Dagblaðið Vísir - DV - 04.05.1999, Side 14
14
ÞRIÐJUDAGUR 4. MAÍ 1999
Réttum megin
við rimlana
Fangaverðir umgangast og kynnast dæmdum mönnum sem þurfa
að vera í mislangan tíma innan fangelsisveggjanna. Álag geturfylgt
starfinu og oft má segja að fangaverðimir verði trúnaðarvinir fang-
anna. Þetta er vinskapur sem nær ekki út fyrir fangelsisveggina
þegar afplánun lýkur.
Sinna tveimur hlutverk
Nám í Fangavarðaskólanum
tekur níu mánuði. Námið
felst í þriggja mánaða grunn-
námi sem er bóklegt, síðan tekur
við þriggja mánaða starfsþjálfim og
loks þriggja mánaða framhaldsnám
sem er bóklegt.
Skilyrði fyrir ráðningu fanga-
varða er að þeir séu á aldrinum
20-40 ára og heilbrigðir andlega og
likamlega. Heimild er til aö senda
menn í læknisskoðun þótt viðtal sé
oftast látiö næja. Nemendur í
Fangavarðaskólanum þurfa að hafa
lokiö grunnskólaprófi og tveggja
ára framhaldsskólanámi.
Helstu áherslur í náminu eru
fangelsisíræði en þá fá fangaverðir
innsýn í starfsemi og hlutverk fang-
elsa og Fangelsismálastofnunar.
„Ætlast er til að nemendur öðlist
þekkingu á lögum og reglum er
varða störf og starfsskyldu fanga-
varða,“ segir Jón Friðrik Sigurðs-
son, sálfræðingur hjá Fangelsis-
málastofhun og yfirmaður við skól-
ann. „Svo fá menn töluveröa þjálf-
un; annars vegar hvað varðar ör-
yggismál og hins vegar hvað
varðar líkamlega þjálfun, svo
menn séu tilbúnir að takast á
við mismunandi aðstæður
sem koma upp í fangelsum."
Nemendumir þurfa að „Fangaverðir sinna tveimur hlutverkum sem við
kunna réttar aðferðir í sam-
fyrstu sýn virðast andstæð, annars vegar umönnun og hins vegar gæslu."
skiptatækni og þekkja inn á örygg-
istæki. Þeir sækja líka tíma í lög-
fræði. „Þeir læra um mannréttindi
og siöfræði svo þeir átti sig á því
hvaða réttindi fangar hafa, bæði
samkvæmt mannréttindaákvæðum
íslensku stjómarskrárinnar og er-
lendum mannréttindasáttmálum.
Þeir læra lika ýmislegt í sálfræði,
svo sem um reiðisijórnun og af-
brotahegðun. Einnig læra þeir
skýrslugerð og fara á námskeið í
tölvunotkim. Þeir læra um fikni-
efni, heilsufræði, skyndihjálp og
smitleiðir í fangelsum. Þá er ís-
lenskukunnátta þeirra þjálfuð með
skýrslugerð í huga.“
Jón segir að í aðalatriðum felist
starf fangavarða í mannlegum sam-
skiptum. „Fangaverðir sinna tveim-
ur hlutverkum sem við fyrstu sýn
virðast andstæð, annars vegar um-
önnun og hins vegar gæslu. Starf
fangavarða er oft erfitt og krefjandi
vegna þess að þeir verða að sinna
báðum þessum hlutverkum af
alúð.“
-SJ
Gefandi og
þroskandi
Jóakim Andrésson hefur verið fangavörður í níu ár
og hefur allan timann unnið á Litla-Hrauni. Áður
var hann hefilstjóri hjá Vegagerðinni en hann vildi
breyta til. „Ég var ekki mikið með hugann við þetta
starf en í fyrstu var um afleysingu að ræða. Mér líkaði
vel og hélt áfram þegar losnaði staða. Mér finnst þetta
skemmtilegt starf og það er gaman að vinna með góðu
fólki.“ Hann á bæði við fangaverðina og fangana.
