Dagblaðið Vísir - DV - 19.02.2000, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 19. FEBRÚAR 2000
einelti
Margrét Birna Auðunsdóttir, forsvarsmaður samtaka um einelti, og Jóhann Ingi Sigurðsson, fórnarlamb, lýsa reynslu sinni
Einelti er nokkuö sem
sjaldnast er rætt utan heim-
ilisins og í flestum tilfellum
lífsreynsla sem einstakling-
um hættir til aö byrgja inni
í sjálfum sér. Rœtur og or-
sakir þess liggja oft djúpt og
má í flestum tilfellum rekja
til barnœsku þess sem hlut á
að máli. Afleiöingarnar geta
oft og tíðum veriö miklar og
sett œvarandi mark sitt á
sálarlíf einstaklingsins, jafn-
framt því að verða honum
fjötur um fót þegar fram í
sækir á lífsleiðinni. Einelti á
þannig sinn þátt í að móta
ekki aðeins persónuleika við-
komandi heldur einnig skap-
gerö einstaklingsins og þeir
sem hafa orðið fyrir því að
vera lagðir í einelti segja
margir hverjir að möguleik-
ar þeirra sem verða fyrir
andlegu ofbeldi séu oft og
tíöum minni en þeirra sem
ekki hafa kynnst slíkum
hremmingum.
Kir rúmu ári voru samtök
lenda eineltis stofnuð með
ð í huga að opna umræðu
um málið, bæta úr aðstöðuleysi sem
blasað haföi við þolendum eineltis
fram að þeim tima og jafnframt að
skapa griðastað þar sem fólk ætti kost
á að ræða tilfmningar sínar og lífs-
reynslu í hópi sem hefði svipaðan bak-
grunn. í kjölfarið var samtökunum
fundinn staður í húsi Geðhjálpar að
Túngötu 7 og þar eru nú haldnir viku-
legir fundir þar sem fólk kemur saman
og ræðir þessi viðkvæmu mál.
Notast við tólf spora kerfi AA
„Við miðum stofndag samtakanna
venjulega við 7. nóv-
ember 1998, en þann
dag hittumst við Krist-
in Vilhjálmsdóttir í
fyrsta skipti ásamt fleira fólki sem
hafði sett sig i samband við okkur eft-
ir að við stigum fram sem þolendur
eineltis," segir Margrét Bima Auðuns-
dóttir, önnur af tveimur konum sem
hrintu hugmyndinni um stofnun sam-
taka af þessu tagi í framkvæmd.
Þegar talið berst að því hvemig
fundimir gangi fyrir sig segir Margrét
þá byggða á tólf spora kerfi AA en sjáif
hefur hún um árabil verið meðlimur i
Al-Anon sem era samtök aðstandenda
alkóhólista og byggjast á sama grunni.
„Inntakið í því kerfl er að sætta sig við
það sem við fáum ekki breytt. Við ber-
um ekki ábyrgð á framkomu annarra
og við eigum heldur ekki að þurfa að
bera skaðann af henni. Það er grand-
vallaratriði þess að byggja upp heil-
brigt sjálfstraust að hætta að kenna
sjálfum sér um gerðir einhvers ann-
ars.“
Margrét segir ástæðu þess að böm
og fúllorðnir verði fyrir einelti oft vera
þá að alið sé á blygðunartiiflnningu
þess sem fyrir einelti verður. Viðkom-
andi fái skilaboð um að hann sé ekki
samþykktur og geri sér þá upp ýmsar
ranghugmyndir og verði að lokum
sannfærður um að hann sé öðravísi en
annað fólk. „Fólk spyr sig gjaman: „af
hveiju ég?“ og heldur þá kannski að
það tengist klæðaburði, gleraugum,
vaxtarlagi eða öðra, þó svo að það hafi
kannski ekkert með það að gera.“
Auðveldara að ræða
tilfinningar annarra
Margrét leggur áherslu á að samtökin
séu véttvangur fyrir
fólk sem vill sættast
við fortíðina þar sem
hlutimir séu ræddir í
góðu tómi. „Við tölum um það sem er
hafði vafalaust
haft það upp úr
einni bardaga-
myndinni.“
Lasíkaopvið
skákkluKKuna
Jóhann segist hafa
dregið sig inn í
skel á þessum
árum. Foreldrar
hans voru með
gervihnattadisk
og hann notaði því
tækifærið og
horfði mikið á
sjónvarpið í stað
þess að vera úti
með leikfélögum.
„Níu ára gamall
var ég orðinn flug-
fær í ensku af
sjónvarpsglápi. Ég
átti einn góðan
vin en hann þurfti
beinlinis að draga
mig út úr húsi
þegar hann spurði
eftir mér, enda
leitaði ég fast í
einveruna.“
Jóhann segir
eineltið hafa kom-
ið niður á sér á
marga vegu. Hann hafi m.a. verið orð-
inn sannfærður um að hann væri
„ljótasta gerpi sem uppi hefði verið“,
haft andstyggð á sjálfum sér, auk þess
að telja sig ónytjung sem ekkert hefði
fram að færa. „Ég átti erfitt með að
læra að lesa. Kennslubækur í lestri,
sem við notuðum í Búðardal, vora allt
of erfiðar og þær sömu og ég notaði
nokkrum árum síðar í Kársnesskóla.
