Dagblaðið Vísir - DV - 11.04.2003, Síða 19

18
FÖSTUDAGUR 11. APRÍL 2003
FÖSTUDAGUR 11. APRÍL 2003
19 K

Útgáfufélag: Útgáfufélagiö DV ehf.
Framkvæmdastjóri: Örn Valdimarsson
Aðalritstjóri: Óli Björn Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Aðstoðarritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Skaftahlið 24,105 Rvík, simi: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5749
Ritsfjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifíng@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, simi: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Útgáfufélagiö DV ehf.
Plötugerð og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til að birta aösent efni blaðsins I stafrænu formi og I gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiöir ekki viðmælendum fyrir viötöl viö þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Smánarbletturinn
Oft og tíðum virðist svo vera
sem kerfið sé ekki fyrir fólkið
heldur kerfið sjálft. Þjónusta rik-
is og sveitarfélaga getur tekið á
sig furðulegar myndir og vel
þekkt er að opinberu kerfin geta
verið svo flókin og þung í vöfum
að helstu starfsmenn þeirra eiga
erfitt með að útskýra og leið-
beina almenningi um völundarhús hinnar íslensku vel-
ferðar. Og velferðarstefnan er ekki sist fólgin i því að
skera hana niður. Rikisvaldið grípur reglulega inn i líf
þeirra sem eiga bágt og gerir þeim lífið enn erfiðara.
„Maður þarf að vera svo sterkur til að vera sjúklingur
hér og fá lausn sinna mála,“ sagði Margrét Gisladóttir í
DV í fyrradag en hún er 75 prósent öryrki eftir harða og
tvisýna baráttu sína við bráðan ofnæmissjúkdóm. „Maður
þarf að berjast fyrir öllu sjálfur, hvort sem um er að ræða
ráðleggingar eða læknishjálp,“ sagði Margrét. Hún nær
ekki endum saman því hún greiðir lækniskostnað sinn úr
eigin vasa. Til þess hefur hún aðeins örorkubætur en fær
fjárhagsaðstoð foreldra sinna.
„Ég sé bara svart,“ sagði Lára Magnúsdóttir, 44 ára ör-
yrki, í DV i síðustu viku en hún óttast mjög að missa
heimahjúkrun sína vegna kjaradeilu og ekki komist hún
að á stofnunum, „sem þegar eru meira en yfirfullar“. Lára
segist ekki skilja kerfið. Hún sé algerlega háð heimahjúkr-
un með allar sínar þarfir, en spari samt rikinu mikla fjár-
muni með þvi að vera heima hjá sér. Sífellt sé verið að
kroppa i kerfið - og spara. Sparnaðarleið hennar sé svar-
að með enn frekari sparnaðarkröfum.
Foreldrar þroskahefts og fatlaðs unglings, sem DV
ræddi við nýlega, segjast hafa þurft að berjast fyrir heim-
ili fyrir son sinn í heilan áratug. Þegar heimilið hafi loks
verið í höfn og fjármunir tryggðir til rekstursins hafi ekki
hálft ár liðið frá vigslu heimilisins þar til rekstrarfræðing-
ur á vegum ráðuneytisins hafi verið fenginn til að gera út-
tekt á því hvernig hægt væri að spara í rekstri heimilis-
ins. Blómvöndur ráðherrans frá þvi húsið var vigt hafi
greinilega verið byrjaður að skrælna.
Foreldrar geðsjúks drengs, sem beðið hafa i mánuði eft-
ir þjónustu Barna- og unglingageðdeildar Landspítalans -
háskólasjúkrahúss, fullyrtu i DV fyrr í vetur að stjórnvöld
hefðu ekki snefil af áhuga á að ganga rösklega til verks í
því neyðarástandi sem blasti við einhverjum veikasta
hópi íslenskrar æsku. Fjölskylda þeirra og fleiri barna
sem ættu við alvarlegar geðraskanir að stríða væru ein-
faldlega að hruni komnar. Fáu milljónirnar vantaði alltaf
þegar fólk bæði um þær.
