Dagblaðið Vísir - DV - 05.06.1998, Qupperneq 13

FÖSTUDAGUR 5. JÚNÍ 1998
Sól, jörð, líf og menning:
Sólstöðuhátíðir
Sunnudaginn 21. júní nk. eru
sumarsólstöður. Þann sólarhring-
inn verður lengsti dagur ársins og
stysta nóttin. Um hádegisbil verð-
ur sól hæst á lofti árið 1998. Síðan
tekur dag að stytta á ný og hádeg-
issól að lækka smám saman,
hænufet á dag eins og sagt er.
Þannig líða árstíðirnar, ein af
annarri, hver með sín einkenni
sem ákvarðast af göngu jarðar um
sólu.
Sumarsólstöður og vetrarsól-
stöður voru um árþúsundir tíma-
mót í samfélagi manna um víða
veröld. Þær voru tími verslunar,
þinghalds og guðsdýrkunar. Þær
hafa því löngum verið tilefni há-
tíða. Hinn skínandi lífgjafi á
himni, sólin, var kóróna sköpun-
arverksins, á tíðum guð sjálfur, og
þungamiðja tilverunnar. En smám
saman urðu menn afhuga sól-
stöðuhátíðum er þær breyttust í
annan fagnað á sama tíma, svo
sem jól og Jónsmessu.
Sólstööuhátíö á íslandi
Árleg sólstöðuhátíð seinni tíma
hér á landi hófst með sólstöðu-
göngu frá Þingvöllum til Reykja-
víkur 21. júní 1985. Þjóðgarðsvörð-
ur, sr. Heimir Steinsson, kvaddi
hópinn, 75 manns, með ávarpi í
Almannagjá og Guðbjörn Guð-
bjömsson söng fagurri röddu svo
bergmálaði í gjánni. Á leiðinni var
m.a. gengið um hlað hjá leiðsögu-
manni hópsins um Mosfellsdal og
Skammadal, Jóni Gunnari Ottós-
syni í Jónshúsi við Gljúfrastein.
Eftirminnileg er hlýleg móttaka
„Æ fíeiri á Islandi skipuleggja
sólstöðuhátíðir en allt frá upp-
hafí hefur verið stuðlað að því
að hugmyndin breiddist út.“
og viðmót tengdaforeldra Jóns
Gunnars, frú Auðar og Halldórs
Laxness í Gljúfrasteini. Var
göngumóðum veittur af rausn
Árleg sólstööuhátíð hér á landi hófst
Halldór Laxness tóku hlýlega á móti
svaladrykkur áður en lengra yrði
haldið. Göngunni lauk á Kjarvals-
stöðum en þangað var komið er
halla tók af degi með Lúðrasveit
verkalýðsins í broddi fylkingar.
Magnús L. Sveinsson, forseti borg-
arráðs, fagnaði göngumönnum
með kröftugu ávarpi og Hamra-
hlíðarkórinn sömuleiðis með fal-
_____________ legum söng sínum
undir stjórn Þor-
gerðar Ingólfsdótt-
ur.
Síðan hefur verið
gengið ár hvert
ýmsar leiðir í ná-
grenni höfuðstaðar-
ins á siunarsólstöð-
um og einnig hefúr
vetrarsólstöðum
verið fagnað. Veg
og vanda af skipu-
lagi og framkvæmd
sólstöðugöngu allt ffá 1986 hefur
Einar Egilsson haft en auk undirrit-
aðs hefur Guðlaugur Leósson verið í
undirbúningsnefnd öll árin. Þá hafa
með sólstöðugöngu frá Þingvöllum til Reykjavíkur 21. júní 1985. Auður og
göngufólki á heimili sínu í Gljúfrasteini.
sólstöðuhátíðir tekið að
spretta upp viðar og
heldur sú þróun áfram.
Alþjóðleg sól-
stöðuhátíö
Vígorð sólstöðu-
göngu, sólstöðuhátíð-
ar, „meðmælaganga
með lífmu og menn-
ingunni", hefur fengið
hljómgrunn. Æ fleiri á
íslandi skipuleggja
sólstöðuhátíðir en allt
frá upphafi hefur ver-
ið stuðlað að því að
hugmyndin breiddist
út. Mælt hefur verið
með því að fólk víðs
vegar um land fagnaði .........
sólstöðum með já-
kvæðum hætti hvað á
sína vísu, eitt og í kyrrþey eða
margir saman með látum.
