Dagblaðið Vísir - DV - 23.01.1998, Page 12

12
FÖSTUDAGUR 23. JANÚAR 1998
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjórl og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON OG ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON OG ELÍN HIRST
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SlMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, stmi: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverö á mánuöi 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aösent efni blaðsins I stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Aldarfjórðungur frá gosi
Aldarfjórðungur er liðinn frá upphafi eldgossins á
Heimaey. Gosið er í fersku minni þeirra sem þá voru
komnir til vits og ára. Allir íbúar Vestmannaeyjakaup-
staðar, rúmlega fimm þúsund manns, urðu að yfirgefa
heimili sín. Svo giftusamlega tókst til að ekkert manntjón
varð. Bátafloti Eyjamanna var í höfn vegna brælu. Því
var hægt að flytja fólk til lands strax fyrstu gosnóttina.
Allir komust í húsaskjól. Fólk leitaði til ættingja og
vina til bráðabirgða. Þegar á leið reis byggð í mörgum
sveitarfélögum þar sem brottfluttir Eyjamenn settust að.
Þar kom til vegleg aðstoð innanlands, m.a. með stofnun
Viðlagasjóðs. Þá brugðust nágrannar okkar vel við.
Rausnarlegar gjafir bárust erlendis frá, einkum frá
Norðurlöndunum. Eldgosið í Heimaey var alvaiiegt áfall
fyrir kaupstaðinn. Jörð rifnaði og nýtt fjall myndaðist á
eyjunni. Hraun rann yfir fjölda húsa og eyðilagði þau.
Aska lagðist yfir allan bæinn. Talið er að um 400 hús
hafi farið undir ösku. Mörg þeirra skemmdust meira eða
minna.
Vestmannaeyjar hafa um langa hríð verið ein öflug-
asta verstöð landsins. Því var áfallið ekki aðeins heima-
manna heldur snerti efnahag landsins alls. Um tíma var
óttast að hraunstraumurinn lokaði höfninni með ófyrir-
sjáanlegum afleiðingum. Því var hraunkæling reynd í
fyrsta skipti og hún skilaði árangri. Höfnin bjargaðist og
meira en það. Eftir gos er hún talin betri en áður var.
Nýja hraunið veitir aukið skjól.
Eldgosið í Heimaey stóð frá því í janúar 1973 fram í
júlíbyrjun sama ár. Heimamenn héldu vel saman í út-
legðinni og flestir voru ákveðnir í að snúa aftur heim að
hörmungunum loknum. Hreinsunarstarf hófst því fljótt
í bænum þótt það væri ekkert áhlaupaverk.
Vestmannaeyjakaupstaður varð fyrir mikilli blóðtöku
vegna eldgossins. Hluti brottfluttra Eyjamanna sneri
ekki heim á ný. Enn hefur kaupstaðurinn ekki náð sama
íbúafjölda og var árið 1973. Þrátt fyrir það fór betur en
á horfðist. Byggð hélt velli í Heimaey og Vestmannaeyj-
ar héldu stöðu sinni sem ein stærsta verstöð landsins.
Þar er enn sem fyrr rekin öflug útgerð og fiskvinnsla.
Afleiðingar gossins voru alvarlegar. Vestmannaeying-
ar létu þó hvergi hugfallast. Þeir nýttu sér þá kosti sem,
þrátt fyrir allt, fylgdu gosinu. Hraunhitaveitu var kom-
ið á laggimar til upphitunar húsa í kaupstaðnum. Hún
gekk um árabil.
Þá jókst mjög ferðamannastraumur til Vestmannaeyja
eftir gos. Svo hefur verið alla tíð síðan. Vestmannaeyjar
eru með vinsælustu ferðamannastöðum landsins. Fyrir
utan einstaka náttúrufegurð vilja ferðamenn, innlendir
sem erlendir, fræðast um gosið og afleiðingar þess.
Ferðamennskan skiptir efnahag Vestmannaeyinga því
verulegu máli og hefur skotið styrkari stoðum undir
flárhag einstaklinga, fyrirtækja sem og kaupstaðarins
sjálfs.
