Dagblaðið Vísir - DV - 06.11.2002, Blaðsíða 14

14
Menning______________________
Vitnisburður um glímu
DV-MYND E.ðL.
Hannes Pétursson skáld
Eins og aö bragöa jólaepli meöan epli tilheyröu enn jólum.
Svo háttar tO með sumar af
þeim bókum sem mér eru
kærastar að fátt gleður mig
meir en að opna þær af handa-
hófi, lesa eina síðu eða tvær
eða eitt ljóð, loka þeim aftur
varlega og setja þær á sinn stað
í bókaskápnum. Þetta er eins
og að bragða jólaepli meðan
epli tilheyrðu enn jólum.
Slíkar bækur eru fágætar og
bætast sjaldan við - ef til vill af dvínandi eigin-
leika til að hrífast eða af skertri eftirtekt. En nú
bregður svo við að birtist bók sem brátt fylkir sér
þar á meðai: Birtubrigði daganna eftir Hannes
Pétursson, „Lausablöð" að undirtitli. Flokkunar-
fræðinni þykir eflaust erfltt að staðsetja slíkt rit:
hugleiðingar, skissur, dagbókarriss, minningar,
en í hnitmiðuðum káputexta er bent á að bókin
eigi samleið með ljóðum Hannesar Péturssonar.
Það er svo sem engin nýjung að Hannes sé
snjail lausamálshöfundur og þættir hans og skrif
um skáld og skáldskap eigi samleið með ljóðum
hans, en að mínu mati ristir þessi bók að sumu
leyti dýpra, eykur skilning okkar á skáldskap
hans og uppsprettum hans en er jafnframt vitnis-
burður um nær hálfrar aldar glímu við þann
vanda að vera íslenskt skáld .
Bókmenntir
Birtubrigði daganna er furðu fjölbreytt bók.
Þar er að finna hugleiðingar um íslenskt þjóðlíf
og tungu, skáldskap og menningu; minningar um
menn og ferðir, sumt í formi ádeilu, sumt í formi
heimspekilegra vangaveltna. Því má eflaust lesa
hana á margan hátt; fyrir þann sem forvitnast vill
um þróun skáldsins Hannesar Péturssonar er ef-
laust árangursrikt að bera saman lausablöð þessi
og ljóðabækurnar; þar er mikil stoð í að blöðin
eru ársett og ná frá 1960-2001; öðrum kann að
þykja athyglisverðara að kynna sér einstaka
þætti: náttúrulýsingar, skáldskaparmál eða minn-
ingar. Þannig getur lesandi hver valið sér sína að-
ferð, sinn hátt, og verður að minu mati hvergi
svikinn.
Ég vona að mér fyrirgefist þó ég nefni nokkra
þætti sem fönguðu huga minn við fyrsta lestur.
Þá er þar fyrst að nefna bernskuminningu um
söngskemmtan Stefano Islandi á Króknum: stór-
söngvarinn kominn heim í sitt hérað, stundin
þegar hin háa list snart sál höfundarins svo djúpt
að töfrarnir dvinuðu ei síðan. Ef sá stutti þáttur á
ekki eftir að verða talinn sígildur er ég illa svik-
inn. Önnur minningablöð mætti nefna svo sem
Hatur á flugi, Menn í snjóbirtu eða örstutta ferða-
sögu, Eiturkulda, með óvæntri en snjallri bók-
menntalegri tilvísan í lokin.
Þá er ekki síður fengur að lausablöðunum um
bókmenntir eins og Allt er ekki til, Auga sem
hugsar eða Hnykkir og skrykkir. Og ekki má
gleyma bráðsnjöllum ádrepum eins og í Spólu-
hljóð. Þannig mætti lengi tína til hvern lausblöð-
unginn af öðrum, en að lokum leyfi ég mér að
vitna í lokaorð þáttarins Aldirnar ólíku, sem rit-
aður var 1962. Þó að fjórir áratugir séu umliðnir
verður þeirri hugsun vart bægt frá að þau orð eigi
fullt eins vel við í dag:
Nútíminn er stórbrotnari og glœsilegri. Aftur á
móti hefur mannkyniö aldrei átt sér tvísýnni fram-
tíó. Hún er svo tvísýn að maöur ritar oröió framtíö
í ósýnilegum gœsalöppum.
