Dagblaðið Vísir - DV - 21.09.2000, Qupperneq 13

FIMMTUDAGUR 21. SEPTEMBER 2000
13
I>V
Hagsýni
Garðshorn:
Sumar að vetri
- einfaldir garðskálar lengja sumarið um fjóra til sex mánuði
Garðskálaplönfur
Plöntur fyrir kalda gróðurskála
Plöntur sem ekkl lifa veturínn af utandyra
Purpurasópur Sígrænn runni sem blómstrar rauöleitum blómum. 60 sm. _
Eptatré Blómstrar hvítu á vorin, þolir vel klippingu.
Ýviður Sígræn, tré 2-3 m.
Súlulífvlður Runni sem getur oröiö 1-1,5 m. Barriö litfagurt.
Fúksía Blómviljug, margir litir og afbrigöi.
Vínviður Klifurplanta meö bragögóöum berjum. Þarf klipplngu.
Japanshlynur Smágreinótt tré meö purpuralituö blöö. Blööin veröa rauö á haustin.
Kllfurhortensía Skuggþolin, blómstrar hvítu.
Róslr Margar tegundir. irv^;
Plöntur i svala skála
Plöntur sem ekki mega frjósa en þurfa vetrarhvíld
Mahónía Hvit og bleik blóm, blómstra fyrir iaufgun.
Bláregn Klifurjurt meö hangandi blöö og blá blðm.
Gardenía Blaöfallegur runni sem blómstrar hvítum ilmsterkum blómurri?
Kívl Blaöfalleg og sérkennileg klifurplanta, hefur boriö ávöxt hér á landi.
Buxusrunni Fingerö sígræn blöö, auövelt aö forma meö klippingu.
Japanskur beinviður 1-2 m, sígrænn. Blööin gulflekkött á gulum greinum.
Róslr Margar tegundir.
Bambus Til í mörgum stæröum, ræktaöur vegna sérkennilegra biaöa.
Plöntur í heita skála Piöntur sem dafna best vib stööugan hita, um 20°C.
Tigulskrúð Blööin geta veriö rauö, gul eöa hvít. 4 v-v--.
Gelslamaðra Hvlt blóm - þarfmikla birtu.
Nílarsef Lágvaxiö, dökkgrænt, meö fallega blaöhvirfingu.
Bananar Stórvaxin iurt meö stór blöö, flölgar sér hratt.
Fíkjutré Hávaxiö, þolir vel klippingu, bráöfallegt, getur myndaö ávöxt.
Kafflplanta Paradísarblóm Hávaxinn runni meö dökkgræn blöö og rauö ber. Hávaxin jurt sem biómstrar óvenjuiega stórum og faiiegum blómum.
Kaktusar Margar tegundir þurfa lítinn loftraka og litla vökvun.
Samspil Ijóss og skugga
Plönturnar veröa aö vera í samræmi viö stærö skáians og blómstra á mis-
jöfnum tíma.
...
Við íslendingar kvörtum oft og
iðulega yfir því hversu sumarið er
stutt og sjaldan logn. Garð- og gróð-
urskálar eru því tilvaldir til að
lengja sumarið og veita skjól. Ein-
faldir skálar geta lengt sumarið um
fjóra til sex mánuði og heitir skála
bjóða upp á sumar allt árið. Það
ætti því að vera sjálfsagt að gera ráð
fyrir garðskálum við nýbyggingar
og gera fólki auðvelt að byggja þá
við eldri hús.
Fyrstu gróðurskálarnir á hjól-
um
Garð- og gróðurskálar eiga sér
langa sögu. Rómverjar ræktuðu t.d.
sjaldgæfar plöntur frá skattlöndum
sínum í gróðurskálum og í staðinn
fyrir gler notuðu þeir ljóshleypna
steintegund sem höggvin var í
þunnar flögur. Á Ítalíu hafa fundist
gróðurskálar frá fyrstu öld e.Kr.,
plönturnar stóðu í kerum og í loft-
inu voru leiðslur fyrir heitt loft. Það
var þó ekki fyrr en á tíma endur-
reisnarinnar og landafundanna
miklu að gróðurskálar náðu veru-
legri útbreiðslu, þeir urðu tískufyr-
irbæri og stöðutákn. í kjölfar ný-
lendusöfnunar Evrópumanna barst
mikið að framandi plöntum til álf-
unnar og fæstar þeirra þoldu veður-
farið. Kóngar og aðalsmenn keppt-
ust við að reisa stóra og til-
komumikla gróðurskála á landar-
eignum sínum og fylla þá með fram-
andi plöntum. Fyrstu gróðurskál-
arnir voru á hjólum og þeir dregnir
að plöntunum til að hlífa þeim yfir
veturinn en fljótlega fóru menn að
rækta plöntumar í kerum og bera
þær inn í skálann.
