Dagblaðið Vísir - DV - 17.03.1999, Blaðsíða 35

MffiVIKUDAGUR 17. MARS 1999
Skátastarfið
skemmtilegt
- segin Tómas Halldór Pajdak
Tómas Halldór Pajdak fermist frá Landakotskirkju í apríl. Hann hefur lagt sig
fram í vetur við námið hjá sr. Denis. Aðaláhugamál hans er starfið með skát-
unum. Hann býst við að hann fái útilegubúnað í fermingargjöf.
Fenmingargjafahandbok DV 49
Undirbúningurinn óskop
svipaður og hjá öðrum
- segin Signíðun Halldónsdóttin, móðin Tómasan
„Ég hef ekki alveg lak-
ið fermingarfræðstunni
því ég fermist ekki fyrr
en 18. apríl. Ég hef ver-
ið hjá sr. Denis í vetur
en fer núna inn í hópinn
sem ég fermist með í
Landakotskirkju, “ segir
Tómas Halldór Pajdak.
prestar og djáknar, munkar og ein-
setumenn, meyjar og ekkjur.
Mjög var breytilegt hvaða dýr-
lingar nutu mestrar hylli í Evrópu á
hverjum tíma. Má ætla að þróunin
hafi verið svipuð hér á landi þótt
meiri festu hafi ef til vill gætt vegna
þess hve litlar breytingar urðu á ís-
lensku þjóðfélagi. Á 11. og 12. öld
voru karlkyns dýrlingar af aðalsætt-
um í miklum metum. í lifanda lífi
höfðu þeir verið háklerkar eða kon-
ungar sem margir hverjir höfðu lif-
að að hætti stéttar sinnar í vellyst-
ingum, sneru svo baki við fyrra líf-
erni fyrir áhrif trúarinnar og liðu
siðan píslarvætti eða sýndu verð-
leika sína með öðrum hætti. Þeir
dýrlingar innlendir og norrænir
sem hér nutu mestrar hylli voru frá
þessum tíma. Á 13. og 14. öld urðu
dýrlingar úr alþýðustétt stöðugt
vinsælli. Margar konur voru í
þeirra hópi. Þessir dýrlingar áttu
það sameiginlegt að hafa átt róttækt
afturhvarf en það hafði leitt til and-
stöðu við fjölskyldu og nánasta um-
Hann er ánægður með nám-
skeiðið í vetur hjá sr. Denis í
Maríukirkjunni. „Við höfum ver-
ið að fjalla um Jesú og Guð líkt og
þeir sem fermast í þjóðkirkjunni.
Ég hef verið kaþólskur frá fæð-
ingu og aldrei efast um að það er
mín trú.“
Tómas segir að það hafi verið
hverfi. Breyting þessi hélst í hendur
við þéttbýlismyndun á meginlandi
Evrópu, eflingu borgarastéttar og
aukna virkni leikmanna.
Á 15. og 16. öld komust hástéttar-
karlmenn aftur í meirihluta meðal
þeirra dýrlinga sem mestrar hylli
nutu. Margir þeirra sem teknir
voru I dýrlingatölu á þessum tíma
höfðu stundað trúboð meðal fram-
andi þjóða eða tekið þátt í baráttu
kaþólsku kirkjunnar gegn siðbreyt-
ingunni og styrkt hana á hættutím-
um.
Hátíðadagar dýrlinga voru oftast
nær dánardagar þeirra eða greftr-
unardagar. Var litið á daga þessa
sem himneska fæðingardaga dýr-
linganna enda kölluðust þeir dies
natalis á latínu sem bókstaflega
þýðir fæðingardagar. Jarðneskir
fæðingardagar dýrlinga voru hins
vegar ekki haldnir hátíðlegir nema
þegar Jóhannes skírari og María
mey áttu í hlut. Flestir dagar ársins
voru helgaðir minningu einhvers
dýrlings en mjög var misjafnt með
mim stærra skref að ganga til alt-
aris á sínum tíma. Hann segist
hlakka til fermingardagsins líkt
og aðrir jafnaldrar. „Ég held að
fermingin breyti mér sáralítið,"
segir hann. Skólafélagar hans eru
flestir í fermingarfræðslu í sókn-
arkirkjunni. „Mér finnst allt í lagi
að vera án þeirra við ferm-
ingarundirbúninginn. Við hitt-
umst svo mikið þess utan. Ég hef
í staðinn kynnst nýjum félögum
sem ég fermist með,“ segir
Tómas.
Hann er pólskur í foðurætt og
hefur farið að jafnaði annað hvort
ár i heimsókn til ættingja í Pól-
landi. Þar á hann ömmu og
frændfólk sem gaman er að hitta.
Aðaláhugamál Tómasar utan
skóla er starfið með skátunum.
Þar líkar honum vel og sækir
vikulega skátafundi. Hann er jafn-
framt flokksforingi jafnaldra.
„Það er gaman að vera í skátun-
um. Við forum í útilegur og fé-
lagsskapurinn er skemmtilegur.
Reyndar finnst mér að fieiri ættu
að ganga í skátana. Ég geri ráð
fyrir því að fermingargjafimar
verði eitthvað tengdar þessu
áhugamáli. Reyndar eru tjald,
svefnpoki og bakpoki efst á óska-
listanum," segir Tómas. ■
-jáhj
hverjum hætti endurminning hans
kom fram. Þegar um lítt þekkta dýr-
linga var að ræða voru nöfn þeirra
aðeins nefnd í einhverjum bænum
hinnar daglegu messu. Aðrar hátíð-
ir voru haldnar með vöku (vigilia)
og fylgidögum (octava) og urðu
meiri háttar pílagrímahátíðir. Eink-
um kom dýrlingadýrkunin fram í
bænum og textum tíðagjörðarinnar
sem sumir hverjir voru sóttir i heil-
agra manna sögur.
