Dagblaðið Vísir - DV - 21.05.2001, Blaðsíða 17

16
MÁNUDAGUR 21. MAÍ 2001
MÁNUDAGUR 21. MAÍ 2001
33
DV
Útgáfufélag: Útgáfufélagiö DV ehf.
Útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aöstoöarritstjórar: Jónas Haraldsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson
Fréttastjóri: Birgir Guömundsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Fréttaþjónusta á Netinu: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmlölun hf.
Plótugerð: ísafoldarprensmiðja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverö á mánuöi 2050 kr. m. vsk. Lausasöluverð 190 kr. m. vsk., Helgarblað 280 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og I gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiöir ekki viðmælendum fyrir viötöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Kaflaskil í stjómarsamstarfi
Sú merkilega niðurstaða varð á Alþingi um helgina að
ekki náðist fram að fresta lagaákvæðum um að tilteknar
smábátaveiðar yrðu settar undir kvóta nú í haust, þrátt fyr-
ir að rúmur meirihluti hafi verið fyrir málinu meðal þing-
manna. Smábátadeilan hefur um skeið verið í brennidepli
stjórnmálanna og málið hefur splundrað samstöðunni í
stjórnarliðinu. Þetta er hins vegar í fyrsta sinn sem bæði
Davíð Oddsson sjálfur og stjórnarmeirihlutinn sem að baki
honum stendur þurfa að viðurkenna opinbert skipbrot í máli
sem allir eru sammála um að sé stórmál. Þrátt fyrir að rík-
isstjórnin hafi tekið málið með formlegum hætti fyrir og
reynt að finna á því lausn, og þrátt fyrir að fréttir séu af því
að sjálfur forsætisráðherrann, Davíð Oddsson, hafi beitt sér
í málinu, þá næst ekki samkomulag. Ógerningur var hins
vegar fyrir stjórnarliða að leyfa málinu að koma til af-
greiðslu í þinginu án þess að áður hafi verið gert samkomu-
lag, því slíkt hefði væntanlega framkallað nýjan þingmeiri-
hluta með ófyrirsjáanlegum afleiðingum fyrir stjórnarsam-
starfið og einstaka ráðherra. Þessi niðurstaða, þessi patt-
staða, markar merkileg kaflaskil í ríkisstjórnarsamstarfinu,
því þrátt fyrir að báðir stjórnarflokkarnir séu innbyrðis
klofnir í málinu, liggja meginlínurnar engu að síður þannig
að það er Framsókn sem vildi koma til móts við sjónarmið
smábátanna á meðan Sjálfstæðisflokkurinn vildi það ekki.
Málið er því síður en svo úr sögunni og ef ekki kemur til
nýtt útspil mjög fljótlega má reikna með að ágreiningshnút-
urinn eigi enn eftir að herðast. Erfitt er t.d. að sjá fyrir sér
að framsóknarmenn - með nýlegar ílokksþingssamþykktir
hliðhollar smábátasjónarmiðum í farteskinu - muni almennt
sætta sig við þessa niðurstöðu, ekki síst í ljósi vaxandi efa-
semda flokksmanna um ágæti stjórnarsamstarfsins. Raunar
hafa stjórnarþingmenn sumir hverjir talað drýgindalega um
helgina um að einmitt slíks síðbúins útspils sé að vænta og
leiðtogar stjórnarflokkanna geta vitaskuld gripið til ein-
hverra aðgerða í sumar til að bjarga þessu máli í horn. Það
breytir þó ekki því að ríkisstjórnin landaði ekki málinu í
þinginu - þar sem hún hefði átt að landa því - sem aftur er
opinber staðfesting á því að á stjórnarheimilinu ganga menn
ekki lengur í takt, eins og þeir hafa þó lengst af gert.
