Dagblaðið Vísir - DV - 20.09.1999, Blaðsíða 18

18
íennmg
MÁNUDAGUR 20. SEPTEMBER 1999
✓
Eru þeir nokkuð skárri en
við hin?
Grass og Doyle
Frá Vöku-Helgafelli kemur framhaldiö af
Blikktrommunni, þeim, merkilega aldar-
spegli Giinthers Grass, í þýðingu Bjama
Jónssonar, leikskálds og leikstjóra. Grass
hefur mjög veriö í sviðsljósinu í Evrópu
undanfarna mánuði því i sumar kom út eft-
ir hann bókin Mein Jahrhundert eða Öldin
mín, persónulegt uppgjör hans við öldina
með kafla fyrir hvert ár
hennar. Hljómbotn þeirrar
bókar er harmsaga aldarinn-
ar, eins og í Blikktromm-
unni, en lifsgleðin og kraftur-
inn ber hana uppi ekki síður
en eldri bókina. Ekki væri úr
vegi að við fengjum hana
líka á íslensku.
Bjami Jónsson þýðir líka
splunkunýja bók eftir Roddy
Doyle, A Star Called Henry,
sögulega skáldsögu um mann
sem fæðist um síðustu aldamót og verður
einn af liðsmönnum Michaels Collins í írsku
borgarastyrjöldinni. Bókin kom út í þessum
mánuði í Bretlandi og er væntanleg síðar í
haust í Bandai-íkjunum svo að Vökumenn
hafa verið vel vakandi gagnvart þessu djásni
sínu. Að sögn er þetta þrasubók, afar spenn-
andi og djúp í greiningu sinni á þeim óhugn-
anlegu tímum þegar hún gerist. Afstaðan til
styrjalda minnir jafnvel á Gerplu Halldórs
Laxness.
JListasafni íslands voru opnaöar þrjár
sýningar um helgina sem vöktu mikla
athygli. Ein þeirra spannar feril Helga
Þorgils Friöjónssonar, og er sjaldgœft að svo
ungur listamaöur fái viöamikla sýningu þar,
en þetta er lióur í breyttri stefnu safnsins.
Önnur heitir Nýja málverkiö á 9. áratugnum
og tengist beint viö sýningu Helga Þorgils -
gefur henni bakgrunn ef svo má segja. Sú
þriója, Örœfalandslag, kemur svo beint inn í
aöalhitamál dagsins, nýtingu hálendisins;
þar er sýnd túlkun eldri og yngri listamanna
á öræfum íslands.
Ólafur Kvaran listfræðingur tók við starfi
forstöðumanns Listasafns íslands fyrir rétt
rúmum tveimur árum.Hann tók doktorspróf
í listfræði við háskólann í Lundi í Svíþjóð
1978 og skrifaði lokaritgerð
sína um myndhöggvarann
Einar Jónsson og táknsæ-
isstefnu aldamótanna
síðustu. Þá hafði Ólaf-
ur verið forstöðu-
maður Listasafns
Einars Jónsson-
ar um tíu ára
skeið. Hann
var ráðgjafi
Norrænu ráð-
herranefhdar-
innar um
menningar-
mál frá 1991
til 1997 og fór
beint þaðan í
Listasafnið.
Fyrstu sýn-
ingu sína
skipulagði
Ólafur strax
og hann kom
að safninu.
Það var yfir-
litssýning yfir
gjöf Gunn-
laugs
Schevings
listmálara
sem stóð frá
október til
jóia 1997. „Ég
þekkti þetta
efni vel því ég
skráði sjálfur
dánargjöf
Gunnlaugs
þegar ég var
safnvörður
hér sem ung-
ur maður,“
segir Ólafur,
„það vom
hæg heima-
tökin. 1998
héldum við
áfram með
stórar sýning-
ar eins og
sýninguna á
verkum Max
Ernst í sam-
vinnu við
Listahátíð. En
í ársbyrjun
1999 lagði ég
upp nýja sýn-
ingarstefnu
sem gekk þá
strax í gildi.“
sældir. Fer alltaf saman það sem er hámenn-
ingarlegt og það sem er vinsælt?
