Dagblaðið Vísir - DV - 16.10.2001, Qupperneq 9

9
ÞRIÐJUDAGUR 16. OKTÓBER 2001
DV_____________________________________________________________________________________________________Neytendur
Söfnunarlíftryggingar:
Milljarðar ut i ovissuna
- ekki allir með á hreinu hvað þeir eru að greiða fyrir og samanburður erfiður
Á síðasta ári greiddu íslendingar
1,3 milljarða í söfnunarlíftryggingar
i gegnum miðlara og eins og komið
hefur fram í fréttum eru ekki allir
með á hreinu hvað þeir eru í raun
að greiða fyrir. í síðustu viku var í
fjölmiðlum sagt frá konu sem taldi
sig hafa keypt 1 milljón króna líf-
tryggingu fyrir sig og mann sig og
þegar maður hennar lést 19 mánuð-
um siðar kom í ljós að bæturnar
sem hún fékk voru aðeins 93.000 kr.
Komið hafa upp fleiri dæmi þar sem
framsetning sölumanna á þeim
söfnunarlíftryggingum sem þeir
selja hefur verið gagnrýnd, svo og
skortur á skýrari reglum.
Fjármálaeftirlitið hefur eftirlit
með þessum málum hér á landi og
segja menn þar á bæ að afskaplega
erfitt sé að fylgjast með hvernig
sölumenn rækja upplýsingaskyldu
sína þar sem salan fer oftar en ekki
fram á heimili viðskiptamanns.
Komi upp álitamál stendur orð á
móti orði og eins og dæmin sanna
geta fyrirtækin, sem gera sölumenn-
ina út af örkinni, í mörgum tiifell-
um firrt sig ábyrgð. Hvar annars
staðar kæmist félag upp með að
segja að viðkomandi sölumaður sé
hættur störfum og látið þar við
sitja. Ekki var hann á ferðinni á eig-
in vegum.
Há sölulaun hvetja sölu
í dag vinna nokkur hundruð
manns við að selja söfnunarliftrygg-
ingar í heimahúsum og í flestum til-
fellum eru launin árangurstengd,
þannig að greitt er fyrir hverja
selda tryggingu. Oft er þar um veru-
legar upphæðir að ræða, jafnvel
tugi þúsunda króna. Þar sem sölu-
laun eru mismikil hjá sjóðunum
hefur borið á þvi að sölumenn mæri
þann sjóð sem mestu skilar í vasa
þeirra en halda hinum til hlés og
skiptir þá engu máli hvort fjármun-
ir viðskiptavinarins væru betur
komnir í einhverjum öðrum sjóði
eða bara undir koddanum heima.
Auðvitað á þetta ekki við um meg-
inþorra þeirra sem slika hluti selja
en þeir sem eru i þessum bransa
þekkja allir dæmi um sölumenn
sem láta vonina um gífurleg laun
hlaupa með sig í gönur og hafa áhrif
á þær upplýsingar sem þeir gefa
væntanlegum viðskiptavinum.
Haft var eftir framkvæmdastjóra
tryggingasviðs þess tryggingafélags
sem átti aðild að því máli sem ný-
verið kom upp að fátítt væri að við-
skiptavinir misskildu skilmála
þeirra trygginga sem þeir keyptu
hjá þeim. En í raun er það mark-
leysa að halda slíku fram því engin
reynsla er komin á það hér á landi.
Þegar fólk ákveður að greiða í slík-
ar söfnunarlíftryggingar er oftast
um langtímasamninga að ræða,
kannski til 20-30 ára og því fáir hér
á landi sem hafa fengið peningana
sína greidda út.
