Dagblaðið Vísir - DV - 13.11.2002, Blaðsíða 16

16
MIÐVTKUDAGUR 13. NÓVEMBER 2002
Framkvæmdastjóri: Hjalti Jónsson
Aöalritstjóri: Óli Björn Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Aöstoöarritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiBsla, áskrift:
Skaftahlíö 24,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5749
Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Augiýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sfmi: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: ÚtgáfufélagiB DV ehf.
Plötugerö og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til aB birta aBsent efni blaösins i stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiöir ekki viðmælendum fyrir viötöl viö þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Beðið eftir írökum
Bandaríkjastjórn undirbýr
hernaöarátök í írak af kappi. Ný
ályktun Sameinuðu þjóðanna frá
því fyrir helgi um alþjóðlegt
vopnaeftirlit í landinu breytir þar
litlu. George W. Bush Bandaríkja-
forseti veit sem er að það er póli-
tískri framtíð hans fyrir bestu að
hvika hvergi frá herskárri stefnu
Hann hefur aukinheldur fengið meiri þingstyrk til að
hrinda stefnu sinni í framkvæmd. Haukarnir í Pentagon
leika á als oddi. Það er stríð í vændum. Altént í huga
manna.
New York Times telur sig hafa öruggar heimildir fyrir
því að Bandaríkjaforseti hafi samþykkt hernaðaráætlun
sem gerir ráð fyrir að 250 þúsund hermenn ráðist til atlögu
fyrir botni Persaflóa. Þá gaf háttsettur embættismaður í
bandaríska varnarmálaráðuneytinu það út í samtali við
BBC-fréttastofuna að ráðuneytið væri þegar byrjað að skoða
staðsetningar í írak þar sem bandarískar herdeildir gætu
staðsett sig, jafnt á meðan átökin vara og eftir að fullur sig-
ur væri í höfn.
Taugastríðiö er löngu hafið. Saddam Hussein sýnist poll-
rólegur. Hann hefur valið og lætur bíða eftir sér eins og
hans er von og vísa. Hann nýtur athyglinnar og fátt virðist
vera meiri skemmtun í lífi hans en að reyna á þolrif Vest-
urlanda, einkanlega óþolinmóðra valdhafa í Washington-
borg. íraksstjórn hefur reyndar verið gefinn meiri tími til
að svara kalli alþjóðasamfélagsins en mörgum finnst hún
eiga skilið. Þessi tími er mældur í mánuðum. Það er eilífð í
upplýsingasamfélaginu.
íraksstjórn veit sem er að hún hefur enn þokkalegan
stuðning á meðal helstu leiðtoga arabaheimsins. Það sýndi
sig á fundi utanríkisráðherra arabalandanna á dögunum að
íraksstjórn Saddams Husseins er ekki búin að koma sér út
úr húsi á sínu heimssvæði. Ráðherrarnir voru á einu máli
um að írakar fái að nota þann frest sem Sameinuðu þjóðirn-
ar hafa veitt þeim og framar öllu vilja þeir tryggja friðinn í
sínum heimshluta. Þeir stíga því ofurvarlega til jarðar í um-
ræðu sinni og ályktun.
írakar hafa frest til föstudags að svara ályktun Öryggis-
ráðs Sameinuðu þjóðanna um alþjóðlegt vopnaeftirlit í land-
inu. Allar líkur virðast vera á því að stjóm Saddams fari að
einróma vilja ráðsins og gefi innan 30 daga upp allar upp-
lýsingar sem tengjast framleiðslu gereyðingarvopna í land-
inu. Fimmtán dögum síðar - á Þorláksmessu - er írökum
svo skylt að hleypa eftirlitsmönnum inn í landið en þeir
hafa næstu tvo mánuði þar á eftir til að meta vopnaeign
stjórnvalda í írak.
Þetta er dágóöur tími. Og allsendis er óvíst að haukurinn
í Hvita húsinu hafi þolinmæði sem nemur nokkrum mánuð-
um. Hann mun nota hvert tækifæri til að ráðast inn.
„Minnsta frávik“ eins og það heitir verður tilefni árásar.
