Dagblaðið Vísir - DV - 15.06.1998, Blaðsíða 26

38
MÁNUDAGUR 15. JÚNÍ 1998
Gömul
svín til liðs við
vísindin
Danskir vísindamenn ætla
að nota gömul svin til að reyna
að leysa gátuna um alsheimer-
sjúkdóminn. Svínin verða að
vera að minnsta kosti tiu ára
gömul.
„Við ætlum að rannsaka
hvort það verða vefjabreyting-
ar i heilum grísanna þegar
þeir verða tíu ára. Ef það ger-
ist verður kannski hægt að
nota þá í tilraunir til að leysa
gátuna um alsheimer,“ segir
Ame Lund Jorgensen, lektor
við Árósaháskóla.
Svín og menn eiga margt
sameiginlegt og þess vegna era
skepnar þessar einkar vel til
þess fallnar að taka þátt í til-
raununum. Hins vegar kann að
reynast vandasamt að finna tíu
ára gamla grisi.
Alsheimer leggst einkum á
gamalt fólk. Sjúkdómurinn
veldur skemmdum á heilavefn-
um og skerðir þar af leiðandi
vitsmunalegu getu sjúkling-
anna.
Sólin gleypti tvær
halastjömur
Stjamvísindamenn urðu
vitni að fremur sjaldséðum at-
burði fyrir stuttu þegar sólin
gleypti tvær halastjörniu' með
örstuttu millibili eftir að þær
komu inn í gufuhvolf hennar.
Þegar síðari halastjaman hafði
þannnig endað líf sitt spúði
sólin miklu magni sólargass,
svona rétt eins og hún væri að
ropa eftir góða máltíð. En það
var nú víst ekki svo því vís-
indamenn bandarísku geimvís-
indastofnunarinnar NASA
segja þessa tvo atburði, hala-
stjömuátið og gasútblásturinn,
líklegast vera óskilda.
Minni sýklalyf
virka vel á
eyrnabólgu
Fimm daga skammtur af
sýklalyfjum virðist virka alveg
jafn vel á venjulega eymabólgu
í krökkum og tíu daga
skammturinn sem yfirleitt er
gefinn við þessum leiðinlega
kvilla. Þetta era niðurstöður
rannsóknar sem vísindamenn
við Manitobaháskóla gerðu.
í skýrslu vísindamannanna
um tilraunimar kemur fram
að með fimm daga skammtin-
um megi spara umtalsverða
fjármuni, auk þess að minni
hætta sé á að bakteríumar
sem valda bólgunum verði
ónæmar fyrir lyfjunum.
í Bandrikjunum fá 90 pró-
sent bama með eyrnabólgu
sýklalyf í tíu daga og gera má
ráð fyrir að eins sé hér á ís-
landi. í samanburðinum á
fimm og tíu daga meðferð not-
uðu vísindamennimir algeng
sýklalyf eins og amoxicillin og
cefaclor.
Hugað að langferðum geimfara á næstu öid:
Draumurinn um kynlíf úti í
geimnum rætist senn
Gera þaö um borö í geimskutlu? Því ekki? Kannski á næstu öld.
Kynlíf úti í geimnum? Hljómar
spennandi, eins og segir í sjón-
Vcupsauglýsingunni um lambakjöt-
ið. Þótt ýmislegt sé pískrað í röðum
geimfara era samt ekki neinar stað-
festar heimildir fyrir því að það
hafi verið reynt. En kannski er það
ekki svo fjarlægur draumur. Að
minnsta kosti eru háalvarlegir
stjómendur og starfsmenn banda-
rísku geimferðastofnunarinnar
NASA famir að íhuga þann mögu-
leika að heimila slíkt.
Hvemig má líka annað vera þar
sem menn binda vonir við að senda
hóp geimfara i þúsund daga ferð til
reikistjörnunar Mars einhvem
tíma á næstu öld. Þá líður senn að
því að alþjóðleg geimstöð verði send
á sporbaug um jörðu þar sem bæði
karlar og konur munu dvelja lang-
dvölum saman í þröngum vistarver-
um. Ekki era þó allir jafn hrifnir af
hugmýndum sem þessum og einn
reyndur rússneskur geimfari segir
meira segja að það sé á við að hafa
hlaðna byssu á heimilinu að kynin
blandi geði í geimferðum.
„Frá sálfræðilegum sjónarhóli
vegnar blönduðum áhöfnum alla
jafna betur,“ segir aftur á móti A1
Holland, einn helsti sálfræðingur
NASA.
Karlar og konur hafa margoft far-
ið saman í geimferðir frá því hin
rússneska Svetlana Savitskaja fór
með Saljut 7 árið 1982. Bandarísk
geimfarahjón, þau Mark Lee og Jan
Davis, flugu meira að segja saman
með geimskutlu árið 1992. Ferðin
tók átta daga en hjónin vora vísvit-
andi höfð sitt á hvorri vaktinni
þannig að annað vann á meðan hitt
svaf. Þvi var ekki aðstaða til náinna
kynna í þeirri ferð.
Bandaríski geimfarinn Michael
Foale, sem komst í hann krappan
um borð í rússnesku geimstöðinni
Mir þegar hún lenti í árekstri við
birgðaflaug, segist gjarna mundu
vilja fara til Mars, þó ekki einn.