Og jafnvel kerfið kannast við vanda sinn. „Það er smán-
arblettur á okkar samfélagi,“ segir Karl Steinar Guðna-
son, forstjóri Tryggingastofnunar ríkisins, í nýlegu blaði
ASÍ, „að fólk skuli lenda í fátæktargildru við það að missa
heilsuna en það er því miður að gerast.“ Karl Steinar ósk-
ar eftir pólitískum vilja til aðgerða á sviði velferðarmála.
Fyrrverandi landlæknir, Ólafur Ólafsson, spyr reyndar í
sama blaði hvort breyting í frjálsræðisátt í lyfsölu hafi
fremur verið gerð fyrir lyfsala en sjúklinga.
íslenska velferðarkerfið er eitt stórt spurningarmerki.
Alls staðar úti í samfélaginu eru foreldrar, börn og ein-
staklingar sem furða sig á því hvernig ríkisvaldið raðar
verkefnum sínum. Niðurskurður i umönnun og stórfelld-
ar verðhækkanir á þjónustu sjúkrahúsa, sérfræðilækna
og lyfsala eru að gera ísland að því Norðurlandanna sem
sist sinnir sjúku fólki og fötluðu. Ef til vill er þessi hópur
ekki nógu stór í þeirri miskunnarlausu markaðsstefnu
sem þessa dagana er rekin.
Sigmundur Ernir
Skoðun
Talsmenn þorrans
iónas
Bjarnason
efnaverkfræöingur
„Skoðanakannanir virðast sýna flesta á móti stríðinu, enda er það sérfag mótmœlenda alls staðar að vera á móti
öllu amerísku, Alheimsviðskiptastofnun, Alþjóðabankanum og frjálsum viðskiptum yfirleitt. “
Fyrir um áratug mátti sjá
kvikmyndina „Water-
worlcT, en aðaileikari og
leikstjóri var hinn þekkti
Kevin Costner; hann átti
viðkomu hér fyrir fáeinum
árum til að veiða iax og
var tekinn tali.
Kvikmyndin varð ekkert vinsæl;
hún fj'allaði um veröld undirlagða
vatni þar sem lönd voru á kafi. Það
fólk sem enn tórði viðhafðist á
fleytum eða manngerðum floteyj-
um, en matur og saltlaust vatn var
af skornum skammti. Líf fólks
gekk út á blóðuga baráttu um lífs-
viðurværi og allir beittu dýrslegu
eðli og slóttugheitum til aö halda
sér á lífi. Já, þetta var eins og
klippt út úr Völuspá: „Sól tér
sortna, sígur fold í mar“. Svona
kvikmynd með dapurlegri
heimsendaspá gat tæpast orðið vin-
sæl; hinsta fordæming mannkyns
vegna eigin breytni er lítið
skemmtiefni fyrir fólk, sem bryður
poppkom og sötrar gos.
Hinir gáfuðu fordæmendur
heimsviðskipta eru ekki bestu bíó-
gestirnir hvort sem er; farið hefur
fé betra. Þessi útópía er reyndar
náskyld þeirri sem fæst með breyt-
ingu á formerkjum; í stað enda-
lauss sjávar kemur sandur og auðn
til allra átta; skortur á vatni og mat
er í báðum tilvikum. Þetta gefur að
líta um stór svæði heims, sérstak-
lega í Miðausturlöndum.
Líf í auðn og örvæntingu
Þegar rýnt er undir yfirborðið i
fréttum og á líf fólks fyrir botni
Miðjarðarhafs má sjá að það er
bókstaflega byggt á sandi. Matur er
að stórum hluta innfluttur ef mið-
að er við korn og brauðmeti og
orku í matvælum. Kúveit og fursta-
dæmin flytja inn allt sitt kornmeti
og stærstur hluti matvæla í
Jórdaníu, Sádi-Arabíu, Óman,
Jemen, Líbanon og já, í írak
einnig, er innfluttur. Auðvitað eru
ávextir, grænmeti og dýraafurðir
þó að miklu leyti af innlendum
toga, en þá þarf áveitur og hluti af
þeim eru drifinar með orku, olíu að
sjálfsögðu; allt hangir á henni nán-
ast hvert sem litið er og sérstak-
lega þar sem lífskjör eru talin góð
fyrir innlenda íbúa, en farand-
verkamenn eru ekki í klúbbi útval-
inna.
