Dagblaðið Vísir - DV - 05.06.2000, Blaðsíða 19

18
MÁNUDAGUR 5. JÚNÍ 2000
MÁNUDAGUR 5. JÚNÍ 2000
31
Útgáfufélag: Frjáls fjölmiölun hf.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aóstoóarritstjóri: Jónas Haraldsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvik, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deiidir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Visir, netútgáfa Frjálsrar flölmiölunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiölun hf.
Filmu- og plötugerð: Isafoldarprensmiðja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiöir ekki viðmælendum fýrir viðtöl við þá eöa fyrir myndbirtingar af þeim.
Undirstaða í listalífi
Fyrsta starfsári Listaháskóla íslands er lokið. Á laugar-
dag brautskráðust fyrstu háskólamenntuðu nemarnir með
BA-gráðu í myndlist. Þessir nemendur luku þar með
þriggja ára myndlistamámi en fyrstu tvö árin vom þeir i
Myndlista- og handíðaskóla íslands. Þeir nemendur sem
nú stunda myndlistamám við skólann ljúka 90 eininga
námi sem lýkur með BA-gráðu. Áfanginn á laugardaginn
var merkur í skólastofnun sem miklar vonir eru bundnar
við, ekki aðeins á myndlistarsviði heldur og í öðrum
greinum lista.
Við brautskráninguna í Salnum í Kópavogi undirrituðu
Bjöm Bjamason menntamálaráðherra og Hjálmar H.
Ragnarsson, rektor Listaháskóla íslands, samning um
rekstur myndlistar- og leiklistarmenntunar á háskólastigi.
Samningur þessi er i samræmi við skuldbindandi yfirlýs-
ingu ráðuneytisins og skólans frá því í fyrra um uppbygg-
ingu listmenntunar á háskólastigi en sem fyrr greinir tók
Listaháskólinn yfir myndlistarkennsluna í haust.
Samkvæmt samningnum hefst leiklistarmenntun á há-
skólastigi í ágúst næstkomandi. Líkt og starfrækslu
Myndlista- og handíðaskólans var formlega hætt í fyrra
verður starfrækslu Leiklistarskóla íslands hætt um leið
og Listaháskólinn tekur við leiklistarkennslunni. í leik-
listardeild er gert ráð fyrir íjögurra ára námi til 120 ein-
inga og því lýkur með BFA-prófi úr deildinni.
í hinum nýgerða samningi menntamálaráðherra og
Listaháskóla íslands er gert ráð fyrir því að þriðji áfang-
inn, tónlistarmenntunin, hefjist á vegum skólans 1. ágúst
á næsta ári. Áður skal gengið til viðræðna við þá tónlist-
arskóla sem veitt hafa slíka menntun og fengið til þess
fjárframlög eða styrkveitingar frá ríkinu.
Með því að sameina undir einum hatti Listaháskólans
námsbrautir hinna ýmsu lista verður til öflug stofnun og
ein meginundirstaða í lista- og menningarlífi þjóðarinnar.
Bjöm Bjarnason menntamálaráðherra sagði í ávarpi við
brautskráningu fyrstu nemenda skólans að Listahátíð í
Reykjavík undanfarin þrjátíu ár hefði skilað miklu en
stofnun Listaháskólans og starfsemi hans ætti eftir að
marka til muna dýpri spor. Raunar gat ráðherra þess þeg-
ar skólinn var settur í fyrsta sinn í haust að langþráðu
takmarki væri náð og miklar vonir væru bundnar við
hinn nýja skóla.
Húsnæðismál hins nýja Listaháskóla eru í brennidepli
og sýnist þar sitt hverjum. Meginstarfsemi skólans er rek-
in í svonefndu SS-húsi á Laugarnestanga. Húsið var reist
með slátur- og kjötvinnslu í huga og hentar því ekki að
öllu leyti skólastarfseminni. Kennarar og nemendur hafa
verið misjafnlega ánægðir með aðstöðuna í Laugamesinu
og rektor óskað eftir flutningi þaðan. Fram hefur komið
að menntamálaráðherra hefur oftar en einu sinni hugað
að því hvort annað húsnæði komi til greina fyrir skólann
en niðurstaðan orðið sú að ekki ætti að sleppa SS-húsinu.