„Ég mundi vilja fara til Mars með
Margt er líkt með skyldum:
Pabbar ekki undanþegnir
þunglyndi eftir barnsburð
Pabbarnir era ekkert und-
anskildir þegar fæðingardep-
urð er annars vegar. Nýbak-
aðir feður eru þó einkum í
hættu ef makar þeirra þjást af
depurð, segja breskir vísind-
menn í grein í American Jo-
umal of Psychiatry.
Rannsókn á breskum karl-
mönnum leiddi einnig í ljós
að stjúpfeður eru einkar við-
kvæmir og gjarnari en aðrir á
að verða þunglyndir eftir að
konur þeirra hafa eignast
bam.
„Karlar í stjúpfjölskyldum
kunna að eiga frekar á hættu
að verða þunglyndir en karl-
ar í hefðbundnum fjölskyld-
um. Þessi áhætta er nátengd
þunglyndiseinkennum maka
þeirra," segir i grein vísinda-
mannanna.
Kirby Deater-Deckard fór
fyrir hópi vísindamanna viö
Bristol- háskóla sem gerði
könnun meðal sjö þúsund
karla bæði fyrir og eftir að
eiginkonur þeirra eða sam-
býliskonur ólu bam.
Þunglyndi eftir bamsburð
er vel þekkt fyrirbæri. Um
það bil þrettán prósent allra kvenna finna fyrir því og
skiptir þá ekki máli úr hvaða menningarumhverfi þær
koma.
Deater-Deckard og félaga fýsti að vita hvort fjöl-
skyldumynstrið skipti ein-
hverju máli þegar fæðingar-
þunglyndi meðal karla væri
annars vegar.
„Feður þiufa einnig að að-
laga sig á meðgöngutímanum
og eftir bamsburð. Visbend-
ingar eru um að líkamlegri og
andlegri heilsu sumra karla
hraki eftir fæðingu bams
þeirra, sérstaklega ef þeir hafa
ekki mikla reynslu af umönn-
un barna," segja vísindamenn-
irnir.
Karlamir sem tóku þátt í
rannsókninni voru spurðir
fjölda spuminga um hagi sína.
Þeir voru síðan fengnir til að
taka heföbundið próf sem
mælir þunglyndi. Um þrjú
prósent feðra i heðbundnum
fjölskyldum þar sem foreldr-
arnir ólu börnin sín upp sam-
an sýndu greinileg merki
þunglyndis.
Sú tala komst hins vegar i
sjö prósent í fjölskyldum þar
sem annar aðilinn átti börn úr
fyrra sambandi.
Þá jókst þunglyndi feðranna
eftir því sem þeir voru eldri,
höfðu minni menntun og
maki þeirra var árásargjarnari og lítt ástúðlegur. En
það sem spáði best fyrir um þunglyndi feðranna vora
þunglyndar mæður. Og sú blanda hefur einkar slæm
áhrif á börnin.
konunni minni,“ segir Foale.
Reiknað er með að ferðalagið til
Mars taki 180 daga og að fyrstu
geimfaramir verði þar í 500 daga
áður en þeir leggja upp í heimferð-
ina, sem tekur svo aðra 180 daga.
Rússneski geimfarinn Musa Man-
arov, sem var rúmt ár um borð í
Mir í fyrstu ferð sinni, segir að ein-
angrunin úti i geimnum auðveldi
mönnum að gleyma öllu sem heitir
kynlíf.
„Þaö er auðveldara úti í geimn-
um. Á jörðu niðri hefur maður aug-
lýsingar og sjónvarpið fyrir sér.
Maður mundi ganga af göflunum að
vera kvenmannslaus í tvö ár. En ef
þetta er allt fjarri manni úti í
geimnum er þetta eins og að vera í
klaustri," segir Manarov.
Og ekki má gleyma því að um
borð í geimskutlum og öðram geim-
flaugum era þrengslin mikil þannig
að erfitt gæti reynst að stunda þar
kynlíf.
En hvað um það, þá er næsta víst
að enn um sinn verður haldið áfam
að ræða hvort maðurinn geti með
viljastyrknum einum haft hemil á
dýrslegum hvötum sínum í margra
ára geimferðum. Við fylgjumst
spennt með.
Ólífuolían
er ekki
jafnholl og
af er látið
Nú lágu Danir í því. Og sos-
um aðrir ef því er að skipta. Ný
dönsk
rannsókn
sýnir fram
á að ólífu-
olía í fitu-
ríkri mál-
tíð eykur
hættuna á
bráðablóð-
tappa jafn-
mikið og
smjör. Hef-
ur smjörið
þó aðallega
verið tal-
inn syndaselurinn í þeim efnum
en ólífuolían til þessa getað
flaggað syndaaflausn.
Líffræðingurinn Lone Frost
Larsen gerði tilraun með ýmsar
tegundir fitu fyrir doktorsrit-
gerð sína við manneldisdeild
landbúnaðarháskólans danska.
Hún fékk átján hrausta unga
menn til að borða fimrn mis-
munandi fituríkar máltíðir sem
innihéldu mikið magn af ýmist
repjuolíu, sólfíflaolíu, ólífuolíu,
pálmaolíu eða smjöri. Að máls-
verðinum loknum mældi Lone
Frost Larsen magn svokallaðs
þáttar VII í blóðinu. Því meira
sem er af þessum þætti VII í
blóðinu, þeim mun meiri hætta
er á að maður fái blóðtappa.
Lone komst að því að allar
juku máltíðimar magnið af
þætti VII i blóðinu og þar með
hættuna á blóðtappa. Skipti þá
engu máli hvort fitan í matnum
var ólífuolía eða eitthvað annað.
Það er því kannski eins gott
að fara að öllu með gát.