Það reynir því á Saddam Hussein á næstu vikum. Það er al-
gerlega undir honum komið hvort friður helst fyrir botni
Persaflóa. Hann veit sem er að honum verður ekki fyrirgef-
ið ef hann hunsar ályktun Öryggisráðsins. Arabaheimurinn
hefur varað hann við.
Það segir talsvert um pólitíska stööu þessa máls að írask-
ir ráðartienn hafa á síðustu dögum túlkað ályktun Öryggis-
ráðsins sér í vil. Þeim er ekki óljúft að segja að ályktunin
haldi aftur af haukunum í Washington. Naji Sabri, uanrík-
isráðherra íraks, hefur sagt að með því aö samþykkja álykt-
unina hafi Öryggisráðið „hindrað þá ákvörðun Bandaríkja-
stjórnar að beita íraka valdi“. Það segir svo enn meira um
þetta mál að Bandaríkjastjórn túlkar ályktunina algerlega
sér og sinni stefnu í vil.
Sigmundur Ernir.
sinni i málefnum íraks.
DV
Sporin hræða
I hinum mikla fréttaflaumi
daganna fer það svo eðli-
lega að hugurinn fangar
einstök atriði þaðan og
þau vekja meiri eftirtekt
en önnur. Auðvitað fer um
slíkt mjög eftir áhugasviði
hvers og eins en sumar
fregnir verða einfaldlega
svo áleitnar huganum að
þær geymast og vilja fá
sína túlkun og tjáningu.
Ekki veit ég hversu margir hafa
tekiö eftir látlausri útvarpsfregn á
dögunum frá frændþjóð okkar Dön-
um en vonandi hefur hún orðiö ýms-
um til ærinnar umhugsunar.
Söluaukningin til barna
Fregnin var um miklar áhyggjur
heilbrigðisyflrvalda af aukningu á
sölu áfengra gosdrykkja í verslunum
en þar er slík vara seld við hlið ann-
arra gosdrykkja, enda Danir allra
Norðurlandaþjóða eftirlátssamari í
áfengismálum og kenna slíkt gjaman
við frjálsræði eöa jafnvel hina einu
og sönnu frelsisást. Ekki kom þetta
svo sem á óvart en framhaldið vakti
þó enn meiri athygli því þar kom
enn betur í ljós hver ástæðan fyrir
hinum miklu áhyggjum var í raun.
Langmesta söluaukningin á þess-
um göróttu drykkjum var meðal
barna og unglinga og það sem mig
skelfdi ekki hvað minnst var að í
þessu sambandi var talað um að
|ji 'gi
g~rl

„Hér hrœða sporin einfaldlega svo alvarlega að kom-
inn er tími á það að fólk hugsi sinn gang, það fólk
m.a. sem hefur meira og minna umhugsunarlaust Ijáð
jáyrði sitt í skoðanakönnunum við óheftu frelsi í
áfengismálum. “
11-12 ára börn ættu ærinn þátt í
þessari söluaukningu. Viðbrögð selj-
endanna voru auðvitaö, eins og við
mátti búast, að ekki ættu þeir að sjá
um neyslumynstur bamanna, enda
vitað að þar á bæjum skiptir gróðinn
einn máli, hversu sem fenginn er.
Ég vona bara að það annars ágæta
fólk sem lagt hefur metnað sinn og
kapp í að fá leyft aukið aðgengi að
áfengi hvers konar með sölu áfengis
við hlið hollustuvara í verslunum
hér á landi hafl hlýtt á þessa fregn. í
framhaldi af því hafi það um leið
hugleitt efni hennar og inntak, þá
döpru en raunsönnu mynd er hún
sýndi svo glögglega.
Stoltir af „frjálsræðinu"
Fremsta og reynsluríkasta fólkið
okkar í heilbrigðisgeiranum hefur
sterklega varað hér við, einmitt það
fólk sem fæst við vandamálin miklu
sem af áfengi stafa og blessunarlega
hafa vaskir og vel hugsandi alþingis-
menn snúist öndverðir gegn öllum
tillöguflutningi af þessu tagi á Al-
þingi og þannig hindrað framgang
þessa. Sannleikurinn enda sá að alls
staðar hefur aukið aðgengi leitt af
sér aukna neyslu og í kjölfarið aukn-
ingu vandamálanna.
