Dagblaðið Vísir - DV - 23.11.1998, Síða 17

MANUDAGUR 23. NOVEMBER 1998
★ ■*"
íenning
Margar raddir úr litlum búk
Það er næstum óhjákvæmilegt
annað en að hugsa til þeirra ís-
lensku skáldsagna sem nefndar
voru „strákabækur“ á síðasta ára-
tug við lestur Paddy Clarke ha, ha,
ha, verðlaunaskáldsögu Roddys
Doyles. Ekki einungis lýsir hún af-
mörkuðum heimi hverfís í byggingu
sem virðist nær eingöngu byggður
strákum heldur eru einnig í henni
svipaðir þættir og í t.d. sögum Ein-
ars Más Guðmundssonar, ekki síst
það tvísæi sem felst í samræðu
heims hinna fullorðnú og stráka-
heimsins. Munurinn á þessari sögu
og þeim er hins vegar sá að hér er
heimur bernskunnar skoðaður inn-
an frá, sagan er næstum dauð-
hreinsuð af allri nostalgíu og lýsir
miskunnarlausum heimi og harm-
rænum.
Paddy Clarke
býr við þrúg-
andi aðstæður.
Hann finnur að
heimilinu er
ógnað og að for- __________________
eldrar hans eru
meira en lítið ósáttir. Við þessu
ástandi bregst hann einkum með
tvennum hætti, hann reynir með
nærveru sinni að koma í veg fyrir
sífelld rifrildi foreldra sinna og
RODDY DOYLE
Bókmenntir
JónYngvi Jóhannsson
hann fyllir til-
veru sína með
orðum, töluð-
um, skrifuðum
og lesnum.
Það er ekki
síst rödd
Paddys sem
gerir þessa
sögu magnaða,
hún verður far-
vegur fyrir
margvíslegustu
og ólíklegustu
orðræður. Þar
blandast saman
frásagnir af
hversdagsleg-
um atburðum,
dulmögnuðum leikjum og ævintýr-
um og bútar úr textum sem verða á
vegi Paddys, al-
fræðibækur,
söngtextar,
barnagælur og
klámvisur. Eins
________________ og gefur að skilja
getur verið erfið-
leikum bundið að þýða slíkan texta.
Það kemur líka fyrir að manni
fmnst íslenski textinn stirður og
þvingaður þar sem ætlunin er
greinilega að bregða á leik. Á stöku
stað eru líka setning-
ar sem eru algerlega
ótækar, jafnvel sem
vísvitaðar ambögur,
og samanburður við
frumtexta leiðir í ljós
einkennilegt orðaval
og ósamræmi á stöku
stað.
Smáhnökrar á þýð-
ingunni ná þó ekki að
breyta þvi að sagan af
Paddy Clarke á skilið
þau verðlaun og það
hrós sem henni hefur
hlotnast. Þrátt fyrir
titilinn er manni ekki
hlátur í hug að lestri
loknum. Þótt vissu-
lega geti sagan verið meinfyndin á
köflum er sú ógn og það ofbeldi sem
rikir í heimi sögunnar meira áber-
andi. Þetta er saga af baráttu drengs
fyrir lifi sínu og fjölskyldu sinni,
baráttu sem kannski er töpuð frá
upphafi en er háð af mikilli flmi og
djúpri alvöru með tungumálið að
vopni.
Roddy Doyle:
Paddy Clarke ha, ha, ha.
Þýðandi Sverrir Hólmarsson.
Vaka-Helgafell 1998
Byggð á hjara veraldar
Fáum tegundum sagn-
fræði er betur sinnt á ís-
landi en byggðasögu. Þar
ráða efnislegir þættir
mestu um en ein afleiðing
þessa er vaxandi fag-
mennska i byggðasögu-
rannsóknum. Byggða-
sögurit verða æ meir í
takt við megin
strauma í sagnfræði-
rannsóknum og
njóta í vaxandi
mæli góðs af þeim.
Friðrik Olgeirs-
son er fagmaður i
íslenskri byggða-
sögu, höfundur mikils verks
um sögu Ólafsfjarðar. Nú hefur
hann fært sig austur á Langanes
með allgóðum árangri. Langnesinga
saga er mikið rit að vöxtum og
vandað.
Eðli byggðasögunnar er að vera
eins konar heildarsaga. í dæmi-
gerðu byggðasöguriti er fjallað um
allt sem þykir skipta verulegu máli
fyrir byggðarlagið, mannlíf og
menningu, staðhætti og veðurfar,
atvinnuhætti og stjórnarfar. Þetta
gerir Friðrik í Langnesinga sögu.
Ritið hefst á staðháttalýsingu en síð-
an er fikrað sig nær nútímanum, til
ársins 1918. I næsta bindi verður
væntanlega sögð saga 20. aldar-
innar. Eðli málsins
samkvæmt eru
fyrstu kaflarnir
fremur ágrips-
kenndir enda á litl-
um heimildum að
byggja. Það er ekki
fyrr en á 18. og enn
frekar á 19. öld sem
fjör færist í leikinn og
í bókarlok er Þórshöfn
að verða til, verslunar-
staður Langnesinga.
Veigamestu kaflar bókar-
innar ------
fjalla
um
landbúnað og --------
sjávarútveg.
Þar er beitt
bæði almenn-
um tölfræðiaðferðum
einstaklingum.