Þetta gerði mér náttúrlega enn þá erf-
iðara fyrir. Pabbi var líka strangur við
mig, sagði mér að ég þyrfti að standa í
eigin fætur, manna mig upp og takast
á við vandann. Ég man þegar hann
sótti einu sinni segulbandstæki og
skákklukku og skipaði mér að lesa á
meðan hann kveikti á segulbandinu og
setti skákklukkuna af stað.“
Jóhann Ingi segir eineltið ekki hafa
versnað þegar hann byijaði í gagn-
fræðaskóla en þá hafi líka skaðinn ver-
ið skeður og hann farinn að leggja
sjáifan sig í einelti. „Mig langaði til að
líða illa og því verr sem mér leið því
betra.
Dreymir um frama á fjölunum
Aðspurður um hvort samtök
þolenda eineltis hafi
hjálpað honum telur
Jóhann svo vera og
segist betri í fram-
komu og skapferli en áður. „Ég held að
mörgum hafi staðið ógh af mér sem
ekki vissu hver ég var.: Ég var þung-
lyndur og kaldur i viðmóti. Ég held að
ég sé farinn að opna niig betur fyrir
fólki núna. Ég á ekki marga vini en
það er gott að geta hitt aðra með svip-
aða reynslu eins og ég geri á fundum
samtakanna og ég veit að það hefúr
hjálpað mér.“
Um nútíð og framtíð segir Jóhann
Ingi eftirfarandi: „Ég er ekki haldinn
neinni sérstakri útþrá eins og margir
íslendingar. Ég mun byija á því að
klára Iðnskólann, taka mér svo frí í
einhver ár og vonandi, ef draumar
minir rætast, fara í Leiklistarskóla ís-
lands og starfa sem leikari í framtíð-
inni. Það er nokkuð sem blundar djúpt
í mér. Mig hefur alltaf langað til að
leika á fjölunum, nú, eða fara til
Hollywood og leika 1 kvikmyndum,
það væri toppurinn," segir Jóhaim að
lokum. -KGP
Margrét Birna varð sjálf fyrir einelti í barnæsku og er ein þeirra sem komu samtökunum á.
að angra okkur og reynum að láta okk-
ur líða betur. Takmark okkar er að
sópa vandamálunum undan teppinu og
taka skynsamlega á þeim. Sumir era
að nefna erfiðar minningar upphátt í
fyrsta skipti á ævinni og það er gott að
geta talað um þær og fengið þann
skilning sem aðeins þeir hafa sem
þekkja einelti af eigin raun.“
Margrét segir glórulaust að ætla að
fá einhvem til að tala án þess að hann
fmni þörfina hjá sjálfum sér. Það sé
undir einstaklingnum komið hvort
hann vilji tjá sig um sína reynslu eða
ekki og því ekki í verkahring annarra
meðlima samtakanna að ráðleggja öðr-
um. „Fólk á alltaf svo miklu auðveld-
ara með að ræða tilfmningar annarra
en sínar eigin. Fyrir flestum er alveg
nýtt að beina athyglinni að sjálfum sér
og sinni eigin líðan.“
Margrét bendir á að á fundunum sé
alltaf leitast við að skapa þægilegt and-
rúmsloft, þó svo að fundimir hafi á sér
ákveðið yfirbragð. „Það er venjulega
einn sem leiðir umræðumar og svo
skiptast menn á að tala. Við hvetjum
nýliða til að segja frá sjálfum sér en
engin skylda er að segja nokkuð. Það
getur líka verið gott að koma bara til
að heyra að fleiri hafi upplifað það
sama, að maður sé ekki einn um þessa
upplifun."
Geðhjálpar
Margrét segir á bilinu 3 til 20 manns
sækja fundina í viku
hverri og yfirleitt séu
konur í meirihluta,
þó svo að karlmenn
séu líka alltaf duglegir að mæta.
