Dagblaðið Vísir - DV - 08.06.2001, Side 6

6
FÖSTUDAGUR 8. JÚNÍ 2001
Fréttir I>V
Hinn pólítíski kaleikur tekinn frá Hafrannsóknastofnun
Arðbærara
að geyma
en grisja
Nafn: Jóhann Sigurjónsson
Staða: Forstjóri Hafrannsóknastofnunar
Efni: Skýrsla stofnunarinnar um nytjastofna sjávar og aflahorfur
fiskveiðiárið 2001/2002. Hafrannsóknastofnun hefur ofmetiö
gríðarlega þorskstofninn við ísland.
einn?
Er hægt að treysta vísinda-
mönnum Hafrannsóknastofnun-
ar í ljósi tíðinda af þorskstofn-
inum?
„Það er hægt að treysta því að
allt það góða starfslið sem hér er
leggur sig fram til þess að ná há-
marksárangri til að gegna því
hlutverki sem okkur er ætlað. Við-
fangsefnin eru hins vegar miserfið
og flestar okkar rannsóknir eru
háðar óvissu og duttlungum og
breytingum í náttúrunni. Við bæt-
ist að við þurfum að meta hegðun
fiskveiðiflotans og áhrif hans á
fiskistofnana og misjafnlega áreið-
anleg gögn. Það er hægt að treysta
okkar niðurstöðum með þeim fyr-
irvara að við erum oft að glíma
við stóra óvissuþætti. En ég tel
ekki aö gagnrýnin hafi verið
ómakleg eða óeðlileg í
meginatriðum. Við höfum komist
að niðurstöðu sem hefur valdið
okkur vonbrigðum sem og fleirum
i samfélaginu."
Hvað er aflaregla og 30.000
tonna regla?
„Aflaregla í þorskveiðum er vís-
indalega fræðilega prófuð lang-
tíma nýtingarstefna. Fyrir sex
árum var hópi fiskifræöinga, hag-
fræðinga og aðila úr atvinnugrein-
inni falið að móta þessu stefnu
sem tryggði til langframa sjálf-
bæra nýtingu þorskstofnsins og
tæki mið af hagkvæmni i atvinnu-
greininni og að sveiflur í afla milli
ára væru sem minnstar. Lögð var
til 25% nýting á veiðistofni með
155.000 tonna „gólfi“ og þaö sam-
þykkti ríkisstjórnin í maí 1995,
þ.e. að stýra veiðum á grundvelli
þessarar nýtingarstefnu. Þannig
varð hlutverk Hafrannsóknastofn-
unar nokkuö öðruvísi með tilliti
til þorsksins því í staöinn fyrir að
koma með tillögur um tiltekinn
afla á komandi ári varð þetta
stjórnvaldsákvörðun. Hafrann-
sóknastofnun mælir því bara
stofnstærðina. Þegar reglan var
mótuð höfðu menn ekki lent í
svona mikilli skekkju eins og nú.
30.000 tonna sveiflujöfnun var ekki
með upphaflega, sem tryggir að
aflinn breytist ekki um meira en
30.000 tonn miiii fiskveiðiára. Þeg-
ar líða tekur á fiskveiðiárið kann
að vera nauðsynlegt að vernda
ungviði og þá verður gripið til
skyndilokana vegna þess að stór
hluti stofnsins er i þessum fjórum
ungu árgöngum."
Af hverju hefur Hafrann-
sóknastofnun ekki skoðun á því
hvað þorskkvótinn eigi að vera
stór?
„Meðan stjómvöld hafa lang-
tíma nýtingareglu í gangi er það
ekki hlutverk Hafrannsóknastofn-
unar að koma með tillögu um afla-
mark. Okkar hlutverk er að mæla
stofnstærðina og spá fyrir um þró-
unina i framtiðinni. Þessi póli-
tiski kaleikur er tekinn af okkur.“
Þið teljið að nýliðun hafi
brugðist. Er það bara ágiskun?
„Það hefur valdið okkur miki-
um áhyggjum að 10 ár í röð komu
slakir árgangar. Hrygning hefur
brugðist en nýliðun er fjöldi
þriggja ára fiska því þá fer fiskur-
inn að birtast í veiðinni. Það ger-
ist alveg gríðarlega mikið frá
klaki til þriggja ára fisks en eftir
það fer óvinunum að fækka. Nú
höfum viö fengið 3 árganga sem
gefa okkur tilefni til bjartsýni á að
geta orðiö meðalárgangar. Meðal-
árgangur frá 1960 til 1996 var um
200 milljónir þriggja ára nýliða en
fyrir tímabilið 1980 til 1996 er
hann 120 milljónir en síðustu 4 ár
er hann 170 til 184 milljónir."
Er dánarstuðull í þorski eðli-
legur?
