Dagblaðið Vísir - DV - 08.03.1999, Blaðsíða 24

MÁNUDAGUR 8. MARS 1999
-92
^ : > m
* 3BíjjjJj jjíJ -j^Jíjjj
. —s
Allt er nú orðið viðfangsefni vísindalegra mælinga:
Blóðprufa segir til um
hversu funheit ástin er
Amínósýra tengist
fotugræðgi
Átröskunin lotugræðgi, eða
búlimía, snýst víst ekki bara
um þá ósk að vera grannur. Ný
rannsókn bendir til að lítið
magn amínósýrunnar trypto-ph-
an eigi sinn þátt í sjúkdómin-
um.
í rannsókninni var tíu fyrr-
um lotugræðgisjúklingum gefin
amínósýrublanda sem tryptoph-
an vantaði í. Amínósýru þessa
er að fmna í mörgum fæðuteg-
undum og notar líkaminn hana
til að mynda serótónín sem tek-
ur þátt í stjórn á skapgerðar-
sveiflum og matarlyst.
Sjúklingarnir fyrrverandi
reyndust hafa meiri áhyggjur af
útlitinu og óttuðust meira að
missa stjórn á áti sínu en sam-
anburðarhópur tólf kvenna sem
aldrei höfðu glímt við lotu-
græðgi.
Jestað bíða í 2 ár
eftir getnaði
Foreldrar sem ætla sér að
eignast fleiri börn en eitt
skyldu láta líða upp undir tvö
ár áður en það næsta er þúið
tfl. Bandarískir vísindamenn
segja að þannig megi best
tryggja góða heilsu næsta
barns.
Niðurstaða þessi fékkst eftir
rannsókn á fæðingarskýrslum
rúmlega hundrað og sjötíu þús-
und barna i Utah á árunum
1989 til 1996. Vísindamennirnir
skoðuðu hvort tíminn milli fæð-
ingar eins bamsins og getnaðar
þess næsta hefði áhrif á líkum-
ar á erfiðleikum við fæðingu
yngra barnsins.
í ljós kom að böm sem voru
getin minna en átján mánuðum
eftir fæðingu eldra systkinis
voru líklegri tfl að fæðast fyrir
tímann eða vera léttari við fæð-
ingu en þau sem vom getin 18
til 23 mánuðum eftir fæðingu
hins. Enn verra reyndist hins
vegar að bíða lengur en í 23
mánuði.
Sumarið lengist
4 báða enda
Vaxtarskeið jurtaríkisins í
Evrópu hefur lengst um 10,8
daga frá því snemma á sjöunda
áratugnum og það lengist með
hverju árinu sem líður.
Já, vorið kemur alltaf fyrr og
fyrr og við getum þakkað það
gróðurhúsaáhrifunum. Tré
breiða ú laufkrónum sínum og
plöntur blómstra sex dögum
fyrr en fyrir þremur áratugum.
Haustlitimir og önnur ummerki
haustins sjást ekki fyrr en 4,8
^dögum síðar.
Vísindamenn við háskólann í
Múnchen í Þýskalandi skoðuðu
gögn um vöxt plantna á árabil-
inu 1959 til 1993. Að því er fram
kemur í bréfl vísindamannanna
til tímaritsins Nature bendir
allt til þess að hækkandi hita-
stig eigi hér sök.
Hvers á ástin eiginlega að gjalda?
Nú eru ítalskir vísindamenn búnir
að umbreyta þessu leyndardómsfúlla
afli sem enginn skilur í hreina efna-
fræði. Eða þar um bil.
Sem sagt, vísindamenn þessir, sem
starfa við geðlækningastofnun há-
skólans i Pisa, segjast geta sannað,
eða afsannað, með einfaldri
blóðprufu hvort fólk er í raun og
sann ástfangið. „Vísindaleg sönnun á
ástinni," heitir það.
Niðurstöður þessar merkilegu
rannsóknar voru kunngerðar á ráð-
stefnu í Flórens í liðinni viku og
verða birtar í bandarísku vísindariti
í þessum mánuði.
Ekki verður annnað séð en að
flkniefnalöggur í Suður-Ameríku
hafl eignast nýjan og öflugan banda-
mann í baráttunni gegn kókaíni.
Hvorki er það tvífætlingur né fer-
fætlingur heldur agnarsmár svepp-
ur, með stilk grannan sem manns-
hár og höfuð á stærð við sandkorn.
Sveppur þessi er fjarskyldur ætt-
ingi könnusveppsins og hann er
þeirrar náttúru að geta drepið kóka-
plöntuna, sem kókaín er unnið úr,
með undraverðum hraða. Hann
leggst á rætur kókaplötunnar og
laufblöð, ef marka má rannsóknir á
tilraunastofu, en lætur aðrar plönt-
ur í friði, ólíkt illgresiseyði þeim
sem nú er notaður í þessu skyni.
Það var liffræðingur frá Venesú-
ela, Efren Andrade, sem uppgötvaði
sveppinn fyrir algjöra tilviljun árið
1992. Á þessum tíma sinnti hann
rannsóknum á kókaíni.
„Kvöld nokkurt tókum viö eftir
smásækjum sveppum í vökvanum
sem settum eitrið í. Samstarfsmenn
mínir stungu upp á því að sveppim-
Hvemig skyldu svo þessir ítölsku
fara að þessu? Jú, þeir mæla einfald-
lega magn efnisins serótóníns í blóð-
inu. Fólk sem er ástfangið upp fyrir
haus hefur aðeins um 40 prósent eðli-
legs magns efhis þessa í blóði sínu.