Guðjón Hjörleifsson, bæjarstjóri í Vestmannaeyjum,
segir Eyjamenn hafa, eftir að eldgosinu lauk, byggt sér
gott samfélag með hátt þjónustustig. Þeir búa að hinni
góðu höfh og vegakerfið er allt með bundnu slitlagi. Upp-
bygging skóla er langt komin og íþrótta- og félagslíf
stendur með blóma.
Samgöngur milli Vestmannaeyja og lands eru góðar.
Tvö flugfélög halda uppi reglulegu áætlunarflugi auk
ferða Herjólfs til Þorlákshafnar.
Hörmungar gossins eru því langt að baki við þessi
tímamót. Eyjamenn horfa því bjartsýnir fram á veg.
Jónas Haraldsson
Hin nýju lög stuöla aö straumlínulagaöri þjóökirkju sem hefur góöar forsendur til aö ganga í takt viö þjóö sína,
segir m.a. í greininni.
Þjóðkirkja á
tímamótum
hann aö persónu- ———
gervingi heillar ICÍallarÍnn
kirkju eöa þjóöar. n|allanilll
Mikil þáttaskil
Um áramótin
gengu einnig í
gildi ný lög um
stöðu, stjóm og
starfshætti þjóð-
kirkjunnar. Valda
þau raunar meiri
tímamótum en
biskupaskiptin. Ef
vel tekst til meö
framkvæmd lag-
anna markar setn-
ing þeirra mikil
þáttaskil í lífi og
starfl þjóðkirkj-
„Hin nýju lög skilgreina þjóð-
kirkjuna sem „sjálfstætt trúfé-
lag á evangelísk-lúterskum
grunniu. Ríkisvaldinu ber áfram
að styðja og vernda þjóðkirkj-
una.“
Hjalti Hugason
prófessor
Um nýliðin áramót stóð ís-
lenska þjóðkirkjan á tímamótum
með sérstæðum hætti. Þá tók ný-
kjörinn biskup við embætti en á
íslandi marka biskupaskipti ætíð
þáttaskil. Stafar það af tvennu.
Hér starfar í raun bara einn bisk-
up, þótt tveir aörir biskupsvígðir
menn séu í þjónustu kirkjunnar.
Annars staðar á Norðurlöndunum
eru biskupar mun fleiri. Þetta eitt
skapar biskupi íslands augljósa
sérstöðu.
Persónugervingur
Samkvæmt lögum og hefð hefur
biskup íslands einnig verið í for-
sæti fyrir öllum helstu áhrifa- og
valdastofnunmn kirkjunnar. Bisk-
upinn hefur því verið nálægur og
sýnilegur á öllum sviðum
kirkjumála. Af þeim sökum er
ekki óeðlilegt að hann hafl orð-
ið persónugervingur kirkjunn-
ar í hugum margra.
í þessu eöii mótast biskups-
embættið á íslandi af söguleg-
um ástæðum. Á miðöldum sem
og um daga lútersks rétttrúnaö-
ar (um 1600-1800) voru bisk-
upar landsins sannnefndir
kirkjufúrstar. Vald þeirra átti
sér fá takmörk önnur en þau sem
vaxandi einveldi setti því. Smám
saman leiddi sú þróun þó til þess
að biskupinn varð konunglegur
háembættismaður og kirkjan
framlengdur armur ríkisins.
Aðstæður sem þessar voru
eðlilegar í samtoga samfélagi fýrri
alda. Á tímum fjölhyggju, lýðræð-
is og óskoraðs skoðanafrelsis eru
aftur á móti vart forsendur til að
heil stofnun á borð við þjóðkirkju
og þvi síður heil þjóð samsami sig
viö sama mann. Þá er það ok ekki
leggjandi á nokkum mann að gera
unnar. í raun veita þau kirkjunni
svigrúm til að skapa sér nútíma-
legt yflrbragð í stað þess um margt
þunga, formlega og svifaseina
svipmóts sem hún óneitanlega hef-
ur einkennst af.
Hin nýju lög skilgreina þjóð-
kirkjuna sem sjálfstætt „trúfélag á
evangelísk-lúterskum grunni".