Ef aðrar jafnáægjulegar bækur og Birtubrigði
daganna rekur á fjörur senn mætti með sanni
segja að þetta yrðu stórbrotin bókajól.
Geirlaugur Magnússon
Hannes Pétursson: Birtubrigöi daganna. Lausablöð.
Bókaútgáfan Katlagil 2002.
Hin undarlega ára Sigur Rósar
Það fór ekki framhjá frönskum blaðalesendum
að Sigur Rós kom til Parisar og hélt tónleika 23.
október. En fréttin hafði greinilega borist áður
því að sögn var uppselt með öllu á tónleikana
þremur vikum fyrir fram. Sama dag og þeir voru
haldnir birtist grein í blaðinu Libération undir
titlinum „Hin undarlega ára Sigur Rósar“ og
hófst hún á orðunum: „Líf Sigur Rósar er jafn ólg-
andi og sundlaug með heitu vatni uppi á íslenskri
heiði.“ Síðan er sagt frá hinum „fskalda og undar-
lega geisladiski" Ágætis byrjun, sem út kom árið
2000, og geisladiskinum sem er að koma út um
Bókmenntir
þessar mundir. StUlinn er enn hinn sami, segir
blaðið, og hefur svo um seinni diskinn þessi orð:
„Sama grípandi hljóð hríms sem brestur í, sama
geldingslega rödd Jónsa, sami smekkurinn fyrir
íhugun. Ekkert virðist hafa truflað rósemi lífs
þeirra sem skiptist milli diskaútgáfu og tónleika."
Framhaldið er svo viðtal við drengina fjóra
sem hefst á þessum orðum: „Að hitta þá er eins og
að opna í hálfa gátt dyr á göngum rúms og tíma
þar sem maður gæti séð eilíflega hina Sartre-legu
skjálgi Jónsa sem mænir á peruna í loftinu.“ Ekki
er þó víst að umræddur Jónsi yrði þessari
frönsku mælskulist að öllu leyti sammála því síð-
ar í viðtalinu er haft eftir honum að þeir
drengirnir séu orðnir leiðir á því að vera í sífellu
tengdir við landafræði heimalandsins.
Að lokum segir blaðið að aðdáendahópur Sigur
Rósar í Frakklandi fari sífellt stækkandi og vist
er að á vegi fréttamanns DV hafa orðið stúlkur
með glampandi augu og textablöð á íslensku í
hendinni sem grátbiðja um þýðingu.
Einar Már Jónsson í Paris
Bragðgóð súpa
Harpa, Hrói og félagar í Draugasúpunni
Lesanda veröur ekki um sel þegar þau rekast á úlf en margt enn
óhugnanlegra á eftir aö veröa á vegi þeirra.
Drekastappan hét
síðasta bók Sigrúnar
Eldjám um Hörpu og
Hróa en þessi nýja
heitir Draugasúpan
og er nafnahefð þessa
bókaflokks æði
skemmtileg - alltaf
verið að elda ýmsar
furðuskepnur. Eins og naftiið gefur til
kynna er hér draugasaga á ferð. Sagan
hefst á því að Hrói fer með Hörpu vin-
konu sinni í sendiferð í gegnum skóginn
en hún þarf að fara með vin og köku til
Hrollfríðar frænku sinnar.
Þessi fafla hljómar væntanlega kunn-
uglega enda þekkja allir söguna um
Rauðhettu litlu sem fór í sendiferð í
gegnum skóginn með vín og kökur
handa ömmu sinni og lenti í hrakning-
um á leiðinni þegar hún freistaðist til að
fara út af stígnum. En Harpa er sko eng-
in Rauðhetta og þarf engan veiðimann til að
bjarga sér.
