Dagblaðið Vísir - DV - 20.02.1998, Qupperneq 15

FÖSTUDAGUR 20. FEBRÚAR 1998
15
í sökn fyrir
unga fólkið
„Lög um bann viö áfengisauglýsingum eru þverbrotin og af hinu opin-
bera látiö átölulaust," segir Árni m.a. í grein sinni.
Við íslendingar erum
að mörgu leyti gæfusöm
þjóð. Framtiðin er björt
og margt ungt og efnilegt
fólk er að stíga sín fyrstu
spor út í lífiö. Víða má
sjá mikla grósku ungs
fólks. Menningar- og fé-
lagsstarfsemi grunn- og
framhaldsskólanema er í
miklum blóma. íþrótta-
starfsemi unglinga er í
stöðugri sókn. Félags-
starfsemi eins og skáta-
starf er i stöðugum vexti.
Ungt fólk er sem sagt
mjög virkt í menningar-,
félags- og íþróttastarfi,
bæði hvað varðar þátt-
töku í félögum og á eigin
vegum.
Fjölmiðlar hafa í seinni
tíð sýnt þessum málum
aukna og verðskuldaða athygli, t.d.
með umfjöllun um unglingahljóm-
sveitir, íþróttir unglinga og leiklist-
arstarfsemi framhaldsskólanna, svo
að nokkur dæmi séu nefnd.
Skólamál í brennidepli
í landinu hefur verið þjóðarsátt
um að búa ungu fólki sem besta að-
stöðu til uppbyggilegs menningar-
og tómstundastarfs. Sveitarstjómar-
menn og sveitarstjómir víða um
land hafa lagt í auknum mæli
áherslu á stuðning við víðtækt og
Qölbreytt æskulýðs-
og íþróttastarf í við-
komandi sveitarfé-
lögum. Skólamál
munu verða í
brennidepli næstu
árin og hið ágæta
innra starf skólanna
mun stöðugt verða
betra og betra.
Alþingi íslendinga
hefúr staðið að
tölvuvert víðtækri
löggjöf um vemd
barna og unglinga.
í sem stystu máli þá
hefur í öllum meg-
inatriðum verið sátt
í þjóðfélaginu um
að gefa æskunni
frið til að þroskast á
sínum eigin for-
sendum.
Auglýsingabann þverbrotiö
Lög um bann við tóbaksauglýs-
ingum er liður i
vernd barna og
unglinga. Það
sama á við um
ákvæði um sölu
tóbaks. Lög um
bann við áfengis-
auglýsingum era
að sjálfsögðu af
sama meiði.
Hvað varðar
bann við tóbaks-
auglýsingum þá
hefur það verið
þokkalega virt hingað til. Sam-
kvæmt ítrekuðum könnunum í
Hafnarfirði hafa kaupmenn í nán-
ast 80-90% tiifella virt lög um bann
við sölu tóbaks til unglinga undir
18 ára aldri að vettugi. Þessar lé-
legu niðurstöður hafa orðið mönn-
um tilefni til að efasetja allar hug-
myndir hagsmunaaðila um breytt
sölufyrirkomulag á áfengi.
Lög um bann við áfengisauglýs-
ingum eru þverbrotin og af hinu
opinbera látið átölulaust. Dugleysi
framkvæmdavaldsins í málinu er
orðið þess eðlis að hagsmunaaðilar
era nánast hættir að reyna að fara
í kringum lögin og auglýsa óhindr-
að, til dæmis í tengslum við íþrótta-
kappleiki, bæði með sjónvarpsaug-
lýsingum í leikhléum og veggspjöld-
um í íþróttahúsum. Það að einstök
íþróttafélög skuli láta glepjast af
þessu og taka þátt í því er því mið-
ur að verða nokkur blettur á ann-
ars verulega góðu starfi íþrótta-
hreyfingarinnar. Forvarnir verða
ekki stundaðar með bjórdollu í
annarri hendinni.
Ýmsir hagsmunaaðilar hafa
sams konar umbúðir um bjór og lét-
töl sem hlýtur að teljast vafasamt.
Viðskiptavinurinn, ef við viljum
nálgast málið frá þeirri hlið, á
vissulega rétt á því að þessar ólíku
vörutegvmdir séu vel aðgreindar.
Mjólk og léttmjólk era sem dæmi í
gerólíkum umbúðum. Af þessum
sökum mætti t.d. út frá neytenda-
sjónarmiðum setja reglugerð er
kveði á um að umbúðir séu afger-
andi ólíkar eftir vörutegundum.
Hver veit nema að hagsmunaaðilar
mundu þá jafnvel hætta að auglýsa
ilifáanlegan óáfengan bjór.
