Dagblaðið Vísir - DV - 22.07.1998, Qupperneq 13

MIÐVIKUDAGUR 22. JÚLÍ 1998
13
Til varnar
dönskukennslu
Paö kemur íslenskunni til góöa aö danska sé áfram kennd í skólum, aö
mati kjallarahöfundar.
Besta vöm Islensku
er dönskukennsla í
skólum. I fljótu bragði
virðist þessi fullyrðing
öfugmæli en svo er
ekki. Þvi víkur svo við
að aðgreining tungu-
mála verður meiri ef
kennd eru þrjú tungu-
mál fremur en tvö. ís-
lenska með sínar beyg-
ingar er mál hljóm-
skynjunar og munur
hljómskynjunar er að-
alatriði við að læra
tungumál. Mál ólæsra
þjóða er alltaf mun ná-
kvæmara á hljóm en
mál sem lengi hafa ver-
ið ritmál. Hljómbreyt-
ingin veldur munar-
skynjun og tjáningin
verður nákvæmari fyrir eyrað.
Fyrir hverja aðgreiningu á hljómi
er flokkun frá eyra sem skynfæri
til taugatrafs og synapsa í heila.
Fyrir því meiri aðgreiningu á
hljómi í tungumáli, því fleiri taug-
tröf myndast og viðameira við-
tökukerfl á hljóm. Taugatrafageta
til aðgreiningar hljóms, með til-
einkun til myndunar hans með
rödd, lærist á unga aldri. Sú geta
myndar burð fyrir
námsgetu síðar á
ævi, meðal annars
til þess að tileinka
sér tungumál. Enn
fremur myndar sú
geta burð fyrir
tungumálstúlkun á
myndrænu efni
sem sífellt verður
meira af.
Hljómmunur
Til þess að fram
fari tileinkun á
hljómmun, við vit-
rænan skilning á
því sem sagt er, þá
er best að kenna
hann með því að
kenna börnum að
tala íslensku með
dönskum og enskum framburði,
til þess að greina muninn. Bömin
hlæja mikið í fyrstu, ég hef
reynslu af því. Hláturinn á sér
þær orsakir að
íslenska verður
amböguleg við
slíkan framburð
og „röng“. Það er
það góða við að
kenna þetta svo.
Því þá læra börn-
in hljómmun.
Síðar á grunn-
skólastigi, er
hægt að sýna ensku með dönskum
framburði og þá hlær fólk enn.
Eða dönsku með enskum fram-
burði. Hláturinn á sér þær orsak-
ir, að inn í heilann koma boð til
túlkunar, sem eru ósamstæð. Heil-
inn verður að halda áunninni
heimsmynd og boð sem era ósam-
stæð þeirri heimsmynd, reyna í
reynd að skemma hana. Sakir þess
að boðin eru á orkuformi, þá verð-
ur heilinn að beina orkunni annað
því hún getur ekki eyðst. Þá er
henni beint í vöðvakipring, hljóð-
myndun og útgáfu deyfiefnis fyrir
áreittar túlkunarstöðvar. Þetta
gefist svipað og verið sé að henda
ónýtum boðum í ruslið. Þess
vegna hlæjum við að amböguleg-
um framburði. En þegar bömum
og unglingum er sagt að þessi að-
ferð við kennslu hljómmunar sé til
þess að auðvelda þeim tileinkun
hljómmunarins sérstaklega, þá
hætta þau að hlæja og fara að
heyra muninn. En það tekur smá-
tima.
Afleiðingin
Kennsla hljómmunar leiðir síð-
an til þess að böm og unglingar
tileinka sér meðvitaða flokkun á
framburði. Það þýðir aðgreiningu
tungumálEmna. Það gerir íslensku
sérstaka og blandar henni ekki við
önnur mál.
Þorsteinn Hákonarson
Kjallarinn
Þorsteinn
Hákonarson
framkvæmdastjori
„Síðar á grunnskólastigi er hægt
að sýna ensku með dönskum
framburði og þá hlær fólk enn.