Samanburöur erfiöur
Markaðurinn með söfnunarlíf-
tryggingar er ungur hér á landi en
víðast annars staðar hafa verið sett-
ar skýrar reglur um framsetningu
slíkra trygginga. Til að mynda eru
reglur í Bretlandi um að ekki megi
sýna tilvonandi viðskiptamönnum
dæmi þar sem reiknað er með
meira en 8% ávöxtun og taka verð-
ur allan kostnað með í dæmið. I
Þýskalandi mega félögin ekki gefa
upp hærri ávöxtunartölur en þau
geta staðið við samkvæmt trygg-
ingafræðilegum útreikningum. Því
sér fólk það svart á hvítu hvaða
upphæð það fær að lágmarki að
söfnunartímabilinu loknu. Hér á
landi virðist sem engu skipti hvaða
prósentutölur eru notaðar svo fremi
sem tekið sé fram að ekki sé hægt
að gefa nein loforð um ávöxtun og
að aldrei sé vitað hver hún verður í
framtíðinni. Þetta getur skapað
ýmis vandamál. Sumir gera sér t.d.
óraunhæfar væntingar til sparnað-
arins, halda að þeir verði milljóna-
mæringar að spamaðartímabilinu
loknu, sem kannski er ekki raunin,
auk þess sem neytendum reynist
erfitt að bera saman mismunandi
sjóði, kosti þeirra og galla. Sem
skýtur skökku við, því á öðrum
sviðum hefur töluvert verið lagt í að
gera neytendum kleift að bera sam-
an verð og gæði. Þeir sem t.d. ætla
að kaupa sér uppþvottalög geta bor-
ið saman verð á hverjum lítra því
slíkar upplýsingar eiga að vera á
hiUumiðum. En þegar um lífeyris-
sparnað, sem e.t.v. hefur mikil áhrif
á afkomu fólks í framtíðinni, gilda
engar slikar reglur og margir renna
blint í sjóinn með þær fjárfestingar.
1,3 milljaröar á síöasta ári
Samkvæmt upplýsingum frá Fjár-
málaeftirlitinu er meirihluti söfn-
Fréttatilkynning:
Hollustan reiknuð á Netinu
Nú geta allir, sem hafa aðgang að
Netinu, reiknað' næringarefnin í
matnum sem þeir borða og metið
hollustu eigin fæðis. Matarvefur-
inn.is opnar nýja möguleika jafnt
fyrir almenning sem skólafólk til að
fylgjast með hollustu eigin matar-
æðis og fræðast um næringargildi
fæðunnar. Vefurinn kemur sér
einnig vel fyrir sykursjúka, íþrótta-
fólk og aðra sem þurfa af einhverj-
um ástæðum að fylgjast vel með
mataræðinu. Eins getur starfsfólk í
matvælaiðnaði nýtt sér vefinn.
Hollusta fæðunnar er metin með
hliðsjón af ráðlögðum dagskömmt-
um og áætlaðri næringarþörf hvers
einstaklings. Eins er hægt að reikna
næringargildi eigin uppskrifta eða
einstakra máltíða. Islenski gagna-
grunnurinn um efnainnihald mat-
væla er undirstaða fyrir útreikning-
ana en í grunninum eru flest algeng
matvæli á íslenskum markaði.
Með forritinu gefst kostur á að
áætla eigin orkuþörf í kcal á dag og
þörf fyrir einstök næringarefni mið-
aö við aldur, kyn, líkamsbyggingu
og daglega hreyfingu. Með því móti
fæst nákvæmari grunnur að nær-
ingarþörf hvers einstaklings en ef
miðað er við meðalþörf Ttarla og
kvenna eftir aldri.
Matarvefurinn hentar jafnt fyrir
skóla og almenning sem vill fræðast
um næringu og hollustu eða einfald-
lega fylgjast með hitaeiningum og
næringarefnum í matnum. Fyrir-
tækið Hugbúnaður hf. hefur hannað
Matarvefmn í samvinnu við Mat-
vælarannsóknir á Keldnaholti,
Manneldisráð, Námsgagnastofnun
og rannsóknastofu i næringarfræði
við Háskóla íslands og Landspítala-
háskólasjúkrahús en verkefnið var
styrkt af Rannsóknarráði is-
lands.RMatarvefmn er að finna á
veffanginu www.matarvefurinn.is
en einnig er hægt að tengjast hon-
um frá þessum vefsíðum:
www.manneldi.is , www.matra.is,
www.namsgagnastofnun.is,
www.hi.is/stofn/rin
■tSlWmWml’
Safnað til eliiáranna
Söfnunarlíftryggingar er ein af þeim leiöum sem fólk hefur þegar þaö vill
safna til elliáranna. En stundum er uþþlýsingagjöf misvísandi og ekki víst aö
ailir fái það út úr þeim sem þeir þúast viö.