Hiutskipti strútsins?
íslensk ungmenni eiga ekkert
annað skilið en að njóta vafans í
þessum málum ef einhver er. Tóbak
og áfengi era viðkæm og vandmeð-
farin vara á sama hátt og t.d. lyf. Af
þessum sökum gilda sérstök lög í
landinu.
íslensk ungmenni eiga allan rétt
á að þau séu virt og það er skylda
okkar að stuðla að því að það sé
gert.
Það verður því að teljast ömur-
legt ef stjórnvöld ætla í þessu máli
að velja sér hlutskipti strútsins
með höfuðið í sandinum í stað þess
aö ganga fram fyrir skjöldu og
standa vörð um velferð æskunnar í
landinu í þeirri víðtæku samstöðu
sem ríkir í þjóðfélaginu um að
tryggja börnum og unglingum
vemd. Ámi Guðmundsson
Kjallarinn
Árni
Guðmundsson
æskulýös- og
tómstundafulltrúi
„íslensk ungmenni eiga ekkert
annað skilið en að njóta vafans í
þessum málum ef einhver er. Tó-
bak og áfengi eru viðkvæm og
vandmeðfarin vara á sama hátt
og t.d. lyf. Af þessum sökum
gilda sérstök lög í iandinu.u
Þegar þjóðskáld deyr
Það hefur verið fróðlegt að fylgj-
ast með viðbrögðum þjóðarinnar
við því þegar þekktasti skáldjöfur
hennar, hugsanlega að Snorra und-
anskildum, kvaddi heiminn. Heim,
sem hann á virkri skáldævi sinni
var mjög meðvitaður um. Heim,
sem á virkasta hluta skáldævi
hans, var mjög meðvitaður um
hann. Örlögin höguðu því svo að
skáldjöfúrinn hlaut að eyða all-
mörgum af síðari æviárum sínum
lítt eða ómeðvitaður um heiminn,
sem hrökk svolítið við, þegar hann
kvaddi endanlega.
Hvar er íslenska þjóðin?
Fyrir okkur sem meðtókum Hall-
dór Kiljan Laxness með
móðurmjólkinni og vor-
um hallir undir lífsskoð-
anir hans, er óneitan-
lega fróðlegt að fylgjast
með viðbrögðum þjóðar-
innar nú þegar hann er
allur. Allir æðstu valda-
menn þjóðarinnar hafa
látið í ljósi harm sinn
vegna dauða þjóðskálds-
ins og allir ritvargar
þjóðarinnar hafa komið
fram í fjölmiðlum, dag
eftir dag, til að mæra hann og votta
frammi fyrir alþjóð, hversu mikils
þeir meti hann og hversu mikið
þeir eigi honum að þakka.
Þegar Halldór kom heim til ís-
lands og færði þjóð sinni æðstu við-
urkenningu sem rithöfundi getur
hlotnast, nóbelsverðlaunin, kom
þjóðin niður á Sprengisand til að
fagna skáldi sínu og það voru for-
setar Alþýðusambands íslands og
Bandalags íslenskra listamanna
sem ávörpuðu skáldið. Fylking
valdsmanna var þunnskipuð og
engin „Bermudaskái" var drukkin.
Þegcu: nóbelsskáldið kvaddi þjóð
sína að leiðarlokum í örmum katól-
skrar kirkju, lét enginn valdsmað-
ur með sjálfsvirðingu sig vanta,
ekki heldur voru framherjar lista í
landinu viðs fjarri. En hvar var al-
þýða íslands? Væntanlega sitjandi
gegnt sjónvarpsskjáunum til að sjá
hvernig framámennirnir syrgja
þjóðskáldið hennar.
Sé snillingur annars vegar
Hvað hefur breyst? í raun ekk-
ert. Uppreisnargjamt
skáld hefur, eins og
svo mörg uppreisnar-
gjöm skáld á undan
honmn, gengið á vit
óumflýjanlegra örlaga
sinna.
Ungt skáld sem segir
þjóð sinni til synd-
anna, telst í fyrstu
vera ofláti. Ef boðskap-
ur þess getur verið
hættulegur valdinu er
í einræðisrikjum reynt
að þagga niður í því
með valdi, en í lýðræð-
isríkjum að þegja það í
hel. Takist það ekki
vegna þess að
röddin er of skær
eða boðskapurinn
sem hún flytur er tímabær,
er gjama gripið til þess ráðs
að gera boðskapinn tortryggi-
legan hjá almenningi. Ef
snillingur er annars vegar,
verður röddin ekki þögguð
niður, en þá er komið að síð-
asta úrræðinu: að gera skáld-
ið að þjóðskáldi.