í byggðasögum hættir nöfnum og
ártölum sem hafa litla merkingu
fyrir aðra en kunnuga að drekkja
textanum. En um leið eru slík rit
iðulega notuð sem alfræðibækur og
uppflettirit og til að fullt gagn sé að
þeim þurfa ákveðnar staðreyndir að
koma fram. Friðrik fetar milliveg,
Bókmenntir
Ármann Jakobsson
og sagt frá
reynir að sinna þeirri skyldu að
geta merkra Langnesinga en um
leið að láta frásögnina hafa almennt
gildi og missa aldrei sjónar á heild-
arþróun atvinnuvega og byggðar-
lagsins almennt. Þá fjallar Friðrik
um hugarfar og menningarástand,
bæði í tengslum við hefðbundna
skóla-, lækna- og kirkjusögu en
einnig á almennari hátt, t.d. hvern-
ig tekið var við nýjum aðferðum í
reikningi. Frásögnin er krydduð
með sögu fólks úr byggðarlaginu
sem varð þekkt um land allt, t.d.
Bóna sem varð Halldóri Laxness að
söguefni, ógæfukonunnar Sólborgar
og merkisprest-
anna Ólafs Guð-
mundssonar
skálds og Arn-
ljóts Ólafssonar.
_______________ Frásögnin er
lifandi og höf-
undi er gefinn skýrleiki sem gerir
ritið aðgengilegt. í bókinni er mikill
Qöldi mynda sem falla yfirleitt vel
að efninu. Það er óhætt að óska
Langnesingum til hamingju. Vel
hefur tekist til og góðs að vænta af
framhaldinu.
Friðrik G. Olgeirsson:
Langnesinga saga I. Saga byggðar
Gamlir kunningjar
Hnftihðdur Vaiga.'ösdótúr
og krumminn á skjdmim
Þriðja bók Hrafn-
hildar Valgarðsdóttur
um vinina Lalla og
Jóa nefnist Kóngar í
ríki sínu og krumm-
inn á skjánum. Sagan
tekur við þar sem frá
var horfið í síðustu
bók og er líf þeirra fé-
laga viðburðaríkt sem
fyrr. Það er komið
sumar og strákamir
halda áfram kofabú-
skap sínum. Jói eign-
ast lítinn bróður og
slegið er upp stórri
veislu þegar barnið er skirt og
mamma hans giftir sig. Þá kviknar
í heima hjá Jóa og Petra prinsessa
skreppur til Ameríku. Eins og. í
fyrri bókunum eru frásagnir af dýr-
um í öndvegi og nú bætist sniðugur,
hálftaminn hrafn í hópinn.
Persónur bókarinnar eru flestar
þær sömu og í fyrri bókunum, bæði
dýr og menn. Nú eru liðin tólf ár
síöan fyrsta bókin kom fyrst út og
tíu frá útgáfu annarrar bókarinnar
og ekki laust við að
manni fmnist höfundur
hafa misst sjónar á per-
sónum sínum. Að
minnsta kosti virðast
þær litlausari og á all-
an hátt venjulegri en í
fyrri bókunum og ýmis-
legt sem þær gera
stangast hreinlega á við
lýsingar í hinum bók-
unum tveimur. Til
dæmis er ekki sannfær-
andi að drengur eins og
Bókmenntir
Margrát Tryggvadóttir
Jói sem þurrk-
ar fiskslor í
buxumar sín-
ar eins og ekk-
ert sé í fyrstu
bókinni, þurfl
allt í einu gúmmíhanska til að hafa
geð í sér til að koma við ánamaðk!
Teikningar Brians Pilkingtons
við söguna em fyndnar og fjörlegar,
en þær passa því miður ekki alltaf
nógu vel við textann. Myndin á bls.
21 sýnir til dæmis það sem gerðist
ekki og víða vantar mikilvæg smá-
atriði úr textanum á myndimar. Þá
era myndirnar alloft á undan text-
anum og eyðileggja því spennuna
með því að kjafta frá. Einnig vantar
nokkuð upp á yfirlestur handrits.
Orðasambandið „fullt af‘ er til að
mynda ofnotað. Það er jafnvel talað
um fullt af vindlareyk og fullt af
mjálmi!
Þegar á heildina er litið em Kóng-
ar í ríki sínu III ágætis lestraræfing,
en töluvert vantar á að þessi bók
--------------- standist þeirri
fyrstu í flokknum
snúning. Hér er
aðeins verið að
gera framhald,
framhaldsins
vegna, en ekki
vegna þess að höf-
undur hafi einhverju bitastæðu við
söguna að bæta.
Hrafnhildur Valgarðsdóttir:
Kóngar í ríki sínu og krumminn
á skjánum.
Krass, 1998.
17
Gæðarum
á góðu verði
á RB-rúmi
Ragnar Bjömsson
Dalshraun 6, Hafiiarfirði • Sími 555 0397
„sjúkrarrúm
með nuddi,,
Tjaldaleigan Skemmtilegt hf.
Dalbrekku 22 sími 544 5990

Til sölu ca 200 m2 skautasvell
fyrir venjulega skauta,
rúlluskauta og hjólabretti.
Svellið er úr nýju gerviefni,
Vitrathene, sem gefur nánast
sama rennsli og frosið vatn.
Efnið er í plötum sem leggja
má á hvaða sléttan flöt sem
ertd. gólf, sand, gras, malbik
o.fl.
Þannig má skauta óháð veðri
allan ársins hring.
Þetta er upplagt tækifæri fyrir t.d.
bæjarfélög, íþróttafélög, veitingahús
eða hvern sem er.
Skautasvellið gefur einnig tekjur
ef vill. Verðið er hagstætt og
fylgir lán til 2-3 ára.
Þetta er íþrótt sem höfðar
til allra aldurshópa.