Harpa og Hrói eru bæði skemmtilegar persón-
ur; Harpa sér ný tækifæri á hverju homi og gleðst
mikið þegar þau finna kolryðgaðan, gamlan pott.
Þegar Hrói skilur ekki af hverju þessi pottur er
svona frábær verður Harpa hálfhneyksluð: „Það
sem er svo heppilegt er að nú getum við SOÐIÐ
eitthvað! Áðan ráfuðum við hér um og gátum ekki
soðið neitt.“ Afstaða Hörpu til lífsins er þannig
óendanlega jákvæð en um leið fyndin í anda fá-
ránleikans (minnir pínulítið á Línu langsokk) svo
að böm á öllum aldri hrífast með.
Á leið sinni í gegnum skóginn hitta Harpa og
Hrói ýmsar skuggalegur verur. Lesanda verður
ekki um sel þegar þau rekast á úlf en margt enn
óhugnanlegra á eftir að verða á vegi
þeirra. Frásögnin er hins vegar alltaf létt
og skemmtileg enda hræðist Harpa ekki
neitt - og þá sjaldan að það gerist reynist
Hrói hughraustari en hann virðist.
Myndir Sigrúnar Eldjám eru auðvitað
helmingur þess sem gerir Draugasúpuna
skemmtilega. Aðalpersónur eru dregnar
upp sterkum dráttum með skærum litum
en bakgrunnurinn fylgir stemningunni; er
ýmist draugalegur og myrkur eða bjartur
og líflegur. Persónumar öðlast líf í mynd-
unum; úlfurinn er alltaf hálf-tvíbentur að
sjá (enda spurning hvort honum sé
treystandi), hauslausi maðurinn er hrein-
lega góðlegur og Hrollfriður frænka alveg
óborganleg og ber nafn með rentu. Hrói og
Harpa eru viðkunnanleg börn og ekki má
gleyma að nefna að Harpa er svört sem
minnir á að íslendingar eru aUs konar.
Draugasúpan er skemmtileg saga fyrir
yngri bömin; fyndin og spennandi. Full-
orönir eiga líka eftir að hafa gaman af að lesa
þessa sögu fyrir bömin enda vísanir í Rauðhettu-
minnið oft mjög fyndnar og meðferð Sigrúnar á
draugasögunni öll hin skemmtilegasta.
Katrín Jakobsdóttir
Slgrún Eldjárn: Draugasúpan. Mál og menning 2002.
MIÐVIKUDAGUR 6. NÓVEMBER 2002
DV
Umsjón: Silja Aðalsteinsdóttir silja@dv.is
Bókmenntaveisla
Bókaforlagið Bjartur
efnir til gimilegrar veislu
fyrir bókmenntasælkera í
Hlaðvarpanum í kvöld kl.
20.30. Þar verður boðið
upp á ljúffeng sýnishorn
úr nokkrum þeirra verka
sem út koma hjá forlaginu
fyrir þessi jól. Viðar
Hreinsson les úr Land-
nemanum mikla, ævisögu
Stephans G. Stephansson-
ar, Guðrún Eva Mínervu-
dóttir les úr skáldsögu
sinni Sagan af sjóreknu
píanóunum, Steinar Bragi
les úr skáldsögu sinni
Áhyggjudúkkur og Þor-
valdur Þorsteinsson les
úr ævintýri sinu Blíðfinnur og svörtu ten-
ingarnir - Ferðin til Targíu. Þá munu Elísa
Björg Þorsteinsdóttir lesa úr þýðingu sinni
á Veröld okkar vandalausra eftir Kazuo Is-
higuro og Árni Ibsen úr þýðingum sínum á
ljóðum WUliams Carlos Williams. Síðast en
ekki síst munu Anna Pálína Árnadóttir og
Gunnar Gunnarsson flytja lög við ljóð eftir
Stephan G. Stephansson. Fritt inn.