Með tímanum fjölgaði dýrlinga-
hátíðum og öðrum helgidögum mik-
ið hér á landi sem annars staðar. Sú
staða gat því komið upp að tvær há-
tíðir rækjust á. Til dæmis gat ein-
hver af hræranlegum hátíðum
kirkjuársins rekist á fasta dýrlinga-
hátíð eða, sem algengara var, að
dýrlingahátíð bæri upp á sunnudag
er aftur gat tengst einhverri höfuð-
hátíð kirkjuársins, fengið við það
aukna helgi og þar með yfirskyggt
dýrlingahátíðina. Þá gat einnig
komið fyrir að minnast þyrfti
tveggja dýrlinga sama dag. Hér sem
„Tómas er elsti sonurinn af
þremur og því sá fyrsti sem
fermist. Mér finnst hann mjög ör-
uggur í sinni trú. Ég er hlynnt því
að þeir séu innan kaþólska safn-
aðarins eins og faðir þeirra þótt ég
sé sjálf í þjóðkirkjunni. Sjálfri finnst
mér margt jákvætt við kaþólskuna
þótt ég hafi ekki skipt um trúfélag.
Sumir hafa spurt um skriftirnar
eins og það sé eitthvað óttalegt.
Ég held að það sé gott að eiga vin
í kirkjunni sem hægt er að tala við.
Það er nú þannig að það fer ýmis-
legt aflaga hjá öllum og maður
breytir ekki alltaf rétt,“ segir Sig-
ríður Ólína Halldórsdóttir, móðir
Tómasar.
Hún segir að fermingarundir-
búningurinn sé ósköp svipaður og
hjá öðrum hérlendis. Það sé hins
vegar venja í flestum kaþólskum
löndum að halda veglega upp á
fyrstu altarisgönguna en gera
minna úr fermingunni. „Við ákváð-
um að gera líkt og tíðkast hér; að
halda upp á ferminguna með
annars staðar varð því að flokka há-
tíðir eftir þeirri helgi sem á þeim
var og setja reglur um hvernig
lægri hátið skyldi víkja fyrir æðri.
Gat það gerst með því að óæðri há-
tíðin flyttist aftur á næsta hátíða-
lausan dag eð helgisiðum hennar
væri fléttað saman við siði þeirra
æðri. Sýnir þetta hve flókið kirkju-
ár kaþólsku kirkjunncir á síðmiðöld-
um var orðið.
Föstutímabilin
Hér að framan hefur einungis
verið fjallað um hátíðir kirkjuárs-
ins. Það hafði þó aðra hlið þar sem
voru föstur og bæna- og iðrunardag-
ar. Föstutímabilin voru einkum tvö,
langafasta fyrir páska og aðventa
eða jólafasta. Jólafastan hófst fjór-
um sunnudögum fyrir jól; nokkuð
var hins vegar mismunandi hvenær
langafastan hófst. Meginreglan var
sú að hún skyldi standa í 40 daga til
að minna á 40 daga reynslutíma
Krists og 40 ár ísraelsmanna í eyði-
mörkinni.
stærri veislu. Eins er fermingar-
dagurinn valinn með tilliti til þess
að ferminguna beri upp á svipað-
an tíma og hjá félögunum.
Sigríður Ólína segist hafa orðið
svolítið undrandi þegarTómas var
boðaður til prestsins í hverfinu
ásamt öðrum úr skólanum. Hann
hafi hins vegar ekki farið enda til-
heyrir hann öðru trúfélagi.
“Það er eins og það sé gefið að
allir ætli að fermast frá sömu
kirkju. Ég hélt að það væri mjög
Ijóst að hann tilheyrir ekki þjóð-
kirkjunni. Sjálfur var Tómas svolít-
ið hissa þegar skólafélagi benti *
honum á að þeir ættu að vera
saman í fræðslutímum hjá sóknar-
prestinum. Það þarf að fara var-
lega að unglingum þegar slíkt er
annars vegar til að þeir haldi ekki
að þeir séu öðruvísi. Tómas er
mjög sjálfstæður unglingur og viss
í sínu svo þetta kom ekki að sök í
hans tilviki," segir Sigríður Ólína
Halldórsdóttir, móðir Tómasar. m
-jáhj
Þar sem ekki var fastað á sunnu-
dögum varð algengast að fastan
hæfist á miðvikudegi fyrir fyrsta
sunnudag í fóstu, það er öskudegi.
Stóð hún því rúmlega sjö vikur. Síð-
asta vikan fyrir páska, kyrravikan
eða dymbilvikan, sem nú er oft
ranglega nefnd páskavika, var víða
ekki talin til föstunnar og þá hófst
hún átta vikum fyrir páska. Loks
var ekki fastað á laugardögum í or-
þódoxu kirkjunni og ekki á fimmtu-
dögum í kaþólsku kirkjunni. Þessir
dagar voru því ekki taldir með og
byrjaði fastan þá níu vikum fyrir
páska. Er því oft einnig talað um
níuviknafostu fyrir páska. Hvita-
sunna og Mikjálsmessa voru einnig /
undirbúnar með stuttum föstum. Þá
voru og einstakir föstudagar fyrir
margar helstu dýrlingahátíðirnar,
auk fóstudagsins í viku hverri.
-jáhj
Heimild: íslensk þjóömenning,
Trúarhœttir. Bókaútgáfan Þjóó-
saga 1988. Úr ritgerö Hjalta
Hugasonar.