Eða dönsku með enskum fram-
burði.“
Framtíðarmúsik eða
skammlífir slagarar
Það hefur ekki farið fram hjá
mörgum að Sverrir Hermannsson,
fyrrverandi bankastjóri með
meiru, hefur boðað endurreisn
sína í íslenskum stjórnmálum eft-
ir að hafa verið hrakinn til þess að
segja af sér hjá Landsbankanum
vegna margvíslegra ávirðinga sem
óþarft er að rekja. Það sem vekur
athygli er það hversu góðan hljóm-
grunn þessi fyrrverandi ráðherra
sjálfstæðismanna virðist fá á með-
al Vestflrðinga. Þótt efast megi um
að fundurinn á ísafirði sé til
marks um stóra sigra fundarboð-
anda á stjómmálasviðinu má
draga af honum ýmsar ályktanir. í
fyrsta lagi það hversu óréttlætið
sem fiskveiðistjómunarkerfið hef-
ur alið af sér hvílir þungt á
ísensku þjóðinni. í öðru lagi segja
viðtökurnar heilmikið um óá-
nægju kjósenda með núverandi
stjórnmálaflokka og þörfina á að
gera breytingar á stjómmálasvið-
inu. En þótt Sverrir velji sér eitt
viðfangsefhi sem baráttumál þá
dugir það skammt til þess að búa
til sannfærandi stjórnmálaafl. Það
þarf meira til.
Sameiginlegt framboð A-flokk-
anna og Kvennalista 1999
Nýafstaðinn landsfundur Al-
þýðubandalagsins gefur tilefni til
bjartsýni um að brátt blasi við
nýir tímar hjá þeim er vilja setja x
við flokka sem kenna sig við fé-
lagshyggju. í stað þess að velja á
milli þriggja til fiögurra smárra
flokka sem bjóða í mörgum stór-
um málum upp á svipaða stefnu
mun í næstu alþingiskosningum
vera boðið upp á eitt breitt fram-
boð jafnaðar-
manna og félags-
hyggjufólks sem
stefnir m.a. að
því að vinda
ofan af því órétt-
læti sem
langvarandi
áhrif hægri afla
hafa haft á sam-
félagið. Því er
ekki ætlað að
leysa öll heims-
ins vandamál á næsta kjörtíma-
bili, heldur leggja áherslu á grund-
vallaratriði félagshyggjunnar, að
endurreisa félagslega samhjálp,
vinna að jafnrétti í reynd, verja
hag launafólks og draga úr þeim
ógnvekjandi aðstöðumun sem hef-
ur myndast á milli þeirra sem eitt-
hvað eiga og hinna sem lítið eiga.
Jafnrétti og kvenfrelsi lykilorö
Hið sameiginlega framboð sem
Alþýðubandalagið hef-
ur samþykkt að stefna
að ásamt Alþýðu-
flokki og Kvennalista
mun leggja áherslu á
jafnrétti kvenna og
karla í reynd og kven-
frelsishugsjónin er ein
af meginstoðunum
sem á verður byggt.
Það er lykilatriði til
þess að vel takist til
að lögð verði á það
áhersla strax i upp-
hafi að kostir kvenna
og hæfileikar fái að
njóta sín til jafns við
karlana. Á þetta hefur
skort hingað til.
Ástæður þess verða
ekki raktar hér og það
er ekki einfalt mál að
tryggja þetta en það
hefur sýnt sig að það
skiptir miklu máli að leggja
áherslu á jafnréttishugsjónina
strax þegar af stað er farið.
Reykjavíkurlistinn er gott dæmi
um slíkt og á þeim rúmu fiórum
árum sem hann hefur verið við
völd í borginni hefur ásýnd henn-
ar tekið stórum breytingum í átt
til jafnréttis.
Framtíöarmúsik eöa
skammlífir slagarar
Hugsjón jafnaðarmennskunnar
hefur ekki fengið að blómstra í ís-
lenskum stjórnmálum hingað til.
Ástæður þessa liggja í sögulegum
þáttum sem nú heyra til liðnum
tíma. Alþýðubanda-
lagsfólk er orðið
langþreytt á að horfa
á hugsjónir sínar
verða áhrifalaus
slagorð í munni
stjómmálamanna og
það sýndi og sannaði
á nýafstöðnum lands-
fundi að það vill
breytingar. Það er
tilbúið að leggja sum
baráttinnálin til hlið-
ar fyrir önnur
brýnni. Slíkt hið
sama hafa kvenna-
listakonur og al-
þýðuflokksfólk sýnt
sig reiðubúin til að
gera. Með þvi að
sameinast um grund-
vallarlífsýn um jöfn-
uð og félagslega sam-
hjálp verður hægt að
auka áherslur félagshyggju og
skipa henni þann sess sem hún á
skilið í íslenskum stjórnmálum.