Hið langþráða takmark er að
samfagna sólstöðum landa á milli
með því að stofna til eða ná tengsl-
Kjallarinn
Þór Jakobsson
veðurfræöingur
um við sólstöðuhá-
tíðir erlendis. Þannig
hafa tengsl náðst
milli fslands og
hverfis í Seattleborg
i Bandaríkjunum þar
sem skipulögð hefur
verið árleg skrúð-
ganga á sólstöðum að
sumri og fagnaður
að vetri. í bígerð
næstu árin er skrán-
ing og myndun al-
þjóðlegs „nets“
þeirra staða sem
hafa fagnað eða
byrja að fagna sól-
stöðum.
Vinnum að einingu
og friði á jörðinni
með sameiginlegri
hátíð, mannkynshá-
tíð. Engir dagar væru betur til
þessa fallnir en sólstöðudagarnir
tveir, 21. júní og 21. (eða 22.) des-
ember.
Þór Jakobsson
Gráiflokkurinn snýr aftur
I nýafstöðnum sveitarstjórnar-
kosningum unnu vinstrimenn
stórsigur á Húsavík og fengu
meirihluta. Oddvitinn var 66 ára
og hefur setið í bæjarstjórn síðan
árið 1974. Sjálfstæðisflokkurinn
vann mikla kosningasigra á Sel-
tjamamesi og í Bolungarvík. Sitj-
andi bæjarstjórar þar eru 63 og 64
ára og hafa setið í sveitarstjórn
samanlagt í 68 ár.
Sjálfstæðisflokkurinn vann
einnig sigur á Akureyri. Þar var í
baráttusætinu maður sem var
fyrst kosinn í bæjarstjórn árið
1974. Hann er eini bæjarfulltrúinn
á íslandi sem á svo langa setu að
baki, fyrir utan þá þrjá sem ég hef
þegar vikið að. Til viðbótar við
Húsavík unnu vinstriflokkarnir
mikinn sigur í Reykjavík og fyrir
austan. Leiðtogarnir á báðum
stöðum vom fyrst kosnir í bæjar-
stjórn árið 1982.
Gömlu hundarnir
í þessum kosningum urðu ýmis
merk pólitísk tíðindi en mest áber-
andi er árangur „gömlu hund-
anna“, þ.e. sveitarstjórnarmanna
sem eiga langa setu að baki. Þetta
hlýtur að koma þeim sem hafa tal-
að um nauðsyn endurnýjunar og
mikilvægi þess
að ungt fólk
komist áfram í
stjómmálum á
óvart.
Eftir seinustu
þingkosningar
var nánast eng-
inn þingmaður
yfir sextugt. í
viðskiptalífinu
ber meira og
meira á því að
ungir menn
(karlmenn) séu settir til forystu.
Þetta er til marks um „nútíma-
væðinguna" í stjómmálum og við-
skiptalífi sem mjög er til umræðu.
Orðið „nútímavæðing“ er af-
skaplega dularfullt og felur í sér
að tíminn sé ekki mælieining
heldur hafi hann eðli. í „nútíma-
væðingunni" felst að ríkjandi gildi
yfirstéttarinnar í landinu, einka-
rekstur, veikari velferðarkerfi,
lægri skattar, eru
gerð að „nútíman-
um“, þ.e. þau eru
ekki lengur stjóm-
málaskoðun heldur
náttúrulögmál.
Þannig munu lands-
menn allir smám
saman gera þessi
gildi að sínum því að
þau era „nútíminn".
En í „nútímavæð-
ingunni“ felst líka að
„gamli tíminn" þarf
að víkja og þar sem
svipaðir menn úr
sama flokki hafa
stjórnað þessu landi
nær alla öldina merk-
ir það fyrst og fremst
eldri menn. Gamall
bankastjóri verður þannig fulltrúi
spillingar og óstjórnar „gamla tim-
ans“, andspænis „nútímanum"
með einkavæðingu sinni og vax-
andi mætti auðsins.