Undirtónn vonar
Augljóst er á fréttaskýringu í DV um helgina að Vinstri-
hreyfmgin grænt framboð er alvarlega aö íhuga að bjóða
fram undir eigin nafni í Reykjavík í næstu borgarstjórnar-
kosningum. Stjórnarmaður í VG í Reykjavík lýsir því bein-
línis yfir að þátttaka flokksins í R-lista samstarfi sé síður en
svo sjálfgefin. Fari svo að VG taki ekki þátt í Reykjavíkur-
listasamstarfi, má búast við að aðrir aðstandendur listans
telji grundvöllinn brostinn fyrir sameiginlegu framboði, eins
og Sigrún Magnúsdóttir, formaður borgarstjórnarflokks R-
listans, segir raunar í fyrrnefndri fréttaskýringu. Slík niður-
staða myndi nánast örugglega leiða Sjálfstæðisflokkinn til
öndvegis í Reykjavík á ný, en aðrir flokkar væru að bjóða
sig fram til stjórnarandstöðu. Það kemur því ekki á óvart að
Inga Jóna Þóraðardóttir, núverandi oddviti sjálfstæðis-
manna, skuli bera velferð VG fyrir brjósti og segja um hugs-
anlegt sjálfstætt framboð þeirra: „Það myndi styrkja mjög
stöðu Vinstri grænna. Þeir myndu komast í ákveðna odda-
stöðu sem myndi skapa þeim miklu meiri möguleika á báða
bóga.“ Það er óneitanlega undirtónn vonar í þessum orðum
Ingu Jónu. Slíkt er ekki óeðlilegt, því þó flokksmenn hennar
hafi á tíðum verið tregir að fylgja henni, gæti það skipt sköp-
um fyrir Sjálfstæðisflokkinn í Reykjavík ef svo færi að
Vinstri grænir lytu leiðsögn hennar í þessu tiltekna máli.
Birgir Guðmundsson
I>V
Skoðun
Tvöfalt siðgæði

Gunnar
Eyþórsson
blaöamaöur
Almenningsálitið lætur
sér fátt um finnast þótt
hundruð ungra Palestínu-
manna séu drepin mánað-
arlega og um þremur
milljónum þeirra haldið í
herkví meö slíkri hörku
að Sameinuðu þjóðirnar
eru famar að líta á Gaza-
svæðið sem hörmunga-
svæði og senda þangað
hungursneyðarhjálp. Ekki
vantar samt fréttir af
þessu, en þær komast ein-
faldlega ekki til skila.
ísraelsmenn hafa alla bandarísku
pressuna sín megin, og þar með alla
öílugustu fjölmiðla heims, og þeir
eru snillingar í almannnatengslum.
Þau tengslafræði eru aröbum hins
vegar framandi.
Tilraunir þeirra á því sviði eru
klaufalegar og þeir eiga sér ekki öfl-
uga stuðningsmenn í fjölmiðlum á
Vesturlöndum. Ætla mætti að al-
menningur, eða a.m.k. yngri kyn-
slóðir, skilji ekki grundvallaratriði
málsins, sem er að Bretar, sem her-
námu Palestínu og önnur svæði í
Miðausturlöndum í fyrri heimsstyrj-
öldinni, gáfu gyðingum land sem
þriðja þjóðin, Palestínumenn,
átti. Þvi hafa arabar aldrei
unað og allt annað er afleið-
ing af þessu.
Tvö viðhorf
Við stofnun ísraels fyrir
réttum 53 árum var öll samúð
með gyðingum eftir ógnir
helfararinnar í Evrópu. Þeir
voru þá Davíð en arabar Gol-
íat. Nú er þessu öfugt farið og
þeir eru meiri ógnun við ná-
granna sína en þeir við þá.
Því veldur óbilandi stuðning-
ur Bandaríkjamanna sem gert hafa
ísrael að hernaðarlegu stórveldi sem
ræður yfir kjarnavopnum, þótt þeir
viðurkenni það ekki opinberlega.
Upphaflega voru það Sameinuðu
þjóðirnar sem löggiltu Ísraelsríki, en
SÞ ráða nú ekkert við þann umskipt-
ing sem ísarel er orðið að. ísrael hef-
ur hunsaö áratugum saman margar
samþykktir Öryggisráösins, ekki síst
nr. 242 um að þeim bæri að skila öllu
herteknu landi úr stríðinu 1967, sem
er Vesturbakkinn, Austur-Jerúsalem
og Gaza.