„Þegar þátturinn Titringur var sýnd-
ur í Sjónvarpinu í fyrra, þar sem
samtökin voru rækilega kynnt, jókst
aðsókn á fundi til muna og við feng-
um margar fyrirspumir frá fólki sem
hafði áhuga á því sem við voram að
fást við. Þegar leið að vori dróst að-
sóknin hins vegar saman en jókst
svo aftur síðastliðið haust. Það má
því segja að aösókn á fundi fari rokk-
andi eftir árstíðum og eins skiptir
jöfn og stöðug umfjöllun fjölmiðla
gríðarlegu máli.“
Margrét tekur fram að samtökin
séu ekki með sima enn sem komið er
en hins vegar séu fastir fundir á
þriðjudögum, klukkan átta, í húsi
Geðhjálpar og þeir fundir jafnan aug-
lýstir í dagblöðum. „Við vorum svo
ótrúlega heppin á sínum tíma að
Geðhjálp var reiðubúin að lána okk-
ur húsnæði sitt undir fundi. Að öðr-
um kosti hefði þetta aldrei gengið
upp. Við fáum engin framlög neins
staðar að og eini peningurinn sem
rennur í samtökin eru nokkrar krón-
ur úr eigin vasa fyrir kaffi og öðra
meðlæti á fundum. í framtíðinni
væri gaman að koma á fót símalínu."
lilgangurínn ekki að koma í
veg fyrir einelti
Þegar talið berst aö því hvemig unnt
sé að koma í veg fyrir
einelti, t.a.m. í skól-
, um, og hvort samtök-
in muni beita sér í
fornvamarstarfi í framtíðinni hefur
Margrét þetta að segja: „Auðvitað
þyrfti að fara fram fræðsla í skólum
um ástæður, afleiðingar og hvemig
stöðva mætti einelti. Að svo stöddu,
og eins og fjárhagsstaðan er í dag,
höfum við hins vegar ekkert bol-
magn til að ýta slíku forvarnarstarfi
úr vör. Þó er ljóst að ábyrgðin er
fyrst og fremst kennaranna, enda
ekki hægt að kenna bömunum ein-
um um. Þau eru óvitar og apa vit-
leysuna upp eftir skólafélögunum.
Það þarf að kenna þeim betri hugs-
unarhátt. Samt sem áður höfum við
enn sem komið er ekki einbeitt okk-
ur að bömum, enda er tilgangur
þessara samtaka ekki að koma í veg
fyrir einelti heldur sá að vinna að af-
leiðingunum." Við einbeitum okkur
að fullorðna fólkinu sem finnur að
það sem hét saklaus stríðni í bama-
skóla er alvarlegur þrándur í götu
þegar út í lífið er komið. Það þarf
ekki svo mikinn kjark til að koma
fram og tala um þessi mál þegar við
vitum að við eram ekki ein í sök-
inni,“ segir Margrét að lokum og
bendir á að þegar á brattann sé sótt
geti leiðin samt sem áður bara legið
upp á við og sjálf sé hún allt önnur
manneskja nú en fyrir rúmu ári,
þökk sé samtökum þolenda eineltis.
„Ljótasta gerpi
hefur verio"
sem uppi
Blaðamaður ræddi viö Jóhann Inga
Sigurðsson, tvítugan
Kópavogsbúa og nem-
anda í húsgagnasmíði
við Iðnskólann í Hafn-
arfirði. Hann er fómarlamb emeltis og
hefur sótt fjölmarga fundi hjá samtök-
um þolenda eineltis. Jóhann féllst á að
segja frá reynslu sinni en vildi ekki að
mynd af honum yrði sett við textann
og bar við óöryggi, enda hefur reynsla
hans fengið gríðarlega á hann.
Karatespark í kviðinn
„Þetta byijaði þegar ég flutti ásamt
fiölskyldu minni í Kópavoginn frá
Búðardal, átta ára
gamall. Ég hafði alla
tíð verið einrænn og
átt erfitt með að eign-
ast vini. Iðulega var það svo að vinir
bróður míns, sem er tveimur árum
yngri en ég, vora jafnframt vinir mín-
ir. Ég minnist þess þegar við vorum
nýflutt í hverfið. Við bróðir minn vor-
um sendir út í búð að kaupa mjólk og
á bakaleiðinni ráðast á mig tveir eldri
drengir að ástæðulausu og kýla mig í
magann. Ég man að við bræðumir
veltum okkur mikið upp úr því eftir á
hvers vegna þeir hefðu lamið mig og
hvort það tengdist kannski því að
bróðir minn hélt á mjólkinni en ekki
ég,“ segir Jóhann og kímir.
Jóhann Ingi byijaði i Kársnesskóla
þá um haustið og segist strax frá upp-
hafi hafa verið utanveltu í skólanum.
„Þetta var nú kannski vægt í fyrstu,
svona eitt og eitt skot frá nemendum,
en ágerðist eftir því sem leið á vetur-
inn. Bekkjarfélagar mínir héldu sig
venjulega utan við þetta enda skiptu
þeir sér ekki af mér á neinn hátt.
Áreitið kom hins vegar frá öðrum
bekkjum og sérstaklega eldri nemend-
um. Ég var lítið fyrir íþróttir og því lá
ég vel við höggi. Þetta var bæði stríðni
en stundum var líka gengið í skrokk á
mér. Ég man eftir einu atviki: Ég var á
gangi og allt í einu veitast að mér eldri
nemendur. Einn hrindir mér í jörðina
en í því sem ég stend upp fæ ég
karatespark í kviðinn frá öðrum sem