„Við reynum ekki að komast að
því hvað deyr mikið af fiski á 1. og
2. ári, heldur hvað 3 ára nýliðar
eru margir. Heildarafföllin í stofn-
inum eru talin vera 18% í þorski að
meðtalinni veiði og er mikill
minnihluti af náttúrulegum völd-
um. 20% er talið eölilegt svo veiðar
hafa enn meiri áhrif á stofninn en
við höfum verið að halda fram.“
Tímaraðgreining á að skila
helmingi minni skekkjumörk-
um. Er tímaraðgreining á fiski-
stofnum aðferð sem má treysta
betur en gömlu aðferðinni eða
er það aðferð sem er flótti frá
raunveruleikanum og aðeins
slðasta hálmstráið til að breiða
yfir ófullburða rannsóknir Haf-
rannsóknastofnunarinnar?
„Þegar við uppgvötuðum að við
vorum ekki á réttri braut fengum
við utanaðkomandi aðila til að fara
yfir okkar gagnagrunna. Tímarað-
greining stendur sig að öllu jöfnu
betur og er notuð hjá Alþjóða haf-
rannsóknaráðinu. Við erum ekki
að flýja raunveruleikann."
Meðan stjómvöld hafa
langtíma nýtingareglu
í gangi er það ekki
hlutverk Hafrann-
sóknastofnunar að
koma með tillögu um
aflamark. Okkar hlut-
verk er að mæla stofn-
stærðina og spá fyrir
um þróunina i framtíð-
inni. Þessi pólitíski
kaleikur er tekinn
af okkur. “
Af hverju er ekki leitað er-
lendrar aðstoðar við mat á
fiskistofnum til samanburðar
við niðurstöður Hafrannsókna-
stofnunar?
„Við teljum okkur gera það með
tímaraðgreiningu. Við tökum átt í
mörgum vinnunefndum Alþjóða
hafrannsóknaráðsins sem gefur
sjálfstæða ráðgjöf. Við leituðum í
fyrra til erlendra sérfræðinga utan
hefðbundins umhverfis Hafrann-
sóknaráðsins sem eru frá Norður-
Ameríku og beita allt öðru vísi og
óhefðbundnum aðferðum."
Bæði forsætisráðherra og ut-
anríkisráðherra haft lýst áhuga
á að rannsóknaraðferðir Hafró
verði yfirfamar. Hvemig og af
hverjum?
„Þeirra áhyggjur eru skiljanleg-
ar þar sem við erum með meira
frávik en við viljum sjá í okkar
niðurstöðum i okkar tíðindum til
þjóðarinnar. Viö verðum að
styrkja trúverðugleikann gagnvart
okkur og þá tel ég það ágætis að-
ferðafræði að kalla til utanaðkom-
andi aðila. Við fógnum þeim,
hverjir sem það verða."
Hvar eru þessi 470 þúsund
tonn af veiðistofni þorsks sem
vantar frá mati stofnunarinnar
frá árinu 1999?
„Magnið er ekki svona mikið og
væntanlega hefur þessi fiskur
heldur ekki verið til. En þetta er
óeðlilega mikið frávik. Við höfum
verið með 15% skekkju í okkar
stofnmati en við vorum með alvar-
leg frávik upp úr 1980 og síðan
1990, í báðum tilfellum áttum við
von á Grænlandsgöngum sem ekki
sýndu sig og það var loðnubrestur
upp úr 1980. Umhverfisskilyrði
hafa verið að breytast allt norður í
höf á síðustu árum og ástandið
líkist meira því sem var á árunum
1920 til 1960. Sambandið milli afla
á sóknareiningu og stofnstærðar
er ekki línulegt svo við verðum að
fara varlega þegar við erum að
túlka aflabrögðin. Sambandið milli
þyngdar þorsks og loðnugengdar
var mjög afgerandi en hefur verið
að rofna undanfarin ár. Því til
staðfestingar bendi ég á að við
mælum megnið af stofninum norð-
vestan og vestan við landið en
ekki fyrir austan eða suðaustan."
Yfirheyrsla
Geir A. Guðsteinsson
blaöamaður
Af hverju er hugmyndum um
grisjun þorskstofnsins kastað út
af borðinu umyrðalaust?
„Vegna þess að það er mjög arð-
bært að geyma ungan fisk í sjón-
um. 3 til 4 ára fiskur þyngist um
80% og 4 til 5 ára fiskur um 50%
og síðan hægar. Það er því gifur-
lega arðsamt að bíða eftir því að
fiskurinn fari að vaxa.“
Er mögulegt að þorskstofn-
arnir við ísland séu fleiri en
„Það er skilgreiningaratriði
hvað er stofn í þessu sambandi en
stofneiningar eða fjölskyldur eru
án efa til staðar. Svo er breytileg-
ur vaxtamunur milli landsvæða
en erfðafræðirannsóknir okkar
benda einnig til þess. Það er án
efa hluti af náttúrulegum breyti-
leika sem við erum að fást við ef
stofnarnir eru fleiri en einn.“
Er frjáls sókn smábáta í stein-
bít þeim stofni hættuleg?
„Ég trúi því ekki að það verði
alveg frjáls sókn. Steinbíturinn
hefur verið í aflamarki og við
lögðum til 13.000 tonna hámarks-
afla. Það er mjög óheppilegt ef afl-
inn fer mikið fram yfir það en
steinbíturinn er fremur hægvaxta
tegund.“
Af hverju er ekki haft samráð
við sjómenn um mat á stofnin-
um?