Þá hefur Hafnarfjarðarbær boðið skólanum hús til afnota
á hafnarsvæði í bænum.
Þótt húsnæðið í Laugamesi, eins og það er í dag, henti
skólastarfseminni misjafnlega ætti að geta náðst samstaða
um að framtíðaraðsetur skólans verði þar. Staðsetningin
er góð, stutt í miðborg Reykjavíkur en samt rými á skóla-
lóðinni til að hýsa starfsemi skólans þegar honum vex
fiskur um hrygg. Mikilla endurbóta er þó augljóslega þörf
á skólahúsnæðinu enda er það enn hrátt og vanbúið að
hýsa það merka starf sem fram fer í skólanum og á aðeins
eftir að aukast.
Jonas Haraldsson
DV
Friðrik skákmaður aldarinnar á íslandi
Það er skammt stórra
högga á milli. Björk fékk í
Cannes stærstu verðlaun
sem íslendingur hefur hlot-
ið fyrir leiklist. Um nær all-
an heim horfa menn undr-
andi á aðdáunarverðan feril
hennar. í Morgunblaðinu
birtist nýlega leiðari undir
fyrirsögninni „Maður sem
stækkar þjóð sína“ Þar er
fjallað um Helga Tómasson
og dansferil hans, komu
San Francisco-ballettsins
hingað og merkan feril
Helga bæði sem dansara og hvemig
hann hefur byggt upp einn besta
dansflokk í heimi.
Spor brautryðjanda
Og nú, á 75. aðalfundi sínum,
heiðraði Skáksamband íslands Frið-
rik Ólafsson stórmeistara en hann
var kjörinn skákmaður aldarinnar á
íslandi. Jafnframt fékk hann viður-
kenningu fyrir framlag sitt til skák-
lifs á íslandi. Skákferill Friðriks er
einstakur og óvenjulega glæsilegur.
Þeir sem gerst þekkja til eru allir
þeirrar skoðunar að síðari skák-
meistarar okkar standi á herðum
hans. Áhuginn á skák á íslandi er
einstakur og undrar
erlenda menn. Sá
áhugi er sprottinn upp
úr þeim jarðvegi sem
hér mótaðist þegar
Friðrik vann sína
stærstu sigra.
Auðvitað var hér
öflugt skáklíf þegar
Friðrik kom fram.
Baldur Möller varð
fyrstur íslendinga til
að vinna alþjóðleg
skákmót og Friðrik
hefur sagt að árangur
hans hafl hvatt sig til dáða. Ás-
mundur Ásgeirsson og Guðm.
S. Guðmundsson eru nöfn sem
koma i hugann og marga mætti
telja. En árangur Friðriks sker
sig úr. Aðstæður voru ekki
alltaf einfaldar. Einangraður
hér á eyju úti í miðju Atlants-
hafi varð hann jafnvel að sæta
lagi og fara út með togurum
sem sigldu með aflann og ná
þannig að komast á sterk mót
úti í heimi.
Friðrik stóð jafnfætis allra
sterkustu skákmönnum verald-
arinnar á þessum árum. Stór-
viðburðir sem hér voru haldnir
Guðmundur G,
Þórarinsson
verkfræöingur
„Baldur Möller varð fyrstur íslendinga til að vinna alþjóðleg
skákmót og Friðrik hefur sagt að árangur hans hafi hvatt sig til
dáða. Ásmundur Ásgeirsson og Guðm. S. Guðmundsson eru nöfn
sem koma í hugann og marga mœtti telja. En árangur Friðriks
sker sig úr. “
á skáksviði, svo sem heims-
meistaraeinvígið milli
Fischers og Spasskís og fleiri
slíkir, spruttu upp úr þeim
jarðvegi sem árangur hans
skapaði. Skákheimurinn
þekkti ísland vegna Friðriks.