írak er fyrir þvergirðingshátt
Bandaríkjanna beitt svíviröilegum
refsiaðgerðum i nafhi SÞ vegna
Kúveits, en ísrael hefur aldrei
verið refsað fyrir neitt, ekki
einu sinni fyrir að hertaka Lí-
banon 1982. Því hernámi stjórn-
aði Ariel Sharon, núverandi
forsætisráðherra. Sharon og
fylgismenn hans eru þeirrar
skoðunar að arabar sætti sig
aldrei við ísrael og þvi beri að
stefna að því að gera ísrael að
eins konar útibúi Vesturlanda í
Miðausturlöndum í krafti hern-
aðarmáttar.
Þetta er svo óraunsætt sem
verða má, eins og hófsamari
menn benda á. ísrael og her-
námssvæðin eru svo sam-
tvinnnuð efnahagslega, land-
fræðilega og á öllum öðrum
sviðum, svo sem vatnsveitum,
samgöngum og raforkuverum,
að þau verða ekki aðskilin.
Eina framtíðarlausnin er friðsamleg
sambúð, en sú framtíð virðist ærið
fjarlæg.
Engu að tapa
Sharon er ekki til viðtals um neitt
annað en að Palestínumenn hætti að
berjast gegn hemáminu, þegi og gef-
„Sharon og fylgismenn hans eru þeirrar
skoðunar að arabar scetti sig aldrei við
ísrael og því beri að stefna að því að gera
ísrael að eins konar útibúi Vesturlanda í
Miðausturlöndum í krafti hernaðarmátt-
ar. - Hluti ísraelshers við æfingar.
ist upp. Hann kennir Arafat persónu-
lega um þá óöld sem nú ríkir. Aðrir
kenna ofsafengnum viðbrögðum
ísraelshers um, jafnvel Powell, utan-
ríkisráðherra Bandarikjanna. Shar-
on hefur lýst Óslóarsamkomulagið
úr gildi. Það eina sem hann hefur
áorkað er að tvíefla hatur Palestínu-
Svipmikill sendiboði
Sendiboði válegra tíðinda er kom-
inn á kreik því enn og aftur ætla yf-
irvöld að segja landinu stríð á hend-
ur. Nú á að sökkva gljúfrum og
griðlandi, ef það má verða til þess að
halda hagvexti í horfi.
Vel gefinn og traustur á velli, vor
ágæti utanríkisráðherra hefur sagt,
að ef ekki verður gert allt sem hægt
er að gera til að þóknast álframleið-
endum, þá muni hér ýmislegt fara á
versta veg - að þá verði yfir sviplitla
auðn aö líta. Og þótt það kosti
kannski grimmúðlegar aðgerðir, þá
veit þessi mæti og sannsögli maður,
að allir sigrar á vígvellinum kosta
einhverjar fórnir.
Aö halda hagvextinum
Þessi sami maður myndi aldrei
láta sér til hugar koma að ljúga til
um ásetning. Hann léti ekki einu
sinni þvinga yfir sig persónulegan
ávinning af ákvörðunum sem þeirri
að bjóða mönnum að sökkva
nokkrum gljúfrum fyrir málstað
álframleiðenda. Og engum skyldi til
hugar koma að þessi ágæti og stór-
„Og engum skyldi til hugar koma að þessi ágœti og
stórgóði maður sé með ráðum sínum að ydda sinn eig-
in fylkingarbrodd, hvað þá heldur að hann sé að
styrkja vopnabúr framsóknarmanna. Nei, það eitt vak-
ir fyrir sendiboðanum svipmikla, að halda hagvexti..."
- Formaður Framsóknarflokksins, Halldór Ásgrímsson.
Spurt og svarað
góði maöur sé með ráðum
sínum að ydda sinn eigin
fylkingarbrodd, hvað þá
heldur að hann sé að
styrkja vopnabúr framsókn-
armanna. Nei, það eitt vak-
ir fyrir sendiboðanum svip-
mikla, að halda hagvexti, og
honum er nákvæmlega
sama hvað það kostar.