„Það er ekki rétt því við byggj-
um töluvert á upplýsingum sem
frá þeim koma, s.s. aflaskýrslur
fiskiskipa, og við erum í sambandi
við þá á fundum og förum um
borð. En það má gera meira."
Er árangur togararallsins í
takt við væntingar og kostnað?
„Kostnaður er mikill og erfitt að
meta hann á móti árangri, en
hann er ótvíræður."
Eru líkur á að aflahámark
samkvæmt aflareglu lækki enn
frekar á fiskveiðiárinu
2002/2003, t.d. niður í 160 þús-
undtonn?
„Samkvæmt þeim spám sem nú
liggja fyrir þá mun stofnmatið
samkvæmt núgildandi aflareglu
gefa aflaheimildir upp á 180 þús-
und tonn. Sveiflujöfnunin mun
ekki taka gildi á næsta ári þar
sem stofninn er vonandi aö hjarna
við.“
Umsjón: Höröur Kristjánsson
netfang: hkrist@ff.is
Loka sjoppunni?
Mörgum þótti Davíð Oddsson for-
sætisráðherra nokkuð hógvær í um-
mælum sínum um Hafrannsókna-
stofnun í DV i gær. I heita pottinum
minnast menn ,
djarfmannlegra |
viðbragða ráðherr-
ans þegar aðrar I
stofnanir hafa bor-
ið óþolandi tölur á I
borð rikisstjórnar-
innar. Þórður
Friðjónsson þjóð-
hagsstofustjóri'
mátti t.d. sæta því að hans stofnun
var hreinlega slegin af fyrir að segja
það sem hann taldi heilagan sann-
leika um efnahagsmálin. Menn velta
því fyrir sér hvort orð Davíðs um að
Hafró endurskoði grundvöll starf-
semi sinnar feli hugsanlega í sér
svipuð skilaboð til Jóhanns Sigur-
jónssonar, forstjóra Hafrannsókna-
stofnunar, um að búa sig undir að
loka sjoppunni...
Vondi kallinn
Það er vandlifað hjá Áma M.
Mathiesen sjávarútvegsráðherra í
kjölfar svartrar skýrslu Hafrann-
sóknastofnunar. Ráðherrann vildi
gera sem best úr
■; öllu og gera góð-
verk fyrir
trillukarla í leið-
inni. Tók hann
því ákvörðun um
að steinbítur yrði
ekki settur í kvóta
eins og til stóð í
haust. Allir skyldu
nú hafa leyfi til frjálsra veiða á
„sladdanum". Smábátasjómenn eru
hins vegar öskuvondir yfir gjörð-
um ráðherrans. Nú geti togarar
sleikt upp allan steinbít á hrygn-
ingarslóð hans svo ekkert verði til
skiptanna innan skamms tíma.
Ákvörðun ráðherrans verði því til
að gjöreyða steinbítsstofninum. -
Já, það er sannarlega vandlifað í
heimi ráðherranna ...
í moldarflagi
Atli Eðvaldsson landsliðsþjálfari
þurftí að bíta í súra eplið eftir lands-
leik íslands og Búlgaríu á miðviku-
dagskvöldið. Eftir að eiga endalaus
tækifæri til að.
koma tuðrunni
í markið stóðu I
strákamir okk-
ar uppi með I
jafntefli og I
máttu þakka
fyrir að tapa I
ekki leiknum undir lokin. Þar sem
leikurinn var sýndur í sjónvarpi víða
um heim þótti þó enn verra til af-
spumar og léleg landkynning hversu
hörmulegt ástandið var á Laugardals-
vellinum. Þótti sumum fremur neyð-
arlegt að sjá liðin bókstaflega eins og
naut í moldarflagi og enn neyðarlegra
þegar myndatökumenn Sjónvarpsins
vora svo önnum kafnir við að fylgjast
með einhverju allt öðru, að þeir
gleymdu að fylgja leikmönnum eftir
Allir á Ijónaveiðar!
„Ég hef vissulega áhyggjur af
fjölgun hvala hér við land en það
eru ákveðin ljón í vegi fyrir því að
við getum hafið hvalveiðar strax.
Þeim verðum viö
að ryðja úr vegi
áður en hvalveið-
ar geta hafist að
nýju,“ segir Ámi
M. Mathiesen
sjávarútvegsráð-
herra í svari við
spumingu Inter-
Seafood.com um
hvað líði áformum ríkisstjórnar-
innar um að hefja hvalveiðar að
nýju. í heita pottinum þóttu þessi
ummæli nokkuð skondin og menn
velta fyrir sér hvað náttúruvernd-
arsinnar segi nú. Ráðherra telji
ákveðin ljón í veginum og þeim
þurfi að ryðja úr vegi áður en hægt
sé að hefja hvalveiðar að nýju. Sagt
er aö hvalveiðimenn séu þegar
famir aö hringja í ráðuneytið og
spyrja um leyfi til ljónaveiða ...