Þegar skáld er orðið að þjóð-
skáldi era verk þess ofurseld
lærðum gagnrýnendum og rit-
skýrendum, sem tæta þau sundur,
lið fyrir lið, í lærðum bókmennta-
ritum. Þar er megináhersla lögð á
fagiufræðilega mælikvarða en
reynt að drepa boð-
skapnum á dreif og
þá er tilganginum
náð. Verkin era
ekki lengur eign al-
þýðunnar heldur
menningarelítu.
Þau era gefin út 1
skrautútgáfum til
að prýða fagrar
stássstofur. Helst
þurfa bækurnar að
vera svo skrautleg-
ar að menn veigri
sér við setja
fmgrafór á þær. Þá
er boðskapurinn
vel varðveittur.
Samhygðin
Halldór Kiljan Lax-
ness var mestur íslenskra skálda á
þessari öld. Okkur sem höfum búið
við skáldskap hans mestan hluta
ævinnar og fengum notið boðskap-
arins, án útvötnunar, hefur hann
verið hluti af því að lifa. Samhygð-
in, sem var inntakið í boðskap
hans mun fylgja okkur að ævilok-
um og vonandi enduróma í þeim
sem við höfum reynt að leiöa gegn-
um lífið. Skóhljóð hans var ekki
alltaf létt. Þjóðin hrökk stundum
viö þegar hann steig niður fæti og
meðan íslensk menning lifir mun
marka fyrir fótsporum hans.
Ámi Bjömsson
„Halldór Kifjan Laxness var
mestur íslenskra skálda á þess-
ari öld. Okkur sem höfum búið
við skáldskap hans mestan hluta
ævinnar og fengum notið boð-
skaparins, án útvötnunar, hefur
hann verið hluti afþví að lifa.u
Kjallarinn
Árni Björnsson
læknir
1 IVIeð oj á móti l
Bolludagurinn
Lífgar
upp á
tilveruna
Magnús Ólafsson
lelkarl.
„Mér finnst þetta góð og gild
hefð sem lífgar upp á skamm-
degið. Núna er fólk hins vegar
farið að borða bollur helgina
fyrir bolludag
og jafnvel í
vikunni fyrir
bolludag. En
það er nú bara
eins og með
allt sem við ís-
lendingar ger-
um, t.d. um
jólin og pásk-
ana, það þarf
allt að vera
svo stórt og mikið hjá okkur.
Ég verð nú að viðurkenna að
þetta er kannski komið út í öfg-
ar en bolludagurinn er góður í
hófi. Það er alveg nóg, finnst
mér, að halda upp á bolludag-
inn rétt um helgina og á jnánu-
daginn en ekki að vera teygja
hann fram í vikuna fýrir hinn
eiginlega bolludag.
Þaö er auðvitað ekki bara
hefðin sem mælir með bolludeg-
inum því vel bakaöar bollur eru
mjög góöar. Ég tala nú ekki um
heimabakaðar bollur. Ég kaupi
ekki bakarísbollur heldur hef
ég alltaf borðað heimabakaðar
bollur, fyrst hjá mömmu og síð-
an hjá konunni minni.
Ég myndi því ekki fyrir
nokkra muni vilja missa af
bolludeginum en segi nú samt
að allt sé best í hófi.“
Ótrúlega
fitandi
Bolludagurinn sem slíkur er í
lagi, svo framarlega sem hann
verður ekki að mörgum bollu-
dögum, eins og bakarar leitast
við að gera
hann.
Þessi hefð-
bundna
rjómabolla
með öllu til-
heyrandi inni-
heldur hins
vegar ótrúlega
margar hita-
einingar, eða
um 400 til 500
BJörn Loifsson í
World Class.
hundruð talsins. Hún er þvi
margra smjörstykkja virði af
fitu.
Það má þó minnka fitumagn-
ið með því að nota jurtaís í stað
rjóma og minna af sultu.
Það tekur líka um tuttugu
mínútur að hjóla þessar hita-
einingar af sér ef hjólað er mjög
þungt og eins hratt og hægt er á
þessu álagi. 'WW
Á bólludaginn er að sjálf-
sögðu viðeígandi að hafa fisk-
eða kjötbollur í matinn, helst að
nota magurt hakk í bollurnar
og steikja í lítilli fitu.
Aðalatriðið er þó eins og
alltaf að gæta hófs í neyslunni
og borða rjómabollur aðeins á
bolludaginn en ekki dagana á
undan og eftir." -glm
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum í blaðiö nema þær ber-
ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu.
Netfang ritstjórnar er:
dvritst@centrum.is