Flokkaðir eftir hitastigi
Gróðurskálar eru flokkaðir, eftir
hitastiginu sem haldið er í þeim, í
Kartöflurnar
þurrefnisríkar
Kona að vestan hafði samband
við Neytendasíðuna og langaði að
vita af hvetju hýðið á kartöflunum
hennar losnaði af við suðu. Sam-
kvæmt upplýsingum frá Magnúsi
Ágústssyni, ylræktarráðunaut hjá
Bændasamtökunum, stafar þetta af
því að kartöflumar eru þurrefnis-
ríkar vegna lítillar áburðargjafar.
Magnús segir að þetta séu í raun
bestu og hollustu kartöflurnar sem
hægt sé að fá og auðvelt sé að koma
í veg fyrir þetta með því að salta
vatnið eHítið þegar þær eru soðnar.
-Kip
LEE gallabuxur
á tilboðsverði
Vinnufatabúðin á Laugavegi
verður með buxnadaga frá 20. sept-
ember og verða þá LEE-Ranger
gaUabuxur á mjög góðu verði, 3900
krónur.
Á sama tíma verða aUar aðrar
buxur með 20% afslætti í búðinni.
Beint samband
við Neytendasíðu
Lesendur sem vHja ná sambandi við
Neytendasíðu DV hafa tH þess
nokkrar leiðir.
I fyrsta lagi geta þeir hringt í beinan
sima: 550 5821.
Faxnúmerið er: 5505020 og svo er
það tölvupósturinn en póstfangið er:
vigdis@ff.is.
Tekið er á móti öUu þvi sem
neytendur vilja koma á framfæri,
hvort sem það em kvartanir,
hrós, nýjar vörar eða þjónusta -
eða spumingar um eitt og annað
sem kemur upp á í daglegu lífi. Sé
umsjónarmaður ekki við er tekið
við skilaboðum.
Vigdís Stefánsdóttir,
umsjónarmaður Neytendasíðu
kalda skála, svala skála og heita
skála.
í köldum eða óupphituðum skál-
um er engin hitalögn og líkist hita-
stigið því sem er í kaldtempraðabet-
inu í Vestur-Evrópu. Hitastiginu í
Garöskálaplöntur
Blómstrandi bláregn og blaöfalleg nería.
svölum skálum er haldið fyrir ofan
frostmark aUan ársins hring og get-
ur verið á bUinu 1-10°C á veturna,
allt eftir veðri. Segja má að loftslag-
ið í þeim líkist heittempruðu lofts-
lagi Suður-Evrópu. í heitum skálum
eru hitalagnir og lofthita haldið yfir
10°C aHt árið og jarðvegshiti á að
vera stöðugur við 18”C. Loftslagið í
þeim líkist mest hitabeltisloftslagi
Suður-Ameríku.
Rakastig er eitt af því sem menn
verða að gæta vel að í skálanum,
æskUegt er að það sé miUi 60% og
80% en má ekki fara niður fyrir 40%.
Gólfið þarf að vera þannig að hægt
sé að bleyta það tU að auka loftrakan
í þurru veðri. Loftræsting verður að
vera góð og opnanleg fög þurfa að
vera um 40% af grunnfleti skálanna.
Einnig er gott að hafa viftu tU að
halda loftinu á hreyfingu.
Þegar sól er hæst á lofti þarf að
vera hægt að skyggja skálann tU að
koma í veg fyrir að plönturnar
brenni vegna mikUs sólarhita.
Bambus- eða rimlagardínur duga yf-
irleitt ágætlega til að skyggja þó
finna megi dýrari lausnir. Aftur á
móti þarf að grípa tU lýsingar í skál-
um þar sem plöntur vaxa á vetuma,
þetta á aðallega við svala og heita
gróðurskála.
Byggingarefni
Burðargrind skálanna er yfirleitt
úr áli, timbri eða PVC og grunnur-
inn úr steypu. Ál- og PVC-grindur
eru fyrirferðaminni en timbur-
grindur en timbrið heldur betur
hita. í grunninn á að nota járnbenta
steypu sem nær niður fyrir frost.
Grunnurinn verður að vera vel
framræstur og standa að a.m.k. 10
sentímerta upp úr jörðinni.
í klæðningu má nota gler, akrU
eða polycarbonat. Fram til þessa
hefur gler verið vinsælast og er að
öllum líkindum best. Gler er hægt
að fá í ýmsum þykktum, það rispast
lítið og það er auðvelt að þrífa gler,
gaUinn er bara sá hversu brothætt
það er. Akríl og polycarbonat er
sterkara en gler en ekki með sömu
ljóshleypni.