Undarleg þjóö
Ekki er langt síðan Þjóð-
verjar i heita pottinum gerðu
þetta að umtalsefni. Þegar þeir
hurfu frá umræðum um Frið-
rik og aðra íslenska skák-
meistara tóku þeir að ræða um
sterkustu menn i heimi, feg-
urstu konur í heimi, heims-
meistara í brids o.s.frv. Auð-
vitað blönduðust Björk og
Helgi Tómasson inn í umræð-
umar og margt margt fleira
sem of langt mál er að rekja
hér. Útrás íslenskra fyrirtækja
á sviði hugbúnaðargerðar, ís-
lensk erfðagreining, íslenska
heilbrigðis- og menntakerfið er
meðal þess sem erlendir menn
ræða hér. Þessi litla þjóð á
marga menn sem gefa má titil
Morgunblaðsins, „Maður sem
stækkar þjóð sína“.
Guðmundur G. Þórarinsson
Eins gróði annars tap?
Karl Sigurbjömsson, biskup ís-
lensku þjóðkirkjunnar, segir í viðtali
við Dag 20. maí síðast liðinn: „Við
lokum augunum fyrir því, að það
græðir enginn, nema annar tapi, svo
einfalt er það.“ Þessi kenning er ber-
sýnilega röng. Eins gróði getur vissu-
lega stundum verið annars tap, en er
það sjaldnast í vaxandi atvinnulífi.
Þar geta menn grætt hver á öðrum,
eins og reynsla Vesturlandabúa af
aukinni velmegun alls almennings
síðustu tvær aldir sýnir best.
Sagan af Róbinson Krúsó
og Föstudegi
Tökum einfalt dæmi. Róbinson
Krúsó er skipbrotsmaður á eyðiey,
þar sem einu matföngin eru fiskur
og kókoshnetur. Hann kann að veiða
fisk, en honum gengur lak-
ar að tína kókoshnetur af
trjám. Ef hann veiðir allan
daginn, þá er afraksturinn 8
fiskar. Ef hann tínir hnetur
allan daginn, þá er afrakst-
urinn 4 kókoshnetur. Skipti
hann deginum á milli þess-
ara tveggja verka, þá verð-
ur afraksturinn samkvæmt
því 4 fiskar og 2 kókoshnet-
ur.
Nú ber manninn Föstu-
dag að garði, eins og segir
frá í skáldsögunni kunnu
um Róbinson Krúsó. Föstu-
dagur kann að tína kókoshnetur cif
trjám, en honum gengur lakar að
veiða fisk. Ef hann tínir hnetur allan
daginn, þá er afraksturinn 8 kókos-
hnetur. Ef hann veiðir allan daginn,
þá er afraksturinn 4 fiskar. Skipti
hann deginum á milli þessara
tveggja verka, þá verður afrakstur-
inn samkvæmt því 4 kókoshnetur og
2 fiskar. Hokri þeir Róbinson Krúsó
og Föstudagur hvor í sínu homi, þá
verður heildarafraksturinn 6 fiskar
og 6 kókoshnetur.
Hagkvæmni verkaskiptingar
og viðskipta
Annar og hagkvæmari kostur
blasir við. Hann er, að Róbinson
Krúsó einbeiti sér að því, sem hann
getur gert betur en Föstudagur, að
veiða fisk, og Föstudagur einbeiti sér
að sama skapi aö því, sem hann get-
ur gert betur en Róbinson Krúsó, að
tína kókoshnetur af trjám. Þeir
skiptist síðan á gæðum eftir þörfum.
Þá verður heildarafraksturinn á
eynni 8 flskar og 8 kókoshnetur, tals-
vert meiri en ef þeir hokra hvor í
sínu homi. „Svo einfalt er það.“
Afköst manna verða
miklu meiri, ef þeir skipta
með sér verkum, og heild-
arafraksturinn eykst. Þess
vegna em frjáls viðskipti
nauðsynleg og hagkvæm.