Fyrrverandi bankastjórar sem
skynja kall tímans hvað fiskveiði-
stjórnunarkerfið varðar munu
ekki hafa mikil áhrif á þá framtíð-
armúsik sem þetta nýja framboð
boðar. Stjómmálamaður sem vel-
ur sér eitt vinsælt viðfangsefni til
þess að ná eyrum fólksins á sér
ekki langa framtíð. Hætt er við að
fyrir honum fari eins og ódýrum
slagara sem slær í gegn um
skamma hríð en gleymist síðan
áður en langt um líður.
Bryndís Hlöðversdóttir
„Fyrrverandi bankastjórar sem
skynja kaii tímans hvað fiskveiði-
stjórnunarkerfið varðar munu
ekki hafa mikil áhrif á þá framtíð-
armúsik sem þetta nýja framboð
boðar.“
Kjallarinn
Bryndís
Hlööversdótti
þingmaöur
Alþýöubandalagsins
í Reykjavík.
Með og
á móti
Á að leyfa sölu á léttvíni
og bjór í matvöru-
verslunum?
Sjálfsögð
neysluvara
Hluti af arfleifð áfengisbanns-
ins, sem afhumið var á fiórða ára-
tugnum, er að við íslendingar
búum enn við einokun ríkisins á
smásölu áfengis. Ég fæ ekki séð
að áfengi sem
ríkisstarfsmað-
ur afhendir
kaupanda sé
betra eða holl-
ara fyrir hann
en annað
áfengi. í flest-
um öðrum
löndum er
áfengi, a.m.k.
bjór og léttvín,
selt i matvöruverslunum. Á Is-
landi getur neytandi hins vegar
ekki keypt sér áfengi án þess að
líða eins og glæpamanni í gráum
verslunum ÁTVR. Viðhorf okkar
þurfa að breytast gagnvart þess-
um hlutum. Áfengi er ekkert ann-
að en sjálfsögð neysluvara og
þess vegna óeðlilegt að ríkisvald-
ið stundi viðskipti með hana.
Auk þess er það furðulegt að íbú-
ar í litlum sveitarfélögum þuifi
að gera sér langferðir eingöngu
til að kaupa eina léttvínsflösku
vegna duttlunga ríkisvaldsins.
Sem betur fer er von til þess að
þessir hlutir breytist þó að brevt-
ingarnar taki langan tíma. Það er
einkum vegna hrokafullra við-
horfa ákveðinna siðapostula sem
viija hafa vit fyrir fólki og treysta
því ekki til að velja sjálft milli
áfengis og anncirrar vöru. Það er
ekki nóg að varpa fram
marklausri tölfræði heldur þarf
einnig að sýna valfrelsi einstak-
lingsins vissa lágmarksvirðingu."
Svört skýrsla
Svía
„Ef við fórum út fyrir land-
steinana þá sjáum við að sex
heimsþekktir vísindamenn, tveir
Svíar og einn frá Bandaríkjunum,
Kanada, Finnlandi og Noregi,
hafa kannað
hverjar afleið-
ingar yrðu af
því að ríkis-
einkasala og
smásala áfengis
í Svíþjóð yrði
einkavædii. Er
þá gert ráð fyr-
ir því hún yrði
færð inn í
venjulegar mat-
vöruverslanir
eins og menn eru að berjast fyrir
hér á landi og verð myndi lækka.
Niðurstöður skýrslunnar eru þær
að neysla og fión eykst hvernig
sem að breytingum yrði staðið. Ef
miðað yrði við verðlag í fiölmenn-
asta ríki Evrópusambandsins,
Þýskalands, fiölgaði dauðsföllum
af völdum áfengisneyslu um 4000
á ári og ofbeldisverkum, sem ekki
leiddu til dauða, um 22.000 ár
hvert. Ef slíkt gerðist á íslandi
hefði jiað í for með sér að dauðs-
föllum af völdum áfengisneyslu
fiölgaði um 110-120 á ári og of-
beldisárásum um 6-700. Spuming-
in er: Höfum við efni á að fórna
110-120 mannslífum árlega á alt-
ari þeirra sem hagnast á einka-
væðingu áfengissölunnar?" -hb
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfúnda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum í blaðið nema þær ber-
ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu.
Netfang ritstjórnar er:
dvritst@centrum.is