Þegar það er skoðað,
hvernig komið er fyrir
framsóknarmönnum,
hvernig þeir hafa náð með
hverjum stríðsdansinum á
fætur öðrum, að hrista af sér fylgi,
þá er náttúrlega nærtækt að ætla að
þeir sem í fylkingarbrjósti fara vilji
nú hætta þessu brölti og sýna, þess í
stað, skilning hugmyndum þeirra
sem vernda vilja landið. En þegar til
þess er litið að þröngsýnir menn fara
með völd í landi voru, menn sem
háðir eru duttlungum baunateljara
hjá Landsvirkjun, þá gefur auga leið
að menn vilji þrjóskast við og fórna
öllu sem hægt er að fórna, fyrir hag-
vöxtinn sem gefur okkur öllum von
um enn eitt góðærið.
Á mörgum vígstöövum samtímis
Striðið sem stjórnmálamenn hafa
nú sagt landinu á hendur er hugsað
á mörgum vígstöðvum samtímis:
Hemaðaráætlanir eru samþykktar í
ráðuneytum og þar koma menn sér
saman um að eyðileggja ekki hver
fyrir öðrum - samþykkja að vera
sáttir við allt sem kallast umhverfis-
mat, því slík plögg geta lagt áætlanir
í rúst ef þau fá að skyggja á hinn
dollaragræna gunnfánann. Og á
sama tíma eru menn að krota stíflur
og skotgrafir yfir landakortið þvert
Kristján
Hreinsson
skáld
og endilangt með nöguðum
blýöntum niðrí Landsvirkj-
un.
En Landsvirkjun er
einsog menn vita, eitt af
þeim fyrirtækjum sem enn
eru í eigu íslensku þjóðar-
innar og er auk þess háö
því að inní landið streymi
lánsfé svo halda megi
stríðsrekstri gangandi. En
það lánsfé er síðan látið
falla í útréttar hendur vina
þeirra sem meö völdin fara.
Þjóöin ræöur
Og svo eru menn í loftvarnar-
byrgjum Seðlabankans að búa
þannig um hnúta, að áform stjórnar-
herra og aðmírála Landsvirkjunar
geti gengið upp. Allt árásarliðið still-
ir vopnum og verjum upp, tilbúið til
áhlaups. Meira að segja frændur
okkar Norðmenn eru búnir að
teikna sin herskýli og kynna þau fyr-
ir fjárfestum. Það merkilegasta af
öllu merkilegu við þetta hernaðar-
brölt vorra ágætu stríðsherra er, að í
áætlunum er treyst á grandvaraleysi
og áhugaleysi íslensku þjóðarinnar.
íslendingar; höfum hugfast að
landið okkar er dýrmætara en svo að
það verði metið til fjár. Ekki síst ef á
það er litið, að allt slíkt mat er unn-
ið af mönnum sem einungis hugsa
um skjótfenginn gróða, en láta lang-
tímamarkmið lönd og leið. Nú sem
fyrr er það þjóðin sjálf sem ræður á
hvem veg okkar svipsterka land er
metið. En ef þeir sem fóma vilja
náttúruperlum fá hér að ráða for, þá
fer hér allt á versta veg og þá fyrst
verður ísland sviplaust.
Kristján Hreinsson
manna á hemámsliðinu og
þjappa ísraelsmönnum saman í
tortryggni og heift í garð
„hryðjuverkamanna". Þess má
geta að forsætisráðherrarnir
Sharon, Peres, Begin og Sham-
ir voru allir hryðjuverkamenn
í andspyrnunni gegn Bretum á
sínum tíma og áttu stóran þátt
í þjóðernishreinsununum
miklu 1948, sem arabar kalla
Nakba, eða ógæfuna miklu,
þegar hundruð þúsunda voru
hrakin á flótta og tugir þús-
unda drepnir.
Afkomendur þessa flóttafólks
eru nú 3,7 milljónir, dreifðar
um arabalönd, helmingurinn í
Jórdaníu. Um milljón manns í
Gaza er í flóttamannabúðum
frá 1948 og annað eins á Vestur-
bakkanum, um hálf milljón í
Líbanon. Þetta eru þær „stöðv-
ar hryðjuverkamanna" sem ísraels-
menn skjóta á úr fallbyssum og þyrl-
um, að því er virðist með velþóknun
þeirra sem telja baráttu gegn órétt-
látu og níðingslega harkalegu her-
námi 'óafsakanleg hryðjuverk. -
Sharon ætti að líta sér nær.
