóminni og haft betri ráðgjafa.
I Flestir telja að ástæðan sem hefur verið gefin fyrir
| því að Sámal Petur í Grund var rekinn (úr embætti
j samgönguráðherra), nefnilega vinnulag hans í mál-
inu um fast vegasamband yfir Vestmannasund, sé of
léttvæg. Ef lögmaður hefur átt svona erfitt með að
fá Sámal Pétur í Gmnd til að starfa vel og af heil-
I indum í landstjórninni, sem hann hafði af því að
hann rak hann, átti hann að sjálfsögðu fyrst að leita
j til Sjálfstýriflokksins og reyna að leysa vandann."
Úr forystugrein Sosialurin 3. desember.
Hættuleg Ijóslaus hjól
„Hættulegar aðstæður geta komið upp og alvarleg
s slys orðið hvenær sem er. Og sú staðreynd að svo
j margir gefa skít í boð um að reiðhjól eigi að vera
með logandi ljós að framan og rautt ljós að aftan
þegar skyggja tekur veldur áhyggjum. Enda þótt það
kalli á enn eittvaldboðið, getum við vel skilið Tor-
geir Tande, fræðslustjóra Umferðarráðs, sem telur
að ljós og bjalla eigi að vera á hverju einasta hjóli
sem selt er.“
Úr forystugrein Aftenposten 4. desember.
Kuldi í Kyoto
„Um miðjan japanska veturinn eiga 150 sendi-
nefndir frá ríkum og fátækum þjóðum næstu tíu
dagana að reyna að ná samkomulagi um að hinn
efnaði hluti heimsins minnki losun gróðurhúsaloft-
tegunda frá árinu 2010. Það er von Dana að hin
mörgu aðildarríki Sameinuðu þjóðanna auki hrað-
ann í ferlinu sem hófst í Ríó 1992. Þá var ákveðið að
koma á jafhvægi varðandi helstu gróðurhúsaloftteg-
undirnar árið 2000. Það tekst þó varla. Forleikurinn
að ráðstefnunni í Japan gerir meir en að gefa til
kynna að stjórnirnar valdi vonbrigðum."
Úr forystugrein Politiken 1. desember.
• ÁÍA.