unarlíftrygginga boðinn af erlend- ingagjöf til eftirlitsins um umfang
um vátryggingafélögum en upplýs- þessa er takmörkuð. Þó er vitað að
iðgjöld fyrir milligöngu vátrygg-
ingamiðlara námu 1,3 ma. kr. á ár-
inu 2000. Mestur hluti þessa eru líf-
tryggingar en inni í tölunni eru
einnig skaðatryggingar. Líftrygg-
ingaskuld, þ.e. inneign vátrygginga-
taka, vegna söfnunarlíftrygginga
innlendra félaga var 700 m. kr. um
síðustu áramót samkvæmt árs-
reikningum félaganna.
Páll Gunnar Pálsson, forstjóri
Fiármálaeftirlitsins, segir að það
hafi að undanförnu haft áhyggjur af
framkvæmd upplýsingaskyldunnar
í þessum málaflokki og því farið
sérstaklega yfir verklag vátrygg-
ingamiðlara og líftryggingafélaga í
þessum efnum. Hefur það gert ýms-
ar athugasemdir við framkvæmd
þessa og almenna umgjörð sem
tryggja góða framkvæmd upplýs-
ingaskyldunnar. Benda má á til-
mæli sem FME sendi vátrygginga-
miðlurum í byrjun þessa árs sem
varða verktaka á vegum vátrygg-
ingamiðlaranna, en dreifibréfið er
birt á heimasíðu eftirlitsins,
www.fme.is. Einnig hafa eftirlitinu
borist kvörtunarmál sem tekin hef-
ur verið afstaða til.
Fjármálaeftirlitið leiöbeinir
Gunnar vill hins vegar ítreka að
eftirlit með því hvernig upplýsinga-
skyldan er raunverulega uppfyllt í
hverju tilviki er mjög erfitt. Þess
vegna er mjög gagnlegt að vátrygg-
ingatakar snúi sér til Fjármálaeftir-
litsins ef þeir telja að réttur hafi
verið brotinn á þeim. Eftirlitið get-
ur þá leiðbeint viðkomandi og eftir
atvikum tekið málið til skoðunar í
því skyni að tryggja betri fram-
kvæmd reglnanna.
Einnig til skoðunar hvort ástæða
sé til þess að gera nánari kröfur til
vátryggingafélaga og vátrygginga-
miðlara en Fjármálaeftirlitið hefur
heimild til að gefa út almenn leið-
beinandi tilmæli til eftirlitsskyldra
aðila. -ÓSB
Hvað segja lögin?
í VI. kaíla laga um vátrygginga-
starfsemi eru ákvæði um upplýs-
ingaskyldu vátryggingafélaga. í
56.-60. gr. er kveðið á um upplýs-
ingaskyldu vátryggingafélaga og
þeirra sem starfa á vegum þeirra.
Til að tryggja ítarlega upplýsinga-
gjöf er í 60. gr. gerð sérstök krafa
um að upplýsa skriflega um eftirfar-
andi atriði:
1. Heiti líftryggingafélagsins og
félagsform.
2. Heimilisfang aðalstöðva líf-
tryggingafélagsins og, þegar við á,
þess útibús sem samningurinn er
gerður við.
3. Allar tegundir bóta sem í samn-
ingnum felast og um rétt til breyt-
inga á þeim á samningstimanum.
4. Gildistíma líftryggingarinnar.
5. Hvemig samningnum verði
sagt upp.
6. Hvernig iðgjöld skuli greidd,
hve lengi og hvernig þeim verði
breytt á samningstímanum.
7. Hvernig ágóðahluti er reiknað-
ur og hvernig og hvenær hann verði
greiddur.
8. Reglur um endurkaup og fri-
tryggingu og að hvaða marki
ábyrgst er að réttur til þess sé fyrir
hendi.
. 9. Sundurliðun iðgjalda á hverja
grein líftrygginga (bótategunda) og
vegna aukagreina þegar þær eru
innifaldar.