Hann er spurður hvað sé mest gefandi við starfið. „Ef
maður getm- leitt einhvem inn á rétta braut þá gefur
það töluvert. Þótt ég ræði ekki mikið við fangana þá tel
ég mig hafa hjálpað sumum. Þó að það sé ekki nema
einn fangi þá gefur það töluvert."
Hann hefur lært ýmislegt af að umgangast fanga i öll
þessi ár. „Það er þroskandi að mörgu leyti. Þetta er
öðmvísi en maður hefur kynnst áður.“
Hann viðurkennir að það geti verið þrúgandi að vera
innan um fanga sem geta verið þunglyndir. „Það hefur
óneitanlega áhrif á mig. Ég reyni joess vegna aö gleyma
vinnunni þegar heim kemur. Það hefur tekist ágæt-
lega.“
Hvað varðar samskipti við fangana segir Jóakim að
fyrst og fremst hafi hann í huga að þeir em menn eins
og aðrir. „Það þarf þó alltaf að hafa vara á sér.“ Fanga-
verðimir á Litla-Hrauni ganga ekki vopnaðir eins og
tíðkast víða í útlöndum.
Þeir þurfa að vera í góðri líkamlegri þjálfun og það á
við um Jóakim. Hann er eflaust í betri þjálfun en marg-
ir starfsfélagar hans þar sem hann stundaöi júdó á
árum áður.
Hann segir að ímynd fangavarða sem við sjáum, sér-
staklega í bandarískum kvikmyndum, eigi ekki við rök
að styðjast. „Mér hefur fundist fólk sjá fangaverði þeim
augurn."
Jóakim segir að talið sé að fangavarðastarfið sé eitt
af mestu streituvaldandi störfunum í þjóðfélaginu.
Hann ætlar þó aö vera áfram á Litla-Hrauni. „Mér
finnst þetta gott starf og þetta er besta starf sem ég hef
unnið.“ -SJ
„Ef maður getur leitt einhvern inn á rétta braut þá gefur
það töluvert." DV-mynd K.Ein.
Ræða um fjölskylduvandamál
Sjö konur starfa sem fanga-
verðir á Litla-Hrauni. Björg
Ægisdóttir er ein þeirra og
hefur hún unnið þar í tvö ár. Áður
var hún m.a. matráðskona á elli-
heimili, vann í samlokugerð og fisk-
vinnslu. Fólk sem átti skyldmenni
sem vann i fangelsinu hvatti hana
til að sækja um.
„Ég hef þroskast mikið af því að
vinna héma því það er þroskandi
að eiga við einstaklinga sem hafa
gengið í gegnum ýmislegt. Ég sé vel
að glæpir borga sig ekki og hvað
fikniefni eru slæm.“ Hún segir að
fíkniefhi hafi leitt meirihluta fang-
anna á Litla-Hraun.
Björg segir að fangamir komi
mjög vel fram við konumar sem
gegna starfi fangavaröa. „Þeir em
yfirleitt mjög kurteisir og jafnvel
kurteisari við okkur en karlana. Ég
tel mikinn kost að konur séu í
þessu starfi."
Hún spjallar við fangana og reyn-
ir að leysa vandamál þeirra, hvort
sem þau era persónuleg eða tengd
stofnunum. „Ég myndi telja að ég
kynntist fongunum mjög vel. Þeir
leita frekar til okkar kvennanna
með viss málefni, svo sem fjöl-
skylduvandamál.“ Hún er spurð
hvort konurnar verði stundum
trúnaðarvinir fanganna. „Já, auð-
vitað kemur það upp á. En við verð-
um aldrei vinir þeirra þannig lag-
að.“ Þeir vita að vinskapurinn nær
ekki út fyrir fangelsisveggina.
Starfið getur tekið á andlega og
nefnir Björg sérstaklega öldu sjálfs-
víga sem reið yfir Litla-Hraun í
fyrra. „Þá var þetta voðalega erfitt
fyrir alla, bæði fanga og fangaverði.
Fangaverðir heimsækja hver annan
og spjalla saman." Hún segir að það
hjálpi mikið. -SJ
„Fangarnir leita frekar til okkar kvennanna með viss málefni, svo sem fjöl-
skylduvandamál." DV-mynd K.Eir.