Hetjur og valkyrjur
Kl. 12 á hádegi á morgun verður
rabbfundur á vegum Rannsóknastofu í
kvennafræðum í stofu 101 í Lögbergi. Þar
flytur Baldur A. Sigurvinsson mannfræð-
ingur fyrirlesturinn „Hermenn og her-
mennska. Hetjur og valkyrjur" og veltir fyr-
ir sér hvort rétt sé að hermennska sé ein-
göngu svið karlmanna. Til dæmis þjónuðu
konur jafnt og karlar í hinum sigursælu og
miskunnarlausu herjum Mongóla og þóttu
sýna jafn mikið hugrekki og ofbeldishneigð
og karlamir, og kaldur veruleiki nútímans
sýnir fram á tilgangsleysi þessara hug-
mynda. Þannig þykja t.d. konur henta mun
betur til þjónustu sem flugmenn á orrustu-
þotum sökum líkamsbyggingar sinnar.
Nýjar kiljur
í nýjasta kiljupakka
Máls og menningar eru
spennandi bækur að
venju. Þar ber fyrsta
fræga að telja Bridget Jo-
nes á barmi taugaáfalls,
aðra bókina um þessa
seinheppnu bresku
stúlku. Þótt hún hafi
krækt í draumaprinsinn í
lok fyrri bókar er ekki
þar með sagt að allur hennar vandi sé yfir-
unninn. Sigríður Halldórsdóttir þýðir bók-
ina.
Galdur Vilborgar Davíðsdóttur er mögn-
uð saga frá 15. öld sem fléttar saman
óvenjulega ástarsögu og römm átök á róstu-
sömum tímum á íslandi. Hún er nú endur-
útgefin i kilju.
Loks er svo glæpasagan Elsku Poona eft-
ir Karin Fossum í þýðingu Jóns St. Krist-
jánssonar. Óþekkt kona er myrt í litlu þorpi
og í ljós kemur að daginn sem morðið var
framið átti piparsveinninn Gunder Jomann
von á Poonu, nýju konunni sinni frá Ind-
landi. En hún birtist aldrei í húsi hans.
Karin Fossum er vinsæll glæpasagnahöf-
undur hér á landi sem annars staðar; hún
hlaut Glerlykilinn, norrænu glæpasagna-
verðlaunin, árið 1997.
Vonin deyr aldrei
Vonin deyr aldrei er
sönn örlagasaga áströlsku
stúlkunnar Jacqueline
Pascarl sem eitt sinn var
prinsessa. Hún kynntist
sínum draumaprinsi að-
eins 17 ára gömul, og sá
var í raun og veru prins.
Hún flyst með honum til
ríkis hans í Malasíu en
þar breytist draumurinn um ástina smám
saman í martröð. Hún ákveður að fara frá
manni sínum og flytur með börnin þeirra
tvö á sínar gömlu heimaslóðir. Þar tekst
henni að skapa þeim öryggi i tilverunni, og
loksins brosir lífið aftur við henni. En þeg-
ar faðir bamanna kemur í heimsókn nem-
ur hann þau á brott. I örvæntingu sinni
reynir Jacqueline allt til aö fá börnin til
baka, en hver einasta tilraun mistekst. Það
eina sem eftir lifir er vonin.
Jacqueline hefur helgað líf sitt barátt-
unni fyrir að endurheimta böm sín. Hún er
sérstakur sendifulltrúi CARE Intemational,
sem eru ein stærstu hjálparsamtök heims,
og hefur tekið þátt í margvíslegu hjálpar-
starfi, m. a. á vígvöllum Bosniu og í Afríku,
og hlotiö margvíslegar viðurkenningar fyr-
ir störf sin að mannúðarmálum. JPV útgáfa
gefur út.