10. Um líftryggingar tengdar fjár-
festingum: Skilgreiningu á þeim
hlutaeiningum sem tengdar eru bót-
um.
11. Um liftryggingar tengdar fjár-
festingum: Hvers eðlis þær eignir
eru sem að baki hlutaeiningum eru.
12. Hvernig háttað er rétti vá-
tryggingataka til að hætta við að
taka líftrygginguna.
13. Almennar upplýsingar um
skatta sem ber að greiða vegna líf-
tryggingarinnar.
Þá skal láta vátryggingataka í té
líftryggingaskilmála, bæði almenna
skilmála og sérskilmála. Á samn-
ingstíma liftryggingar á einnig að
upplýsa vátryggingataka skriflega
um breytingar sem varða vátrygg-
ingafélagið, breytingar á vátrygg-
ingaskilmálum og breytingar á lög-
um sem snerta þau atriði sem hér
voru talin. Einnig á að upplýsa
hann um stöðu inneignar og ágóða-
hluta árlega. Þá eru í sömu grein
nánari ákvæði um undantekningu
frá meginreglu um að upplýsingar
séu á íslensku, reglur um tilkynn-
ingu um gildistöku og fleira.
Samkvæmt 2. og 3. mgr. 58. gr.
skal hver sá sem hefur með höndum
sölu vátrygginga á vegum vátrygg-
ingafélaga framvisa skilríkjum við
störf sín sem útgefin eru og undir-
rituð af því vátryggingafélagi eða fé-
lögum sem hann starfar fyrir. Vá-
tryggingaumboðsmenn og vátrygg-
ingasölumenn skulu, svo sem unnt
er áður en vátryggingasamningur
er gerður, upplýsa hlutaðeigandi
um iðgjöld og vátryggingaskilmála.
Þá skulu vátryggingafélög sjá til
þess að starfsemi aðila sé þannig að
öflun vátrygginga fari fram með hag
vátryggingataka og vátryggðra fyrir
augum. Þau skulu einnig sjá til þess
að tjónþolar fái fullnægjandi upplýs-
ingar um bótarétt sinn og sundur-
liðun á því hvernig bætur til þeirra
eru ákveðnar.
Ef vátryggingin er keypt fyrir
milligöngu vátryggingamiðlara gilda
einnig ákvæði 82. og 83. gr. sömu
laga. í 83. gr. segir að vátrygginga-
miðlari skuli veita vátryggingataka
þær upplýsingar og þá aðstoð sem
hann þarf á að halda til að geta met-
ið skilmála og kjör vátrygginga sem
í boði eru og vátryggingaþörf áður
en vátryggingasamningur er gerður.
Einnig ber vátryggingamiðlaranum
að gæta að fyrrgreindum ákvæðum
um upplýsingaskyldu áður en gengið
er frá vátryggingasamningi. Honum
ber að sjálfsögðu að gera fullnægj-
andi grein fyrir tegund og umfangi
vátryggingaáhættunnar til að unnt
sé að gera vátryggingataka tilboð.
Eftir að samningur er kominn á á
hann einnig að veita vátrygginga-
taka leiðbeiningar og ráðgjöf, þar á
meðal verði tjón er fellur undir vá-
tryggingasamninginn.
Samkvæmt 3. mgr. 82. gr. sömu
laga skal vátryggingamiðlari i hvi-
vetna leysa störf sín af hendi svo
sem góðar venjur í vátryggingavið-
skiptum bjóða. Hann skal liðsinna
báðum aðilum og gæta hagsmuna
þeirra og gæta þess að aðila séu
ekki settir ólögmætir, ósanngjarnir
eða óeðlilegir kostir í samningum.
Vátryggingamiðlara er skylt að upp-
lýsa þá sem hann starfar fyrir um
þóknun sem hann þiggur vegna við-
skiptanna fari þeir fram á það. Vá-
tryggingamiðlara er skylt að veita
Fjármálaeftirlitinu allar upplýsing-
ar sem það óskar um vátrygginga-
samninga sem hann hefur komið á.
Nánar er kveðið á um starfshætti
vátryggingamiðlara í reglugerð um
miðlun vátrygginga, nr. 853/1999.