Æskilegt að blanda saman
tegundum
Þegar plöntur eru valdar í skál-
ann þarf að gera það með tiUiti til
hitastigsins í honum. Það er tU lítUs
að setja hitabeltisplöntur í kalda
skála bara til að horfa á þær frjósa
i hel. Plöntumar verða að vera 1
samræmi við stærð skálans, þær
eiga að blómstra á misjöfnum tíma
og fara vel saman. Heildarmyndin
verður að vera sem best og því
æskUegt að blanda saman hávöxn-
um og meðal háum plöntum ásamt
botngróðri og klifurplöntum. Það er
reyndar ekki hægt að setja neinar
ákveðnar reglur um plöntuval þar
sem smekkur og framboð hverju
sinni ráða mestu.
Það er líka sjálfsagt að nota
skálana á hátíðum eins og jólum og
páskum. Um jólaleytið má skreyta
þá með seríum, jólastjörnum, hýj-
asintum og setja upp jólatré. Og fyr-
ir páska á að sjálfsögðu að setja nið-
ur páskaliljur. Það ætti því að vera
auðvelt að njóta skálans allan árs-
ins hring. -Kip
Reglur um afnot séreigna í fjölbýli:
Mögulegar innan vissra marka
íbúðareigandi í litlu fjölbýli hafði
samband við Húsráð. Hversu itar-
legar húsreglur er hægt að setja í
fjölbýlishúsum? Er hægt að setja
húsreglur um séreignir fólks?
Fanny Kristín Tryggvadóttir,
framkvæmdastjori Húsráða
svarar:
Skv. 74. gr. fjöleignarhúsalaga
(FEHL) skal stjóm húsfélags semja
húsreglur og leggja fyrir húsfund tU
samþykktar. Lögin byggjast þannig
á því að húsreglur séu fyrir hendi í
öUum fjöleignarhúsum, stórum og
smáum. Það fer þó eftir atvikum og
staðháttum hversu nákvæmar og it-
arlegar þær þurfa að vera.
í 74. greininni eru nánar tUgreind
þau atriði sem húsreglur íbúðar-
húsa skulu fjaUa um en sú upptaln-
ing er ekki tæmandi. Húsreglur eru
fyrst og fremst reglur um um-
gengni, afnot og hagnýtingu sam-
eignar hússins. Þannig er um að
ræða nánari útfærslu á þeim megin-
reglum FEHL um hagnýtingu sam-
eignar, sem settar eru í 34. og 35. gr.
en þar kemur m.a. fram:
1. Að réttur eigenda nái tU sam-
eignar í heUd og takmarkist aðeins
af hagsmunum og jafnríkum rétti
annarra eigenda.
2. Að réttur tU að hagnýta sam-
eign fari ekki eftir hlutfaUstölum og
allir eigendur hafi jafhan hagnýt-
ingarrétt.
3. Að eigendum beri skylda til að
taka eðlUegt og sanngjarnt tillit tU
annarra eigenda við hagnýtingu
sameignar.
4. Að eigendum sé óheimUt að
nota sameiginlegt húsrými eða lóð
tU annars en það er ætlað.
5. Að eigendum sé skylt að ganga
vel og þrifalega um sameiginlegt
húsrými og og lóð og sömuleiðis um
sameiginlegan búnað hússins og
gæta þess í umgengni sinni að valda
ekki öðrum í húsinu óþægindum
eða ónæði.
6. Að einstökum eigendum megi
ekki veita aukinn og sérstakan rétt
tU hagnýtingar sameignar umfram
aðra eigendur nema aUir ljái því
samþykki.
Ekki gegn vilja eigenda
Þótt húsreglur fjaUi fyrst og
fremst um afnot sameignarinnar þá
eru þær ekki einskorðaðar við
hana. Húsfélag getur innan vissra
marka sett reglur um afnot sér-
eigna. Verulegar skorður eru þó
settar á setningu slíkra reglna. Hús-
félag getur ekki tekið ákvarðanir
gegn vilja eigenda sem fela í sér
meiri og víðtækari takmarkanir á
ráðstöfunar- og umráðarétti hans
yflr séreign en leiðir af ákvæðum
FEHL eða eðli máls (3. mgr. 57. gr.).
Hins vegar er eiganda skylt að haga
afnotum séreignar sinnar og hag-
nýtingu hennar með þeim hætti að
aðrir eigendur verði ekki fyrir
ónauðsynlegu og óeðlilegu ónæði (2.
mgr. 26. gr.).
Húsráð - Ráðgjafarþjónusta hús-
félaga er að Suðurlandsbraut 30 og
veitir margvislegar upplýsingar og
leitar ráða við álitamálum sem upp
geta komið varðandi samskipti
fólks í íbúðarhúsnæði. Síminn þar á
bæ er 568 9988.