Þessi fregn frá Danmörku er þess
eölis að jafnvel einöröustu áfengis-
sinnar hljóta að hugsa sinn gang, því
ekki skal því að óreyndu trúað að
Sandkom
Misjafht úthald
Frambjóðendur voru margir hverjir duglegir viö
að skrifa pistla á vefl sína fyrir prófkjör um nýliðna
helgi. Fróðlegt er að fylgjast með hvort allur kraftur
sé úr þeim nú. Niðurstaðan er
æði misjöfn. Jóhanna Sigurðar-
dóttir hefur engu bætt við vef-
inn sinn frá því að úrslit lágu
fyrir og ekki heldur Jakob Frí-
mann Magnússon eða Björgvin
G. Sigurðsson. Aftur á móti
þakkar Bryndís Hlöðversdóttir
stuðningsmönnum sínum fyrir
stuðninginn í nýjum pistli og
það hefur líka Þórunn Svein-
bjamardóttir gert, sem og Einar
Oddur Kristjánsson og Einar K.
Guðfinnsson. Á vef Sturlu Böövarssonar er grein frá
úrslitum prófkjörsins en svo bregður við að þakkar-
orð hans til stuðningsmanna sinna eru höfð eftir ráð-
Ummæli
Mikil tíðindi
„Við fyrstu sýn virtist pistill Ellerts
Schrams hér í blaðinu sunnudaginn 10.
nóvember 2002 vera sögulegur atburður. í
fyrsta skipti var pistillinn um eitthvað
annað en höfundinn sjálfan. Þetta vom
undur og stórmerki."
Hannes Hólmsteinn Gissurarson í lesendabréfi í MorgunblaBinu
Kvartað yfir Finnabæ
„Tómleiki, fálæti og kuldi var það sem
mætti mér og þeim tólf manneskjum
sem komu á tónleika mína [i Finnabæ í
Bolungarvík] í síðustu viku. ... En tón-
leikana hélt ég þrátt fyrir truflun sem
barst frá eldhúsinu þar sem starfsfólk
var að skemmta sér án þess að taka tillit
til þess sem var að gerast í sal.“
HörBur Torfason tónlistarmaBur
skrifar í héraBsfréttablaBiB Bæjarins besta um skort á gestrisni í Finnabæ
sandkorn@dv.is
herranum úr frétt Morgunblaðsins, á hans eigin
heimasíðu ...
Af tvennu illu ...
Þau ummæli Guðjóns Guð-
mundssonar alþingismanns, að
trúnaðarmenn Sjálfstæðisflokks-
ins á Akranesi hafi vegna mis-
skilnings haldið að heimilt væri
að fara um bæinn og saflia utan-
kjörstaðaratkvæðum, hefur vak-
ið furðu margra flokksmanna,
enda er þetta skýrt brot á regl-
um sem hafa verið ófrávíkjan-
legar i prófkjörum alla tíð. Einn
áhrifamaður í flokknum komst
svo að oröi um þessi ummæli:
„Þeir höfðu val um að vera annað hvort óheiðarleg-
ustu mennirnir í flokknum eða þeir vitlausustu. Þeir
hafa greinilega valið að vera þeir vitlausustu ..."
Finnabær svarar „prímadonnu“
„Meistarinn talar um kulda sem tók á móti honum, en
hrokinn sem kom frá honum, hann gleymdi að nefna það.