Gunnar Eyþórsson
Ummæli
Ævintýramennska
og öfugþróun
„í krafti skattpen-
inga almennings
standa nú tveir
helstu leiðtogar
meirihlutans fyrir
stórtækum fyrirætl-
unum um samkeppn-
isrekstur á fjar-
skiptasviöi. Með stofnun og rekstri
fyrirtækisins Línu.Nets hf. hafa
stjómmálamenn fetað sig inn á nýj-
ar brautir ... Ævintýramennska sú
sem nú er í gangi getur reynst
skattgreiðendum dýrkeypt áður en
yfir lýkur. Hér er á ferðinni slík öf-
ugþróun við það sem almennt er að
gerast í samfélaginu að undrun sæt-
ir. Reykvíkingar hljóta að spyrja sig
hvort eðlilegt sé að pólitískt kjörnir
fulltrúar þeirra standi í slíkum
rekstri."
Inga Jóna Þóröardóttir á vefnum
Reykjavík2002.is
Kvótinn er skrímsli
„Lánleysi þeirra
manna er ráðskast
með landbúnað á ís-
landi virðast engin
takmörk sett. Allir
vita orðið hverslags
skrímsli kvóti eða
framleiðsluréttur í
mjólk og dilkakjöti er orðinn og hef-
ur reyndar alltaf verið. Og enn
hækkar það verð sem boðið er fyrir
mjólkurkvóta ef hann einhvers stað-
ar er falur. Heyrst hefur talan 260
kr. fyrir lítrann. Gaman væri að sjá
reikningsdæmiö um að slik fjárfest-
ing borgi sig. í það minnsta hlýtur
það að taka langan tima.“
Eyþór Ólafsson bóndi á Suöurland.net
Er eðlilegt að leynd hvfli yfir kostnaðarácetlunum vegna Kárahnjúkavirkjunar?
Steinþór Heiðarsson,
starfsmaður þingflokks VG.
Það tel ég
algerlega fráleitt
„Nei, þaö tel ég algerlega fráleitt.
Landsvirkjun er í eigu almennings
og getur ekki skorast undan því að gefa eigendum
sínum slíkar upplýsingar. Forsvarsmenn Lands-
virkjunar hafa þrásinnis lofað því að ekki verði
ráðist i framkvæmdina nema hún skili fyrirtækinu
ákveðnum arði. Ef áætlanir um kostnað við þessa
risavirkjun þola ekki dagsljósið þá lofar það ekki
góðu um efndir á loforðunum. Landsvirkjun og rík-
isstjórn fóru flatt á því að reyna að sýna fram á
hagkvæmni Fljótsdalsvirkjunar í fyrravetur enda
var útilokað að reikna dæmið neitt í áttina að
þeirri útkomu. Menn virðast ekki ætla að láta það
henda sig aftur og grípa til þess ráðs að einoka upp-
lýsingamar til að forðast gagnrýna umræðu.“
Þorsteinn Hilmarsson,
upplýsingafulltrúi Landsvirkjunar.
Ekkert leyndarmál
af okkar hálfu
„Það hefur ekki verið neitt
leyndarmál af hálfu okkar hjá
Landsvirkjun að fyrri hluti framkvæmda við
Kárahnjúkavirkjun kostar um 70 milljarða
króna og síöari hlutinn um 20 milljarða. Hins
vegar er í reglugerð með lögum um mat á um-
hverfisáhrifum heimilað að sá sem stendur að
framkvæmdum gefi ekki upp kostnaðaráætlun í
skýrslunni, telji hann það þjóna sínum við-
skiptahagsmunum. Umræðan sem nú hefur
sprottið upp stafar af því að í skýrslunni nýtum
við okkur þessa heimild, þ.e. birtum ekki sund-
urliðaða kostnaðaráætlun. Slíkt myndi skaða
hagsmuni okkar við útboð á verkefninu og í
samningum um orkuverð."