„Nei, og þess vegna vinnum við með vítt
tímaskeið. Ef við sýndum bara nýjustu fram-
úrstefnuna þá ættum við ekki nógu stóran
áhugahóp á íslandi til að bera það uppi. Og
sem þjóðlistasafn getum við ekki vanrækt
menningararfinn. Við eigum
að sýna hann, gera
hann spennandi. En
ijölbreytileiki er
nauðsynlegur.
Til dæmis
sýnum við
nú í haust
róttæk-
Ólafur Kvaran: Áhugi á myndlist er gífurlegur í samfélaginu, þannig að þegar
eftirspurnin fyrir hendi.
Ný stefna tekin
„Frá áramótunum síðustu höfum við gert
þá meginbreytingu á starfseminni hér að í
stað þess að vera með fáar sýningar og flest-
ar stórar bjóðum við upp á miklu fleiri sýn-
ingar og smærri - hér er kominn allt annar
hraði á sýningarhaldið. Markmiðið er tvenns
konar: Að auka fjölbreytni og fjölga gestum.
Hér vom fimm til sex sýningar yflr árið en í
ár eram við með tæplega tuttugu! Þetta eru
bæði sérsýningar á verkum sem sótt eru út
fyrir safnið og sérsýningar í kringum verk
úr eigu safnsins - eins og núna, Nýja mál-
verkið og Öræfalandslagið. Þá göngum við út
frá ákveðnu konsepti sem getur verið stíl-
rænt, hugmyndafræðilegt eða ákveðið tíma-
bil, og röðum verkum í kringum það. Þetta
tengist því hlutverki safnsins að fræða gesti
um íslenska og erlenda listasögu. Það er
samfélagslegt hlutverk þjóðlistasafna að
móta og skerpa menningarlega sjálfsmynd
þjóðarinnar."
- Hvernig skilar þessi íjölgun sýninga sér?
„Vel. Við sjáum glöggt að gestahópurinn
er öðruvísi samsettur en fyrir tveimur árum,
það kemur mun fleira ungt fólk í safnið. Við
höfum til dæmis verið með sýningar á ljós-
myndum eftir fræga erlenda ljósmyndara
sem ungt fófk hefur mikinn áhuga á. Áhug-
inn á myndlist er gifurlegur í samfélaginu
þannig að þegar við aukum framboðið þá er
eftirspurnin fyrir hendi."
- Er samt ekki vandi að samræma menn-
ingarlegt uppeldishlutverk safnsins og vin-
an amerískan ljósmyndara, Nan Goldin, við
sýnum líka SÚMmið eins og það var og
myndir eftir Ásgrím Jónsson sem hann mál-
aði á árunum 1910-20! „
Miðlunin mikilva;g
Eitt af því sem Ólafur nefndi sem ókost við
sýningar sem standa lengi er hve fjölmiðlar
hér á landi ijalla lítið um myndlist „á dýpt-
ina“, eins og hann orðaði það. Það kemur
frétt og umsögn en síðan ekkert meir, þótt
sýning standi mánuðum saman.
„En auðvitað höfum við líka ábyrgð í sam-
bandi við miðlun,“ bætir hann við, „og stóru
spurningarnar á okkar tímum snúast ekki
aðeins um hvemig listasöfnunum tekst að
búa til spennandi sýningar heldur hvernig
þeim tekst að skapa hinn virka áhorfanda. Á
stórum söfnum erlendis geta gestir graflð sig
inn í verkin og ævi listamannanna með að-
stoð tækninnar. Þar eru allar upplýsingar
inni á tölvum og gestir geta lyft þeim fram á
einfaldan hátt og valið hvað þeir vilja dýpka
analýsuna mikið. Okkur dreymir um að
verða komin með vísi að þessari tækni inn-
an tveggja ára. Þetta eru spennandi tímar.“
Styrkir frá einkaaðilum
Emstaka sýningar hafa verið á undanfom-
um árum á alþjóðlega þekktum listamönnum
og Ólafur hefur áhuga á að kynna gestum
sinum þá listamenn sem helst hafa sett tón-
inn á öldinni.