Hvernig stendur á því að írak
þarf að flytja inn um 3/4 af því
kommeti sem er á borðum fólks?
Hin gamla Mesópótamía, milli-
fljótalandið, sjálf vagga menningar
og styrjalda í þúsaldir, er á brauð-
fótum og lifir við rányrkju; 2/3
ræktarlands þarf að vökva og notk-
un á innfluttum áburði er mikil.
Dýraafurðir koma að miklu leyti af
óræktuðu landi í fjallahéruðum
sem eru í afturfor. Umhverfi fólks
einkennist af eyðimörkum og orka
kemur frá olíubrennslu. Yfirstéttir
eru víða spilltar og styðjast við
erfðaveldi og ríkidæmi og hafa
ekki miklar áhyggjur af almenn-
ingi; hann er óupplýstur víðast
hvar og hefur ekki notið sömu
menntunar og tíðkast á Vestur-
löndum. Hvaða framtíð bíður ungs
fólks í þessum heimshluta? Lífið
virðist líkjast því sem er á olíu-
borpöllum í sjó. Hvernig getur ungt
fólk öðlast heilbrigði og trú á fram-
tíðina og land sitt þegar allt er í
niðumíðslu og ráðleysi, spillingu
og stéttaskiptingu? Ætli þetta sé
ekki einmitt jarðvegur sjálfsmorðs-
hryðjuverka? Með vopnum veik-
leikans er valdi stórveldanna
storkað og menn æsa sig út af því
að gripið sé til ráða, stríðs, sem er
fordæmt í núinu en verður aðeins
dæmt í ljósi sögunnar. Með minni-
máttarkennd og skort á þekkingu
láta ungir menn miskunnarlausa
brjálæðinga ota sér út í verk, sem
eiga að bitna á þeim sterku og upp-
lýstu, en sem lenda mest á þeim
sjálfum. Hversu oft hefur Arafat
eða Saddam beöið um aðstoð al-
þjóðasamfélagsins til matarkaupa
eöa til að veita fólki í flóttamanna-
búðum aðstoð til menntunar og
undirbúnings fyrir störf framtíðar-
innar? Ætli menn tali ekki meira
um vopn og stríð en menntun?
Ábyrgö ráðamanna
Shimon Perez er húmanískur og
öfgalaus maður sem mjög margir
virða. Hann var nýlega spurður
um Íraksstríðið og kosti banda-
manna í því máli. Hvaða valkostir
eru aðrir? Gamalt fólk er hrætt við
breytingar og dvínandi tök íslams-
trúar og ungt fólk, sem sér engar
útgönguleiðir eða framtíð, lætur
ginnast til hryðjuverka, jafnvel
með fórn eigin lifs. Þegar komið er
út í stríð verður enginn sigurveg-
ari; spurningin snýst um að finna
sameiginlegan grundvöll til að
standa á, samkomulag eða bara
vopnahlé.
Vanræksla og svívirða ráða-
manna veldur því að ungt fólk er
ómenntað og óupplýst; uppeldi þess
hefur verið vanrækt. Menn kaupa
vopn og byggja hallir fyrir of ljár.
Á Vesturlöndum ríkir kapphlaup í
tölvufærni og þekkingaröflun til að
unga fólkið geti fótað sig í samfé-
lagi framtíðarinnar. Á sama tíma
horfa menn upp á menntunars-
nautt fólk sem er ofurselt brjáluð-
um glæpamönnum eða spilltum
erfðaprinsum; konur eru víða
valdalausar inni í búrum eða und-
ir andlitsslæðum. Já, „gröfin ein
bíður þín,“ sagði Abdulla prins í
Sádi-Arabíu og benti á Gaddafi Lí-
býuforseta, sem vildi verða leiðtogi
araba, en hefur hvatt til hryðju-
verka og hýst alls konar óþjóðalýð.