Þetta almenna lögmál
skýrði Adam Smith eftir-
minnilega út fyrir meira en
tvö hundruð árum. Biskup
íslensku þjóðkirkjunnar
virðist hins vegar miða við
frumstætt og kyrrstætt at-
vinnulíf án nokkurrar
framþróunar. Við slík skil-
yrði minnkar vissulega
sneið eins, þegar sneið annars
stækkar. En þegar kakan stækkar,
geta sneiðar beggja stækkað. Þá geta
allir grætt á öllum.
Gæöunum misskipt
Biskup segir í sama viðtali, að
gæðum jarðar sé mjög misskipt. Ég
veit að vísu ekki til þess, að neinn
hafi skipt þeim sérstaklega, nema ef
vera skyldi Guð almáttugur, en varla
á biskup við hann. Hitt er rétt, að
þjóðir heims eru misríkar, sumar
bláfátækar, svo sem ýmsar þjóðir
Afríku, eins og biskup bendir á, aðr-
ar bjargálna og vel það, eins og Is-
lendingar.
En hvarflar ekki að biskupi að
leita skýringa á því, hvers vegna
sumar þjóöir eru ríkari en aðrar?
Getur ekki verið, aö stjómvöld leggi
sums staðar slík höft á verkaskipt-
ingu og verðmætasköpun, að þegnar
þeirra komist ekki úr fátækt í bjarg-
álnir? Og hefur þeim suðrænu þjóð-
um, sem valið hafa veg einkafram-
taks og atvinnufrelsis, ekki vegnað
miklu betur?
Dr. Hannes Hólmsteinn Gissurarson
„En hvarflar ekki að biskupi að leita skýringa á því,
hvers vegna sumar þjóðir eru ríkari en aðrar? Getur
ekki verið, að stjómvöld leggi sums staðar slík höft á
verkaskiptingu og verðmœtasköpun, að þegnar þeirra
komist ekki úr fátœkt í bjargálnir?“
Dr. Hannes
Hólmsteinn
Gissurarson
prófessor
Með og á móti
erótíkur í Reykjavík
Hluti af mannflórunni
Handritin fram yfir berar konur
„Við verðum að
gera okkur grein
fyrir því að hing-
að til lands koma
útlendingar gagn-
gert að leita eftir allri þjón-
ustu á kynferðislegu sviði.
Flest það sem þeir sækjast
eftir finna þeir á venjulegum
börum og það er frekar ís-
lenskt kvenfólk sem setur
þennan stimpil á þjóðina en
strípiklúbbarnir.
Ég er karmski ekki sammála því
að Reykjavík sé kölluð Bangkok
norðursins en þetta er lífíð,
ákveðin flóra af fólki og þvi
breytum við ekki. Umræðu
um þessi mál fylgir oft mikil
fáfræði og fæst ef nokkurt af
þvi fólki sem heyrist hæst í
hefur komið inn á strípi-
búllu.
Ég er fylgjandi sýnileikan-
um ef hann er hafður á eró-
tískum grunni, meðan við
forum ekki út í of mikinn
grófleika og höldum okkur við feg-
urðina."
„Eftirsóknar-
verð ímynd fyrir
íslenskt samfélag
er sambland fag-
urrar náttúru,
mannlífs og athafnasemi.
ímynd alþjóðlegra nætur-
klúbba er neikvæð.
Slík markaðssetning er
ekki góð og leiðir sist til
frægðar. Snoturt sýningar-
fólk í öllum þáttum getur verið ágætt
út af fyrir sig en menn verða að
kunna sin takmörk og ganga hægt
um gleðinnar dyr. Þetta er á lágu
plani og varhugavert fyrir lit-
ið fjölskyldusamfélag eins og
ísland.
Það er engin ástæða til að
vera á móti erótík sem hluta
af lífinu. Við viljum vera
frjálslynd en sumir þættir
mega ekki flæða út um allt.