Sigurður Kári Kristjánsson,
formaöur SUS.
Eiga að vera
uppi á borðinu
„Almennt séð eiga allar kostn-
aðartölur að vera uppi á borðinu,
sérstaklega þegar um er að ræða framkvæmdir
á vegum hins opinbera. Hins vegar er rétt að
halda leyndum tölum um kostnað við einstaka
verkþætti áður en þeir hafa verið boðnir út, rétt
eins og almennt er gert í útboðum. EOa er ekki
hægt að tryggja skflvirkni útboðsins og að það
skili lágum kostnaði og hagsbótum fyrir skatt-
greiðendur. Að loknu útboði á skOyrðislaust að
upplýsa um aOa kostnaðarþætti hvers verkþátt-
ar. Reynslan um skrifstofuhús Alþingis sýnir að
feluleikur í útboðsstefnu hins opinbera leiðir til
kostnaðarauka og þess aö traust almennings til
stjórnvalda rýmar.“
Jón Kr. Sólnes,
lögmadur á Akureyri.
Sjálfsagt að halda
þeim leyndum
„Mér finnst alveg sjálfsagt að
upplýsingum um sundurliðun á
kostnaöaráætlun sé haldið leyndum, þar tO til-
boða hefur verið aflað og tOboðsfrestur er runn-
inn út. Slíkt er ævinlega gert i útboðum, enda
þótt allar tölur séu svo uppi á bórðinu þegar tfl-
boð hafa verið opnuð. Landsvirkjun fer hér því
eftir mjög eðlilegum leikreglum sem gilda á
þessum vettvangi. Eins og staðan er nú stefnir
aOt í að Kárahnjúkavirkjun rísi, þótt ég fagni
því líka að aðrir möguleikar í virkjunarmálum
landsmanna séu skoðaðir með opnum huga og
nefndi þar til dæmis hugmyndir manna um að
afla aukinnar orku tO Norðuráls með gufuafls-
virkjun.“
Einstaklingar í
haröri lendingu
Landsvirkjun hefur ákve&ið aö gefa ekki upp aö svo komnu máli hver áætlaður kostnaður vegna einstakra þátta við byggingu fyrirhugaðar stórvirkjunar eystra sé.
Mörgum hlýtur að hafa komið
óþægilega á óvart þegar upplýst var
fyrir skemmstu að ekki líði svo dagur
að einhver landi okkar og náungi geri
ekki tilraun tO sjálfsmorðs. Oft mis-
heppnast ætlunarverkið og er þá
gjaman reynt á ný. En æriö oft er svo
að verki staðið að endurtekning er
óþörf. Samkvæmt upplýsingum land-
læknis er hér um víðtæka og hættu-
lega meinsemd í samfélaginu að ræða
sem ber að taka á sem alvarlegu hefl-
brigðisvandamáli. Ástæðurnar fyrir
því að fólk treystir sér ekki til að lifa
eru misjafnar og einstaklingsbundn-
ar en hljóta ávallt að tengjast örvænt-
ingu og vonleysi.
Hörmungarsaga til afspurnar
Nýlega sannfrétti sá er hér hripar
á skjá af manni sem tók líf sitt þegar
lánastofnun tók fína jeppann hans
traustataki. Maðurinn gat ekki staðið
í skilum með umsamdar afborganir
og neytti lánardrottinn réttar síns og
tók leikfangið dýra í sína vörslu. Það
fylgdi sögunni að flestir félagar hins
framliðna hafi einnig yfir svipuðum
farartækjum að ráða. Það mun ekki
síst hafa verið ástæða til þess að sá
örvæntingarfulli gat ekki horfst í
augu við lífið né nánasta umhverfi,
jeppalaus, niðurlægður og fátækur.
Þessi hörmungarsaga endurspegl-
ast í DV-frétt í vikunni sem leið. Þar
lýsti starfsmaður Ráðgjafarþjónustu
um fjármál heimilanna örtröð fólks í
fjármálavandræðum. Auðfengin lán
og óhófseyðsla koma ótölulegmn
fjölda fólks á kaldan klaka. Lífsvið-
horfin stjórnast af
sýndarmennsku; að taka
þátt í leiknum um frama
og fjárhagslega velgengni
er meira virði en aðgæsla
og traust lífsafkoma, sem
kannski er ekki glæsfleg
á ytra borði en eigi að
síður farsæl.