Hinir útvöldu
ítrekað fá íslendingar að heyra í
útvarpi að nú sé þorri heimsbyggð-
arinnar á móti stríðinu. Það er gott
fyrir landann að njóta góðra frétta-
manna staddra á miðjum Písa-
kvarðanum um hæfni og sem segja
okkur á hvaða skoðun heimsbyggð-
in er. En yfirgnæfandi meirihluti
hennar veit bara ekkert um stríðið;
það er einmitt eitt vandamálanna í
núverandi glímu um sálir og
svartagull. Einn milljarður upp-
lýstra manna, aðallega á Vestur-
löndum og öðrum iðnvæddum, veit
væntanlega um stríðið í írak, en
örugglega lítill hluti hans veit um
hvað það snýst ef dýpra er kafað;
skoðanakannanir virðast sýna
flesta á móti stríðinu, enda er það
sérfag mótmælenda alls staðar að
vera á móti öllu amerísku, Al-
heimsviðskiptastofnun, Alþjóða-
bankanum og frjálsum viðskiptum
yfirleitt. Spurningin er bara hvaða
áróðursspjald á að nota hverju
sinni og á hvaða útvarpsstöð er
hlustað.
Chirac forseti og de Villepin und-
irsáti hans hótuðu að beita neitun-
arvaldi í Öryggisráði SÞ. Þeir geta
nú státað af því að hafa blekkt
margan Evrópubúann og Saddam
sjálfan, sem hélt að götumótmæl-
endur myndu verða honum til sig-
urs.
Sandkom
Hætt í íslandi í dag
Hin geðþekka sjón-
varpskona, Guðrún
Gunnarsdóttir, er hætt
sem umsjónarmaður ís-
lands í dag. Guðrún mun
ekki hafa verið alls kost-
ar sátt við stöðu sína og
því ákveðiö að láta gott heita. Því er
fleygt að henni hafi þá verið boðið að
hafa umsjón með útvarpsþætti á Bylgj-
unni eða einhverri af öðrum útvarps-
stöðvum Norðurljósa en ekki þegið.
Allt er óljóst um áform Guðrúnar en
sjálfsagt munu landsmenn njóta krafta
þessarar hæfileikakonu á einhverjum
vettvangi áður en langt um líður ...
Sameinaöip á ný?
Sem kunnugt er skiptu framsóknar-
menn skipulagi sínu í Reykjavík í
tvennt til samræmis við skiptingu
Reykjavíkur í tvö kjördæmi, norður og
suður. Framsóknarfélögin í Reykjavík
SJmmæii
Aðaliega til vinstri
„Stefna Samfylkingarinnar er í meg-
inatriðum vinstristefna, þó að í sum-
um málum hafi hún litið til hægri svo
sem hvað varðar aukið frelsi einstak-
linga og fyrirtækja. En aðalmarkmiðið
er vinstramarkmið sem er aukinn jöfn-
uður hjá fólki í landinu."
Hjörtur Einarsson á Sellunni.is.
Ekkí aldeilis vinstri
„Ég sé engan tilgang með því að
kjósa málamiðlanasúpuna sem Sam-
fylkingin býður upp á en þar gæti ég
kosið í Reykjavík norður Varðbergs-
hundana Ellert Schram og Össur
Skarphéðinsson og konuna sem sagði
mér og öllum öðrum Reykvíkingum
fyrir tæpu ári að hún ætlaði ekki í
sandkorn@dv.is
eru því tvö og kjördæmissamböndin
sömuleiðis. Öðrum flokkum fannst
þetta óþarft en líklega töldu framsókn-
armenn að kosningabaráttan yrði
markvissari með þessu móti. Ekki
virðist þó skiptingin vera alveg skýr.
Til dæmis er Guðjón Ólafur Jónsson 3.
maður á lista flokksins í Reykjavík-
norður þótt hann sé formaður kjör-
dæmissambandsins í Reykjavík-suður.