Auðvitað er mjög mikill mun-
ur á slíkri starfsemi en ég
skilgreini það ekki. Handrit-
in eru fýsilegri til landkynningar en
fagrar naktar konur.“ -HH
Þór Ostensen
framkvæmdastjóri
Club Vegas.
Nýlega var því slegiö upp í erlendum fjölmiöli ab Island væri kynlífsparadís. Eru viömælendur fylgjandi þróun undanfarinna ára i
um sýnileika?
þessum málum og aukn-
Ummæli
Spurning um bjartsýni
„Á næstimni má búast við þvi, að
Hafrannsóknastofnun leggi fram
skýrslu um ástand fiskistofna og geri
tillögur um kvótann á næsta fiskveiði-
ári. Það skiptir auðvitað máli fyrir
framvindu mála næstu misserin
hverja þær tiilögur verða. Bakslag í
uppbyggingu fiskistofna myndi draga
úr þeirri miklu bjartsýni, sem hér hef-
ur ríkt, en það er auðvitað spuming,
hvort það gæti ekki haft holl áhrif á
efnahagslífið að eitthvað dragi úr
þeirri bjartsýni."
Úr forystugrein Mbl. 1. júní.
Afkoma ríkissjóös
„Við höfum síð-
ustu ár verið að
greiða niður skuldir
og það er svokallað-
ur lánsfjárjöfnuður
sem við erum þama
að tala um, það er
það fé sem við höf-
um handbært.... Umskipti hafa orðið í
ríkisfjármálum á síðustu ámm þvi nú
emm við farin að borga niður skuldir,
gagnstætt því sem áður var. Að því
leyti erum við í ágætum málum.“
Jón Kristjánsson, form, fjárlaganefndar
Alþingis, I Degi 1. júní.
Tekjuaukinn er
vegna eyöslu
„Ég deili ekki um
það að afgangurinn
verði af þessari
stærðargráðu.
Vandinn er hins
vegar fólginn í því
hvemig afgangur-
inn myndast. Tekju-
aukinn er að of miklu leyti vegna við-
skiptahalla og eyðslu og það er stað-
reynd að á tímum vaxandi verðbólgu
og þenslu tútnar ríkissjóður út, en svo
snýst dæmið við þegar niðursveiflan
kemur.“
Steingrimur J. Sigfússon alþm.
I Degi 1. júni.
Mörg tækifæri á
Möðruvöllum
„Ég byrjaði mjög
ung og hef átt allan
minn prestsferil í
borgiimi.... Þegar
svona stórkostlegur
staður eins og
Möðruvellir losnaði
fannst mér tilvalið
að sækja þar um, enda býður staður-
inn upp á mörg tækifæri til að vinna
að hugðarefnum mínum. En fyrst um
sinn mun timi minn fara í að kynnast
nýjum sóknarbörnum og ég mun leggja
mig fram við að kynnast öllu fólkinu."
Séra Solveig Lára Guömundsdóttir I
Mbl-viótali 1. júní.
Skoðun
Skólagjöld í HÍ?
Fréttir af undirbúningi
svokallaðs MBA-náms við
HÍ hafa upp á síðkastið
kallað fram umræður um
skólagjöld í íslenskum rík-
isháskólum. Þátttakend-
um í MBA-námi er ætlað
að greiða væna summu
fyrir nám sitt en hingað til
hefur menntun við háskól-
ann verið „ókeypis".
Frelsi undan skólagjöldum
er mikilvæg forsenda þess
að hér ríki raunverulegt
jafnrétti til náms ekki síst m.t.t. bú-
setu.
Líklegt er að margir stúdentar af
landsbyggðinni ættu erfitt með að
stunda háskólanám í Reykjavík eða
á Akureyri ef kennslugjöld kæmu til
viðbótar við framfærslukostnað
fjarri heimabyggð. Það væri þvi mik-
il breyting á íslenskri mermtapólitík
ef skólagjöld yrðu tekin upp.