Góðærið snýst
í martröð
Það er einkum yngra
fólk sem ekki þekkir ann-
að en síaukna hagsæld,
gegndarlausan áróður
stjórnvalda um endalaust
góðæri og gyfliboð lána-
stofnana og kaupahéðna
um auðfengin lífsgæði,
sem ánetjast óhófinu og
lendir i hremmingum sem
því er ofviða að losna úr.
Þetta er sú harða lending
efhahagslífsins sem snýr að
þeim sem ekki kunna fótum
sínum forráð á fiármála-
sviðinu og lítið hefur verið
varað við til þessa. Sist af
öOu hafa sölumenn fiár-
magns dregið úr ungæðis-
legum væntingum
eyðsluklónna um ævarandi
uppgangstíð og blómlegan
hlutabréfamarkað. Úrtölu-
menn eru taldir stefna góð-
ærinu í voða, þvi nýja hag-
kerfið byggir á bjartsýninni
einni saman. Það er sem sagt hugar-
burður en ekki raunveruleiki sem
’ æður efnahagslegu framvindunni.
Að minnsta kosti þangað til annaö
kemur í ljós og væntingarnar snúast
upp í martröð, sem meira að segja
auglýsingabransinn ræður ekki við
að snúa upp i glansmynd óraunveru-
leikans.
Einhvern tíma hefur sú viska ver-
ið kölluð hrossa- eða hnífakaup. En
þar sem þau hugtök eru ekki talin
gild í nýju hagfræðinni er rétt að út-
skýra þau ögn nánar. En taliö var
leyfilegt að blekkja og svíkja þegar
hnífakaup voru gerð. í hrossakaupum
sýnast gömlu lögmálin enn í fuflu
gildi ef marka má fréttir af þeim vett-
vangi.
Glansmynd eða raunveruleiki
Ráðgjafinn sem DV ræddi við um
örtröð ráðviOtra skuldara minntist á
að tímabært sé að skólakerfið fari að
sinna fiármálakennslu og upplýsi
Oddur Olafsson
skrifar
nemendur um undirstöðuat-
riði heimflisreksturs. Þarna
er komið að kjarna máls, og
þá setur menn hljóða eins og
alkunnugt er, eða ætti að
vera.
í breytflegum heimi er
kúvent í menntamálum enn
og aftur og eru nú tölvur og
upplýsingatækni svokölluð
orðin þungamiðja kennsl-
unnar. En á glæstri upplýs-
ingaöld sýndarveruleika og
upplýsingastreymis gleym-
ist að hagkerfi væntinga og
hagsýni eiga ekki aOtaf samleið.
Glansmynd auglýsingatækninnar og
væntinga um glæstan lífsstíl og raun-
veruleiki samdráttar og skuldadaga
eru þegar að er gætt sín hvor hliðin á
sama peningi.
Eitt sinn var sagt að stríð væri aOt
of alvarlegt mál til að hershöfðingjum
sé trúað fyrir því. Svipað má segja
um fiármálamarkaðinn. Að láta
bankastjóra og verðbréfasala eina um
að upplýsa almenning um hvernig
hann á að spila í fiármálalottóinu er
fásinna, eins og er að koma æ betur í
ljós. Aftur á móti gæti menntakerfið
komið að einhverjum notum við að
kenna einfaldan búrekstur og hvern-
ig á að fá debet og kredit til að stand-
ast á. En þá þurfa krakkarnir líka að
læra samlagningu og frádrátt, sem er
afturhvarf tfl fortíðar, en getur varð-
að sjálfa lífshamingjuna þegar nýju
hagkerfin og kolbrjálaðar væntingar
leika einstaklingana eins grátt og
dæmin sanna.
„Fjöldi fólks lendir í hremmingum þegar væntingar um síaukna
hagsæld ganga ekki upp. Er tími til kominn að skólakerfið hefji
kennslu íeinföldustu lögmálum sem lúta að fjármálum heimila.“
f