Ýmsir héldu svo að skiptingin hefði
hreinlega verið látin ganga til baka
þegar Þorlákur Björnsson skrifaöi
grein á Hriflu.is á dögunum og titlaði
sig formann kjördæmaráðs framsókn-
arfélaganna í Reykjavík. Á skrifstofu
flokksins fékkst hins vegar staðfest að
flokkurinn er enn tví-einn í Reykjavík.
Eftir stendur spurningin: Hvað er kjör-
dæmaráð framsóknarfélaganna í
Reykjavik? Um það er engar heimildir
að finna á vef flokksins en Þorlákur er
þar titlaður formaður kjöræmissam-
bandsins í Reykjavík-norður...

þingframboð. Ekkert af þessu fólki tek-
ur undir þá skoðun Hjartar að Sam-
fylkingin sé vinstriflokkur.“
Katrín Jakobsdóttir á Múrnum.is.
Um Jackass
„Undanfarið hef ég heyrt gagnrýnis-
raddir sem telja að Skjár einn sé að
bregðast ábyrgð þeirri sem felst i að
reka sjónvarpsstöð meö því að sýna
þætti eins og Jackass. [...] Er ábyrgðin
ekki fyrst og fremst forráðamanna bam-
anna. Eru börnin ekki undir ábyrgð
þeirra frekar en rekstraraðila sjónvarps-
stöðvar úti í bæ? [...] Foreldrar verða að
hjálpa bömum við að velja og hafna ef
þau vOja ekki missa uppeldishlutverk
sitt algjörlega i hendur fjölmiðla."
Guöríöur Siguröardóttir á Tíkinni.is.
Baldvin on kjarnorkuvá
Börkur
Gunnarsson
rithöfundur
og leikstjóri
Þaö hefur veriö ótrúiegt
að sjá hve leiðtogi vinstri-
manna í Bretlandi, Tony
Biair, hefur staðið fast á
ákvörðun sinni um að af-
vopna íraka. Áður en hann
komst til valda í flokki
sínum höfðu pacifistar
ráðið Verkamannaflokkn-
um í tugi ára.
Honum hefur verið það ljóst frá
upphafi að hinn sterki armur
pacifista í flokknum myndi grafa
undan völdum hans ef hann fylgdi
sannfæringu sinni í þessu máli og
það gera þeir nú. í stað þess að
grípa tækifærið og komast til auð-
veldra vinsælda með því að spila á
klassíska and-ameríska tóna
vinstrimanna hefur Blair ákveðið
að berjast gegn straumnum. Það er
ótrúlegt af leiðtoga vinstriflokks.
Hann er sannfærður um að
Saddam Hussein hafi verið að
koma sér upp eða verið búinn að
koma sér upp gereyðingarvopn-
um. Ef það er rétt er barátta Blairs
aðdáunarverð. Ef það er ekki rétt
er áhættan sem hann hefur tekið
illskiljanleg - og erfitt að réttlæta
þessa innrás. Því þótt innrásin
verði líklegast íröskum almenn-
•ingi tO mikils gagns er það alveg á
hreinu að fyrir almenning á Vest-
urlöndum er innrásin til mikils
efnahagslegs tjóns.
Kjarnorkuváin
Javier Solana benti með réttu á
stórt vandamál í Evrópu nútím-
ans. Faðir hans barðist í tveimur
styrjöldum og hann hefði ekki
þurft neinar fortölur til að grípa
til aðgerða til að koma í veg fýrir
að brjálæðingur kæmist yfir
kjarnorkuvopn. Hann vissi vel af
eigin raun hvað svona yndislegir
einræðisherrar eru færir um að
gera ef þeir komast yfir efna- eða
kjarnorkuvopn. Sonur hans hefur
enga styrjöld upplifað og mun von-
andi ekki upplifa. Hann elst upp í
Evrópu þegar hún upplifir sitt
lengsta friðartímabil. Það er að-
eins erfiðara að sannfæra hann
um mikilvægi þess að grípa til
vopna til að stöðva einhvern byjál-
æðing i Asíu. En, eins og Solana
bendir á, þegar kemur að gereyð-
ingarvopnum þá eru þau allra
mál; ekki aðeins mál Bandaríkj-
anna. Út frá þessari ábyrgu hugs-
un virðist hinn djarfi Tony Blair
taka ákvarðanir sínar. En,
eins og svo margir ábyrgir
leiðtogar vinstrimanna,
gæti hann þurft að greiða
fyrir ábyrgðartilfinningu
sína með pólitísku lífi sínu.