Tvíþætt skilaboð
í nýjum lögum um HÍ fær skólinn
tvíþættt skilaboð frá stjómvöldum. í
næstu framtíð á háskólinn að veita
grunn- og rannsóknartengt fram-
haldsnám tií meistara- og doktors-
gráöu án þess að krefjast skóla-
gjalda. Á hinn bóginn er heimild
skólans til að taka greiðslu fyrir
þjónustu, þjónusturannsóknir,
fræðslu af ýmsu tagi og endurmennt-
un stórum aukin frá því sem
áður var.
Ætla má að mörgum full-
trúum HÍ finnist hér helst til
skammt gengið en þar á bæ
hafa skólagjöld lengi átt
marga áhangendur. Ekki
vegna þungvægra
menntapólitískra ástæðna
heldur vegna þess að í gjald-
töku sjá margir hæga útleið
úr þeirri fjárhagslegu sjálf-
heldu sem skólinn hefur
lengi verið í.
Alvarlegar ábendingar
Síst ætti HÍ að leggjast gegn þeirri
jafnréttisstefnu sem hingað tii hefur
rikt í íslenskum menntamálum. Geri
hann það getur hann a.m.k. ekki gert
kröfu til að kallast háskóli allar þjóð-
arinnar. Verði einhvern timann horf-
ið frá jöfnum réttri allra Islendinga til
æðri menntunar án tillits til efnahags
eiga stjórmnálamenn að bera óskor-
aða ábyrgð á ákvörðuninni og mæta
þeirri óánægju sem af henni hlýtur að
spretta. Þann kaleik ætti háskólinn
eða aðrir ekki að taka frá þeim.
Á hinn bóginn hlýtur háskólinn
að taka cdvarlega þær ábendingar
sem honum berast frá stjómvöldum
þess efnis að atla sértekna með öll-
um tiltækum ráðum. Hlaupi skólinn
undan ábyrgð, neiti hann að taka
þátt í að fjármagna starfsemi sína,
en vilji þess í stað þiggja hverja
krónu fyrirhafnarlítið úr hendi fjár-
veitingavaldsins er hætt við að hann
grafi undan hinni gjaldfrjálsu
menntun og neyði stjómvöld til að
velta hluta af kostnaðinum yfir á
stúdenta og fjölskyldur þeirra. - Með
útvíkkaðri starfsemi og auknum sér-
tekjum getur hann hins vegar staðið
vörð um gjaldfria grunn- og fram-
haldsmenntun og stuðlað með því að
félagslegum jöfnuði.
Menntun - samfellt ferli
En hvers konar nám er MBA-nám
og fellur það innan þeirra heimilda
sem HÍ hefur til að taka gjöld m.a.
fyrir endurmenntun? Nú á timum er
e.t.v. ekki raunhæft að greina milli
grunn-, framhalds- og endurmennt-
unar út frá þeim viðfangsefnum sem
fengist er við í náminu eða þeim að-
ferðum sem beitt er við kennsluna.
Menntun í nútímasamfélagi er sam-
fellt ferli sem nær yfir stóran hluta
af hinu virka lífi hvers einstaklings.
Símenntun er því heppilegra hug-
tak en endurmenntun. Þetta afbrigði
menntunar verður líka helst greint
frá annars konar menntun m.t.t.
þess hverjir taka þátt í henni og
hvað hlutverki hún gegnir í lífi
þeirra og starfi. Út frá því sjónar-
horni séð hlýtur MBA-nám án efa að
teljast endurmenntun.
Hjalti Hugason
„Hlaupi skólinn undan ábyrgð, neiti hann að taka þátt í að fjármagna starfsemi
sína, en vilji þess í stað þiggja hverja krónu fyrírhafnarlítið úr hendi fjárveitinga-
valdsins er hœtt við að hann grafi undan hinni gjaldfrjálsu menntun og neyði
stjómvöld til að velta hluta af kostnaðinum yfir á stúdenta og fjölskyldur þeirra.“