Hann gleymdi líka að nefna að hann greiddi ekki húsaleigu
hjá mér á Suðureyri eins og aðrir meistarar gera.... Sá eini
starfsmaður sem var með lætin i eldhúsinu vill einnig
koma afsökun á framfæri. En Hörður, skammast þú þín
fyrir að gera lítið úr þeim starfsmanni sem var að vinna
vinnu sina.... En, ágætu Bolvíkingar, reynum frekar að
gera gott úr því sem við höfum og látum ekki einhverjar
prímadonnur stjóma okkur.“ Eiías GuBmundsson, eigandi
Finnabæjar, svarar grein Haröar Torfasonar meB annarri grein í Bæjarins besta
Réttlætið, það sigraði
að lokum
„Kjósendur Samfylkingarinnar létu orra-
hrið Jakobs ekki á sig fá og kusu sitt fólk
eins og ekkert hefði í skorizt. Hann hafði
ekkert að segja og var launað að verðleik-
um.“ Jónas Kristjánsson á vef sfnum
MIÐVIKUDAGUR 13. NÓVEMBER 2002
17
Skoðun
menn vilji sjá 11 ára böm þambandi
slíkar veigar með ófyrirsjáanlegum
afleiðingum, áþekkum þeim sem nú
þrúga dönsk heilbrigðisyfirvöld.
En vandi þeirra er augljóslega sá
að þar hafa menn komið þessu á og
jafnvel veriö stoltir af „frjálsræðinu"
og hægara er í að komast en úr vand-
anum eins og ótalin dæmi sanna.
Foreldrar ættu a.m.k. að skera upp
herör gegn hinni „frjálsu" sölu
áfengis í almennum verslunum haf-
andi þessa óhugnanlegu fregn úr
Danaveldi í huga. Hér hræða sporin
einfaldlega svo alvarlega að kominn
er tími á það að fólk hugsi sinn gang,
það fólk m.a. sem hefur meira og
minna umhugsunarlaust ljáð jáyrði
sitt í skoðanakönnunum við óheftu
frelsi i áfengismálum.
Við þurfum vakandi að vera og
hyggja á hverjum tima grannt að
þeim afleiðingum sem allEU- breyting-
ar í áfengislöggjöf okkar kynnu að
hafa. - Þaö er beinlínis skylda okkar
gagnvart uppvaxandi kynslóð.
GlatkistanAs
Fyrir nokkru síðan birtist
á vefritinu Kistunni viðtal
sem rithöfundurinn Mika-
el Torfason tók við sjálf-
an sig. Þar kallaði hann
Úlfhildi Dagsdóttur gagn-
rýnanda vitleysing, kjána
og fífl. Það er engin frétt.
Þeir sem þekkja Úlfhildi og henn-
ar verk vita að Úlfhildur er ekki flfl,
og það ætti ekki að koma neinum á
óvart þótt Mikael Torfason pönkist á
fólki í viðtölum og greinum. Hann
er ekki eini skáldsagnahöfundurinn
sem er að meðaltali vitlausari í
greinum og viðtölum en í skáldsög-
unum sem hann skrifar.
Hitt er öllu verra að nokkrum
dögum seinna var viðtalið og deilur
sem höföu sprottið af því þurrkað út
af vefsvæði Kistunnar. Þar gerði
Kistan tilraun til að eyða umræðu
sem hún hefur sjálf komið af stað.
Það getur vel verið að það hafi ver-
ið mistök að birta ummæli Mikaels,
en það eru miklu stærri mistök að
þurrka þau út og láta eins og þau
hafi aldrei verið birt.
Aö fela spor sín
Frá sjónarhóli þeirra sem hafa
áhuga á bókmenntasögu er þetta
náttúrlega stórhættulegt og sýnir
hvað Netið er vafasöm heimild um
nokkum skapaðan hlut. Það mætti
tsika dæmi úr fortíðinni. Hvað ef rit-
stjórn Vöku hefði skyndilega fengið
samviskubit yfir því árið 1927 að
Guðmundur Finnbogason væri held-
ur orðljótur i garð Vefarans mikla
frá Kasmír og haft vald til að stroka
út „Vjelstrokkað tilberasmjör" viku
„Frá sjónarhóli þeirra sem hafa áhuga á
bókmenntasögu er þetta náttúrlega stórhættulegt og
sýnir hvað Netið er vafasöm heimild um nokkum
skapaðan hlut.“
eftir að blaðið komst í hendur les-
enda? Allir hefðu náttúrlega lesið
orð Guðmundar eftir sem áður.
Menn hefðu sennilega talaö um þau
í öðrum miðlum og vitnað í þau, en
frumheimildin væri gufuð upp.
Dæmi Kistunnar er nákvæmlega
eins.