Slíkan samdrátt hefúr tfl þessa að-
eins verið að flnna hjá fólki sem
haldið er oflæti eða þráhyggju.
Franska dagblaðið France-Soir
greinir fl-á því að um tuttugu mann-
eskjur, sem allar sögðust vera ást-
fangnar, hafl tekið þátt í rannsókn-
inni.
„Það var nánast tilviljun að við
uppgötvuðum fyrir tveimur árum
hversu líkar blóðprufúr úr fólki með
í framtfðinni verður kannski óþarfi
að eyða kókaíni á báli.
geðrænar truflanir og ástfóngnu fólki
vora. í báðum tilvikum var um að
ræða mikla minnkun serótóníns,"
segir prófessor Giovanbattista Cassa-
no, stjómandi rannsóknarhópsins.
Vísindamennimir tóku einnig eft-
ir því að um leið og aðeins meira
jafnvægi komst á ástarfunann fór lík-
aminn aftur að framleiða meira
serótónin. Og allt þetta er hægt að fá
á hreint með einfaldri blóðprufu.
Að sögn mun ekki hægt að kanna,
til dæmis að átján mánuðum liðnum,
hvort maki manns er enn ástfanginn.
Líklega sem betur fer.
Allir sem tóku þátt í rannsókninni
skuldbundu sig til að hafa ekki kyn-
ir yrðu fjarlægðir en ég vildi láta þá
vera. Þremur dömum síðar höfðu
þeir tvöfaldast að umfangi. Þeir
nærðust á kókaíninu," segir Andra-
de í viðtali við franska blaðið Libér-
ation.
Sveppinum er ýmislegt fleira til
lista lagt. Hann getur til dæmis
greint kókaínfíkn hjá sjúklingum á
miklu nákvæmari hátt en hefðbund-
in efnafræðipróf og þá getur hann
komið upp um kókaínleifar á hönd-
um manna eins og eitursala eða
framleiðenda, löngu eftir að þeir
hafa handleikið efnið.
Andrade mun greina frá uppgötv-
un sinni í tveimur visindaritum á
næstunni, frönsku riti um sveppi og
riti sem bandaríska vísindaakadem-
ían gefur út.
Stjórnvöld i Venesúela hafa sýnt
sveppinum áhuga. Þau hafa jafn-
framt hvatt Andrade til að fara var-
lega þar sem eiturlyflaframleiðend-
ur kynnu að hugsa honum þegjandi
þörfina.
mök með manneskjunni sem ástin
beindist að.
„Þetta snerist því bara um hina
hreinu, rómantísku ást,“ segir Dona-
tella Marazzitti, einn læknanna sem
stóðu að rannsókninni.
Sem vonlegt er hefúr rannsókn
þessi vakið mikla athygli á Ítalíu.
Ekki era allir jafnhrifnir af uppátæk-
inu.
„Ástin er mjög fólkin og maður
ætti ekki að gera hana bara að leik
með sameindir. Og það að mega ekki
hafa kynmök eykur bara á erótísku
spennuna," segir sálfræðiprófessor-
inn Silvia Vegetti Finzi við háskól-
ann i Padova.
Líknarbelgir em
vondir fyrir eyrun
Liknarbelgir í bílum hafa
bjargað ótal mannslífum en há-
vaðinn sem myndast þegar þeir
blásast út veldur hugsanlega
heymarskaða.
Tilraunir með líknarbelgina á
öpum leiddu ekki í ljós neinn
heymarskaða. Vísindamenn við
sjúkrahús eitt í Leeds á
Englandi segjast aftur á móti
vita um tvö tilvik þar sem há-
vaðinn frá líknarbelg olli heyrn-
artapi og suði fyrir eyrum.
Læknarnir vara við því í
grein í breska læknablaðinu að
búast megi við meiri skaða í
framtíðinni vegna aukinna ör-
yggiskrafna í bílum. Nú eru
líknarbelgir bæði fyrir framan
og tfl hliðar við ökumann og far-
þega í framsæti i mörgum nýj-
um bílum. Vegna takmarkaðs
rýmis blásast hliðarbelgirnir
miklu hraðar upp við árekstur
og þeir em einnig nær eyranu.
„Það er í raun furðulegt að
ekki sé oftar tilkynnt um heyrn-
artap eftir að líknarbelgir blás-
ast upp,“ segir í grein Grahams
Buckleys og samstarfsmanna
hans.
í atvikunum sem vísinda-
mennimir flalla um urðu öku-
mennirnir tveir varir við heyrn-
artap og suð í báðum eyrum
strax eftir að belgurinn blés
upp.
Annar ökumaðurinn, 38 ára
gömul kona, hafði fullkomlega
eðlilega heym fyrir. Hinn, 68
ára gamall karl, var aðeins far-
inn að tapa heym en ástandið
versnaði við slysið.
Buckley og félagar hans telja
ekki útilokað að vandinn sé út-
breiddari en hann virðist vera
þar sem margir kunna að tengja
heyrnartapið öðrum þáttum
slyssins og fólk man líklegast
ekkert eftir hávaðanum úr líkn-
arbelgnum.
„Það er því óljóst hvort þessi
tilvik eru einangruð eða hluti
útbreiddari vanda," segja vís-
indamennimir.
Enginn vafi virðist leika á því að Sophie Rhys-Jones og Játvarður prins eru ástfangin. Einföld blóðprufa ætti að geta
staðfest það í einum grænum hvelli, hafi þau skötuhjúin einhvern áhuga á slíku.
Fíkniefnalöggan fær nýjan bandamann:
Sveppur sólginn í kókaín