„En slíkar sýningar eru afar dýrar," segir
hann, „og þess vegna hef ég reynt að renna
fleiri stoðum undir flárhag safnsins. Við
gerðum í ár tveggja ára samstarfssamning
við Landsímann og fáum á þeim tíma um 15
milljónir króna, en aðeins í markaðssetn-
ingu. Ég vildi fá aukið fé til að kynna safnið
i því skyni að auka að-
sóknina og við höfum aug-
lýst í sjónvarpi og í Morg-
unblaðinu, geflð út frétta-
bréf og haldið úti heima-
siðu. Svo höfum við feng-
ið myndarlega styrki frá
öðrum aðilum í ákveðin
verkefni, íslenskir aðal-
verktakar styrktu sýning-
una á Max Emst og Fjár-
festingarbankinn sýn-
ingu Helga Þorgils."
- Setja þessir aðilar
engin skilyrði um notk-
un flárins?
„Nei, vegna þess að
við sækjum um styrki til
afmarkaðra verkefna.
Tilhneigingin á okkar
tímum er að tengja fyrir-
tæki og menningarstofn-
anir á þennan hátt; með
því móti breikka fyrirtæk-
in ímynd sína og i sam-
keppni og kynningu á fyr-
irtækjum skiptir máli að
búa til spennandi ímynd. í
augum margra er menn-
ingin áhugaverð og þar
eigum við samleið."
- Manni finnst bara að
þau fái ansi mikið fyrir
upphæðir sem nema bara
brotabroti af kostnaði við
að halda uppi svona starf-
semi.
„Ég er sammála því,“
segir Ólafur, „en þetta er
alþjóðlegt vandamál.
Menn segja að ríkið beri
ábyrgð á stórum menning-
arstofnunum, en samtímis
er alltaf skortur á rekstr-
arfé í þeim. Fjárveitingar
nægja fyrir launakostnaði
og öðrum föstum útgjöld-
um, en ekki miklu um-
fram það. Hér eru fáir
stórir sjóðir sem hægt er
að sækja fé í, eins og til
dæmis Carlsberg-sjóður-
inn í Danmörku sem veit-
ir um 500 milljónum í
menningarstarfsemi á ári.
En þetta er að byrja hér,
og þá skiptir öllu máli að
menn viti nákvæmlega
hverjar væntingamar eru
á báða bóga.“
Stærsti
draumurinn
Ég spurði Ólaf Kvaran
að lokum hver framtíðar-
sýn hans væri fyrir hönd
safnsins og hann minnti
þá aftur á miðlunina,
hvemig hægt væri að
skapa virkan áhorfanda
með hjálp tölvutækni.
Safnið geymir mikið
magn upplýsinga sem engin leið er að koma
til gesta fyrr en sú tækni er fyrir hendi.
„Það er brýnasta verkefnið framundan,"
segir Ólafur. „Annað mikið mál er hvernig
Listasafn íslands sinnir rannsóknarskyldu
sinni gagnvart islenskri listasögu, hvemig
það getur veitt starfsfólki sínu aðstöðu til að
stunda rannsóknir og tengja þær sýningar-
haldi og útgáfu. Listasaga er ekki kennd á
rannsóknastigi við Háskólann þannig að
ábyrgðin á slíkum rannsóknum hvílir
einna helst á Listasafni íslands.
En við eigum eitt stórt vandamál sem
snertir alla þætti starfseminnar hér - og
það er húsnæðið," heldur Ólafur áfram.