Eftir nokkur ár gæti sá sem ætl-
aði að kanna íslenska menningar-
sögu í upphafi 21. aldarinnar lent í
því að lesa skammir um Mikael
Torfason í gömlu blaði eða á göml-
um netmiðli þar sem þvi væri hald-
ið fram aö hann hefði kallað Úlfhildi
Dagsdóttur allt mögulegt á Kistunni.
Ef sá hinn sami ætlaði svo að lesa
ummælin sjálf þá væri eins og þau
hefðu aldrei birst. Hvað ætti við-
komandi þá að halda? Að óvinir
Mikaels hafi komið sögunni af stað?
Viðtalið sem var ekki til
Það er náttúrlega ekki hægt að
skipa lesendum Kistunnar að
gleyma því sem þeir hafa lesið bara
vegna þess að einhverjum finnst það
óþægilegt. En auðvitað vitna gjörðir
þeirra sem ráða Kistunni fyrst og
fremst um óþarfa viðkvæmni og
munu auk þess hitta Kistuna sjálfa
fyrir. Ritskoðun viðtalsins tryggir
að Mikael verður miðpunktur bók-
menntaumræðunnar um hríð. Ef
ummælin hefðu fengið að standa
hefðu þau sennilega fljótlega horfið í
strauminn sem enn eitt dæmið um
hvað Mikael Torfason getur verið
kjaftfor í viðtölum. Núna verður
málið frægt að endemum og Kistan
að athlægi fyrir að ritskoða sjálfa
sig.
Aö lokum er rétt að benda lesend-
um á að viðtalið sem er ekki lengur
til má lesa á www.mikaeltorfa-
son.com. Þar er því raunar haldið
fram að það hafi birst í Kistunni og
þar er líka svarbréf Mikaels við
bréfi Matthíasar Viðars Sæmunds-
sonar sem líka er sagt hafa birst í
Kistunni. - Verðum við ekki bara að
trúa því?
Bækur og bjálfar
Rúnar Helgi
Vignisson
rithöfundur og
bókmenntafræöingur
Undanfarið hefur bók-
menntaumræöan á ís-
landi einkum snúist um
það að Mikael Torfason
rithöfundur skuli hafa
leyft sér að kalla Úlfhildi
Dagsdóttur bókmennta-
gagnrýnanda vitleysing,
kjána og fífl og ýmsar af-
leiðingar þess.
Umræða um bókmenntir hefur
svo sem ekki alltaf verið á háu plani
hérlendis og maður veltir því fyrir
sér hvort íslenski bókmenntaheim-
urinn þrífist best á lágkúrunni.
Sjálfur hlýtur Mikael að brosa í
kampinn yfir fjaðrafokinu og stöðu
bókar sinnar á metsölulistum.
Það er í sjálfu sér skiljanlegt að
hinn borginmannlegi Mikael skuli
hugsa mótdrægum gagnrýnanda
þegjandi þörfina, sér í lagi ef hann
hefur ítrekað gefið honum slæma
dóma. Margir íslenskir rithöfundar
hafa lent í þeirri stöðu, það heitir að
vera lagður í einelti. Sumir gagn-
rýnendur virðast fá kikk út úr því
„Þó aö ég mæli framferöi Mikaels ekki bót endurspeglar þaö þennan hruna-
dans, þessa örvæntingarfullu lífsþaráttu. Ég gæti líka trúaö aö ummæli hans
fælu í sér uþpsafnaöa kergju rithöfundastéttarinnar..."
að bregða fæti fyrir ákveðna höf-
unda, þeir bíða gjaman átekta með-
an aðrir lofa verk þeirra, koma síð-
an fílefldir og slátra með tilþrifum
svo að sem mesta athygli veki. Rit-
höfundurinn þekkir þetta fólk og
sjálfur tilkynnti ég útgefanda mín-
um þegar ég skilaði handriti að sið-
ustu bók minni hvaða gagnrýnend-
ur mundu slátra henni og það gekk
eftir. Hef ég þó ekki kallað þá fifl.