Gráiflokkurinn í framboð
Fyndnust verður þessi andstaða
þegar borin eru saman „gamla
bankaráð" Landsbankans, hold-
gervingur þeirrar spillingar sem
fylgir ríkisrekstri og stjórnmálum
almennt, og hið „nútímalega“
bankaráð sem ætlar að einkavæða
bankann (gefa hann Kolkrabban-
um) og gera hann
„nútímalegri". Þvi að
í þessu tilviki eru
„gamli timinn" og
„nútíminn" sömu
menn, Kjartan Gunn-
arsson er orðinn
Kjartan Gunnarsson
hf. í nútímavæðing-
unni er ekkert pláss
fyrir gamlingja og það
hafa sumir þeirra
fengið að reyna. En
nýjustu tíðindi benda
til að gömlu mennirn-
ir muni risa upp. Það
sem eftir er af þing-
flokki Sjálfstæðis-
flokksins anno 1971
ætlar jaihvel I ffarn-
boð gegn þingflokkn-
um anno 1995. Enginn veit hvem-
ig sú hildur fer. En úrslit seinustu
sveitarstjómarkosninga benda til
þess að þeir gömlu séu á uppleið.
Gamalt fólk sættir sig ekki lengur
við að vera skipað á hinn óæðri
bekk í íslensku samfélagi, að vera
hent út um sextugt og kallað öllum
illum nöfnum, borga skattana og
fylgjast þögult með belgingi og
hroka hinna yngri.
Nú má 68-kynslóðin vara sig.
Gráiflokkurinn er að rísa upp. Og
þá dregur til tíðinda í íslensku
samfélagi. Ármann Jakobsson
í þessum kosningum urðu ýmis
merk pólitísk tíðindi en mest
áberandi er árangur „gömlu hund-
anna“, þ.e. sveitarstjórnarmanna
sem eiga langa setu að baki.
Kjallarinn
Ármann
Jakobsson
íslenskufræðingur
13 '
1 Með Oj á móti t
Tollar á erlendu grænmeti
Jafna
aðstöðu-
Kjartan Ólafsson,
formaöur Sam-
bands garöyrkju-
„Tollar á grænmeti jafna þann
aðstöðumun sem er á milli fram-
leiðenda. í nágrannalöndunum,
t.d. í Hollandi, eru miklir styrk-
ir til græn-
metisfram-
leiðenda og
miklar niður-
greiðslur. Þar
er offram-
leiðsla á
sumrin og þá
er sú fram-
leiðsla seld úr
landi á mjög
lágu verði,
jafnvel undir
kostnaðar-
verði. Með þessum tollum er ein-
faldlega verið að jafna út þessar
niðurgreiðslur og styrki sem er-
lendir framleiðendur njóta í sín-
um löndum því íslenskir fram-
leiðendur njóta engra niöur-
greiðslna hér á landi.
Þegar þessi mál eru skoðuð
verður
aö taka alla þá styrkjapólítlk
sem tíðkast í löndum Evrópu-
sambandsins með i reikninginn.
Auk þess má benda á að á
undangengnum árum hefur verð
á íslensku grænmeti lækkað og
jafnframt hefur orðið gríðarleg
neysluaukning t.d. á gúrkum og
er neyslan nú svipuð og á Norð-
urlöndunum. Það er því ekki
rétt eins og sumir halda fram að
hátt verð á erlendu grænmeti
dragi úr neyslunni á grænmeti
yfirhöfuð. Slíkt er úrelt við-
horf.“
Dregur úr
neyslu
„Ég minni á þá staðreynd að
hér er um holla vöru að ræða
sem heilbrigðisyfirvöld hvetja
til neyslu á og því er það að gera
hana dýrari andstætt manneld-
issjónarmið-
um.
Hátt verð á
grænmeti
dregur veru-
lega úr neyslu
á því almennt
og það kemur
niður á inn-
lendum fram-
leiðendum
líka. Neytend-
ur finna sér
einfaldlega
aðrar ódýrari vörar í staðinn.
Það má því segja að tollar á
grænmeti séu ekki bara í and-
stöðu við manneldissjónarmið
heldur einnig innlendan iðnað.
Málin hafa þó skánað með að-
ild okkar að Evrópska efnahags-
svæðinu því nú eru sumar teg-
undir gi'ænmetis fluttar inn án
tolla. En ég hendi á að hér er um
nauðsynjavöru að ræða sem ætti
að flytja inn án aflra tolla. Fjar-
lægðarverndin ein og sér á að
duga. Það er öllum til hagsbóta
að verðið lækki því þá eykst
neyslan á grænmeti sem kemur
sér einnig vel fyrir innlenda
framleiðendur." -glm
Jóhannes Gunnars-
son, formaöur
Neytendasamtak-
anna.
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum i blaðið nema þær ber-
ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu.
Netfang ritstjórnar er:
dvritst@centrum.is