Ríkisvaldinu ber áiram að styðja
og vemda þjóðkirkjuna. Hin form-
legu tengsl ríkis og kirkju verða
þó mun fábreyttari en áður. Um
þau segir helst að dóms- og kirkju-
málaráðuneyti skuli hafa með
höndum tengsl við þjóð-
kirkjuna að því er varð-
ar fjárlagagerð og um-
sjón með að kirkjan og
stofnanir hennar fari að
lögum.
Þá skipar forseti biskup
íslands og vígslubiskupa
en ráðherra skipar
sóknarpresta. Tengsl
ríkis og kirkju að öðm
leyti verða nær einvörð-
ungu flármálalegs eölis.
Innra skipulag og starfs-
hættir kirkjunnar ráð-
ast hins vegar að mestu
af starfsreglum sem
kirkjuþing setur. Þetta á
m.a. við um gamalgróin
bitbein, svo sem fyrir-
komulag prestskosn-
inga og skiptingu
landsins í prestaköll og
sóknir.
Ný lög, ný
þjóðkirkja
Kirkjan hefúr nú eins
árs frest til að taka
saman mikinn flölda
starfsreglna sem hin
nýju lögin gera ráð fyr-
ir. Á nýbyrjuðu ári mun því verða
lagður grunnur að nýjum stjómar-
og starfsháttum innan kirkjunnar.
Á þann hátt stuðla hin nýju lög
að nýrri straumlínulagðari þjóð-
kirkju sem hefur góðar forsendur
til að ganga í takt við þjóð sína á
komandi tímum ef hún ber gæfu
til að móta stjóm sína að lýðræð-
islegum leikreglum. Þrátt fyrir
þaö má kirkjan þó aldrei missa
sjónar af þeim sérstöku kirkjulegu
forsendum sem alltaf hljóta að
móta kirkjulegt starf.
Hjalti Hugason
Skoðanir annarra
Flókin viðskiptaflóra
„Mikið er í húfi fyrir banka og sparisjóöi að halda
sinni markaðshlutdeild i bundnum inrdánum ... En
bankar og sparisjóðir keppa augljóslega ekki einung-
is sín á milli um innlánsféð því vaxandi hluti af
sparnaði landsmanna leitar út á verðbréfamarkað-
inn í hvers kyns skuldabréf og hlutabréf....Ríkissjóð-
ur herjar á sama markaö með auglýsingum sín-
um....Öll þessi flóra verður stöðugt flóknari og ekk-
ert hægt að kveða upp úr með það hvar kaupin ger-
ast best á eyrinni.“
KB í Viðskipti/atvinnulíf Mbl. 22. janúar.
Neytandinn greiðir
„Staða okkar sem emm að flytja út og selja fisk á
markaði er gífurlega viðkvæm, hefur kannski aldrei
verið verri en nú ... Ef menn ætla að bæta verkfalli
ofan á þetta þá eru þeir sem í það stefna að segja að
markaðsstarfið sem unnið hefur verið að í mjög
langan tíma skipti ekki máli ... Þessi hópur sjó-
manna og útgerðarmanna ætti að fara að gera sér
grein fýrir hver það er sem á endanum greiðir þeim
fyrir að draga þessa fisktitti úr hafinu. Það eru
hvorki útgerðarmenn né sjávarútvegsráðuneytið,
heldur neytandinn."
Benedikt Sveinsson i Degi 22. janúar.
Allir jafnir á sjúkrahúsum
„í lögum um heilbrigöisþjónustu er skýrt tekið
fram að allir hafi rétt á þeirri bestu heilbrigðisþjón-
ustu sem völ er á, þar af leiðandi ber yfirmönnum
sjúkrahúsa aö koma upp reykingaafkima fyrir þá er
í vanda eru staddir vegna þessa. Enn fremur ber að
hafa í huga að þó að sjúklingar hafni ákveðinni með-
ferð ber lækni og öðru heilbrigðisstarfsfólki að sinna
sjúklingi áfram með öllum þeim ráðum er þau hafa
á hendi ef sjúklingur samþykkir.“
Ólafur Ólafsson í Mbl. 22. janúar.