Óheppilegt val
Það var hins vegar óheppilegt að
Mikael skyldi velja jafn hæfan gagn-
rýnanda og Úlfhildi til að beina
spjótum sínum að. Hvað má þá segja
um marga hinna? Úlfhildur er að
mínu mati bæði glögg og vel mennt-
uð og mér hefur ekki virst hún vera
rætin í dómum sínum, bar sig t.d.
býsna kurteislega að þegar hún gaf
Höfundi íslands lága einkunn í
fyrra, þvert á aðra gagnrýnendur.
Mér hefur sýnst hún bera virðingu
fyrir viðfangsefninu og er það meira
en sagt verður um suma í þessum
bransa.
Aftur á móti má spyrja hvort það
hafi verið feUl hjá Úlfhildi að láta
hafa sig í aö fjalla um bók Mikaels í
Kastljósi einungis nokkrum dögum
eftir að hún lenti í tilfmningahlöðnu
fjaðrafoki út af honum en hitt er
víst að sjónvarpsstööin naut þess.
Að mínu mati var illmögulegt eða
jafnvel ógerlegt fyrir ÚlfhOdi að
gagnrýna verkið á eðlOegum for-
sendum við þessar aðstæður.
Það er mjög persónuleg athöfn að
lesa, maður getur aldrei aðskUið
persónuna og lesandann í sér enda
er það einn og sami maðurinn. Auð-
vitað getur maður þjálfað sig sem
lesanda, t.d. með því að læra bók-
menntafræði, en sú þjálfun er lika
mjög persónuleg og engir tveir bók-
menntafræðingar lesa sama verkið
eins, jafnvel þó að þeir hafi lokið
sömu námskeiðum
Af þessum sökum var útUokað
fyrir ÚlfhUdi að vera fyUUega mark-
tæk þegar kom að bók Mikaels,
sama hvað allri fagmennsku líður.
Hún hefði betur hinkrað í nokkrar
vikur, meðan hún var að vinna úr
fúkyrðum Mikaels, þá hefði hún
orðið trúverðugri. Kannski hefði
samt verið affarasælast fyrir aUa að-
Ua að hún vísaði bókinni tU annars
gagnrýnanda þó að Ult sé að láta
höfund hrekja sig frá bók með þess-
um hætti.
Uppsöfnuð kergja?
Hitt er svo annað að íslensk jóla-
bókavertíð býður ekki beinlínis upp
á yfirveguð og vönduð vinnubrögð.
Rithöfundarnir eru eins og krakkar
að berjast um athygli í stórri fjöl-
skyldu og gagnrýnendurnir lesa
eins og þeir eigi lífið að leysa, undir
stöðugri pressu frá ritstjórum sem
aftur eru undir pressu frá útgefend-
um sem aftur eru undir pressu frá
lánardrottnum. Þetta er einn áUs-
herjar hrunadans sem skýrir
kannski að einhverju leyti þær
óhefluðu uppákomur sem eru oftar
en ekki partur af jólabókavertíð-
inni.
Þó að ég mæli framferði Mikaels
ekki bót endurspeglar það þennan
hrunadans, þessa örvæntingarfuUu
lífsbaráttu. Ég gæti líka trúað að
ummæli hans fælu í sér uppsafnaða
kergju rithöfundastéttarinnar gagn-
vart þeirri vEmvirðu sem gagn-
rýnendur sýna verkum þeirra iðu-
lega. Bestu höfundar landsins verða
að sætta sig við það í hvert skipti
sem þeir senda frá sér bók að vegið
sé að starfsheiðri þeirra og mann-
orði, oft með ótrúlega óprúttnum og
óvönduðum hætti, eins og gagn-
rýnendur haldi sig vera í einhverj-
um frumstæðum tölvuleik sem ekki
snúist um raunverulegt fólk.
En að baki hverri bók er gríðarleg
vinna hjá öUum almennUegum höf-
undum og meðferð gagnrýnenda á
henni getur haft afgerandi áhrif á
ferU þeirra og afkomu í bráð og
lengd. Gagnrýnendum þykir sárt að
láta gagnrýna sig með sama hætti
og skrifa þeir þó bara um bækur í
ígripum, eyða tUtölulega litlum tíma
í hverja umsögn og leggja í flestum
tilfeUum fremur lítið undir miðað
við höfundinn.