„Húsið hér er alltof lítið til að rúma alla ís-
lenska listasögu. Við klórum í bakkann
með því að auka tíðni sýninga en það er
ekki nóg. Sumarsýningin á frumherjunum
þyrfti að vera fóst allt árið, fyrir erlenda
ferðamenn en ekki siður okkur sjálf. Kjar-
val, Jón Stefánsson og Þórarinn B. - þetta er
menningararfurinn og hann á að vera að-
gengilegur. Stærsti framtiðardraumurinn er
um að fá stærra húsnæði þar sem við getum
á hverjum tíma sýnt meira af íslenskri lista-
sögu en við getum nú.“
- Er einhver hreyfing á þvi máli?
Ólafur hikar sekúndubrot og segir svo:
„Nei, það væru ýkjur að segja það! En hús
Listaháskólans í Laugamesi myndi vera góð
viðbót við sýningarrými okkar og uppfylla
allar okkar óskir - ef rektor Listaháskólans
vill ekki fara þangað."
-SA
framboðið eykst er
DV-mynd GVA

Fyrir nokkru var hér á síðunni sagt frá
nýrri ævisögu Marie Kroyer, dönsku fegurð-
ardisarinnar sem bæði var.gift listmálaran-
um P.S. Kroyer og sænska tónskáldinu Hugo
Alfvén. í umsögn í Weekendavisen fær bók-
in mikið hrós sem ævisaga Marie en er
gagnrýnd fyrir að hafa lítið að segja um list
tveggja af helstu persónum sínum. Bókin
flallar ekki um samband lífs og
listar, segir þar, heldur um
nokkrar frægar manneskjur sem
af tilviljun voru listamenn. Frá-
sögnin minnir háskalega á
sjoppubókmenntir þegar hún
niðurlægir persónur sínar og
sýnir þetta fræga fólk með allt
niður um sig: „Höfúndur reynir
að sannfæra okkur um að hinn
breyski Alfvén hafi ekki verið vitund skárri
en þú og ég, en hér verð ég að mótmæla: Jú,
víst var hann skárri! Af hverju segi ég það?
Af því ég var að hlusta á þriðju sinfóníuna
hans sem hann samdi þegar þau Marie voru
á Ítalíu 1905 og hún er dásamlegt snilldar-
verk.“
Er þetta kannski umhugsunarvert fyrir þá
sem nú eru að ganga frá ævisögum lista-
manna hér hjá okkur?
Virgill og Boccaccio
Meðal stórvirkja í þýðingum sem eru
væntanleg á þessu hausti er sjálf Ene-
asarkviða eftir Virgil (eða Vergilius), mesta
skáld Rómverja. Hann var uppi á árunum
70-19 fyrir Krist, bóndasonur sem hlaut góða
menntun, meðal annars í Róm, en unni
sveitalífi og bændafólki alla tíð. Ene-
asarkviða var síðasta stórvirki hans og seg-
ir frá hrakningum Eneasar, forfóður Róm-
verja, á leiðinni frá Trójuborg til Ítalíu, og
landnámi hans þar. Þýðandi kviðunnar á ís-
lensku er Haukur Hannesson,
sonur Hannesar Péturssonar
skálds.
Virgill kemur út hjá Máli og
menningu og annað stórvirki
í þýðingum væntanlegt þaðan
í haust er Tídægra eða
Decameron eftir ítalska 14.
aldar rithöfundinn og skáldið
Giovanni Bocaccio í þýðingu Erlings E. Hall-
dórssonar (á mynd). Hún hefst á því að tíu
ungmenni flýja út í sveit frá Flórens þar sem
plágan geisar og dvelja þar við leiki, söng og
sagnalist. Það eru sögurnar sem þau segja
sem mynda kjarnann í verkinu, hundrað
sögur sagðar á tíu dögum (þaðan er nafn
bókarinnar komið). Sögumar eru ólíkar inn-
byrðis, sumar fyndnar, djarfar og kátar, aðr-
ar sorglegar. Kvikmyndaáhugamenn minn-
ast þess ef til vill að Pasolini gerði kvik-
mynd eftir nokkrum sögum úr safninu árið
1970 og lék sjálfur Giotto, persónuna sem
tengdi sögumar.
Erlingur er rómaður og verðlaunaður
þýðandi og verður gaman að fá þessa marg-
frægu bók frá hans hendi.