Af djörfum leiðtogum
Við áttum líka djarfan
leiðtoga vinstriflokks, Jón
Baldvin Hannibalsson.
Hann stjórnaði Alþýðu-
flokknum og var í ríkis-
stjórn á feikilega mikilvæg-
um tíma. Kjarkur hans og
framsýni, hvernig hann
var tilbúinn að standa fast
að baki ákvörðunum sem
hann vissi að þrátt fyrir
óvinsældir voru þjóðinni
til heilla, var aðdáunar-
vert. Samþykkt EES-samn-
ingsins er aðeins eitt af
fáum dæmum sem aftur-
haldið barðist gegn og ef
Jón Baldvin hefði ekki
flokki og það sem var
verst var að þeim linnti
ekki þótt sannaðist æ
ofan í æ að hann gerði
rétt. Því miður fyrir þjóð-
ina þurfti hann að láta
sitt pólitíska líf alltof
snemma.
Pólitísk launmorð
Líkingin nær ekki
lengra en að sannfæring-
unni því Jón Baldvin
Hannibalsson hafði rétt
fyrir sér og fórnaði póli-
tísku lífi sínu fyrir heill
þjóðarinnar á meðan hin-
ir frámunalega skamm-
sýnu pólitíkusar í hans
flokki sem börðust gegn
honum njóta ávaxtanna
af dirfsku hans enn þann
dag í dag. Hvað Tony Bla-
ir varðar mun framtíðin
leiða í ljós hvort hann er
framsýnn eöa ekki. Jón
stf•vS'HlfHtævÍsmv<:nn -í Baldvin Hannibalsson hafði rétt fyrir sér og fómaði pólitísku lífi Baidvin getur aftur á
jafnmikilli hörku í því máli
er óvíst hvort það stóra
hagsmunamál fyrir íslend-
inga hefði náð fram að
ganga. (í dag er náttúrlega
erfitt að ímynda sér að ein-
hver hafi barist gegn EES-
samningnum, þar sem hann hefur
veitt þjóðinni svo augljósa hag-
sæld, en á sínum tíma voru það
ekki aðeins 19. aldar pólitíkusar
eins og Jóhanna Sigurðardóttir
sínu fyrir heill þjóðarinnar á meðan hinir frámunalega skammsýnu
pólitíkusar í hans flokki, sem börðust gegn honum, njóta ávaxtanna
af dirfsku hans enn þann dag í dag ... Það hefur alltaf mátt treysta
því að Villta vinstrið drepur sína bestu syni. “
sem efuðust um ágæti hans, ekki
einu sinni Ingibjörg Sólrún veitti
samningnum atkvæði sitt, sem þó
verður að teljast vinstrimaður sem
er kominn upp úr 19. aldar hugs-
unarhætti, í það minnsta inn á 20.
öldina.)
Jón Baldvin þurfti að lifa við
stöðugar pólitískar morðtilraunir
af hálfu afturhaldsaflanna í sínum
móti þegar sofið rólegur,
hans stutta pólitíska líf
varð þjóðinni til mikilla
heilla þótt pólitískir
morðingjar hans lifi enn
þann dag í dag góðu póli-
tísku lifi. Líklegast þarf
Tony Blair ekki heldur að óttast
langt pólitískt líf þótt hann reynist
hafa rétt fyrir sér. Það hefur alltaf
mátt treysta því að Villta vinstrið
drepur sína bestu syni.
+