Dagblaðið Vísir - DV - 25.06.2003, Blaðsíða 19

MIÐVIKUDACUR 25. JÚNÍ2003 SKOÐUN 19
Ágengar tegundir ógna lífríkinu
ÚRELT LÖG: „Engin heildarlög eru til um gróður- og jarðvegsvernd. Sérlög um land-
græðslu og skógrækt voru síðast endurskoðuð fyrir mannsaldri og endurspegla
löngu úreltan hugmyndaheim."
KJALLARI
Hjörleifur Guttormsson
fyrrv. alþingismaður
Á ýmsum sviðum er engu lík-
ara en að á íslandi búi fákunn-
andi fólk úr takti við umheim-
inn. Þetta á við um gróður- og
jarðvegsvernd á heildina litið
þótt í orði megi oft heyra há-
stemmdar yfirlýsingar.
Engar samræmdar aðgerðir eru í
gangi á þessu málasviði, opinberar
stofnanir eins og Skógrækt og
Landgræðsla bauka hver í sínu
horni undir steindauðu landbún-
aðarráðuneyti og ráðuneyti um-
hverfísmála lyftir ekki litlafíngri til
stefnumörkunar, meðal annars
með hliðsjón af alþjóðasáttmálum.
Alþingismenn teljast góðir þekki
þeir mun á fífli og sóley og ef á
góma ber líffræðilega fjölbreytni
beita margir fyrir sig háði og spotti
til að draga fjöður yfir eigin van-
þekkingu.
Löggjafarsviðið eyðimörk
Skelfileg staða blasir við þá litið
er til löggjafarsviðsins hérlendis.
Engin heildarlög eru til um gróður-
og jarðvegsvernd. Sérlög um land-
græðslu og skógrækt voru síðast
endurskoðuð fyrir mannsaldri og
endurspegla löngu úreltan hug-
myndaheim. í náttúruverndarlög-
um eru ákvæði sem banna lyng- og
hrísrif, sem enn tíðkaðist á 19. öld.
Þegar loks var stofnað umhverf-
isráðuneyti 1990 var gróðurvernd
gerð útlæg úr því ráðuneyti, í mesta
lagi að umhverfisráðherra mætti
yrða á landbúnaðarráðherra vegna
skógræktar og landgræðslu.
Á árunum 1995-99 fór einn og
sami ráðherra með umhverfis- og
landbúnaðarmál en sá hinn sami
náði aldrei að tala svo mikið sem
við sjálfan sig um gróðurvernd. Við
þetta situr enn, enda höfúðin f rík-
isstjóm þau sömu og eftir þeim
dansa limir embættimannakerfis-
ins.
Innfluttir váboðar
Á alþjóðavettvangi er mikið fjall-
að um hættu af innflutningi fram-
andi tegunda milli landa og heims-
hluta. Sumar tegundir lífvera geta
breyst í eins koríar óvætti við að
flytjast milli ólíkra vistkerfa, verða
ágengar og gjörbreyta því lífi sem
fyrir er. Um þetta em ótal dæmi,
þau þekktustu hérlendis minkur og
alaskalúpína.
Vegna slíkra váboða vom sett
ákvæði í Ríó-samninginn um líf-
fræðilega fjölbreytni þar sem
samningsaðilar skuldbinda sig til
Á árunum 1995-99 fór
einn og sami ráðherra
með umhverfis- og land-
búnaðarmál en sá hinn
sami náði aldrei að tala
svo mikið sem við sjáif-
an sig um gróðurvernd.
að „koma í veg fyrir að fluttar séu
inn erlendar tegundir sem ógna
vistkerfúm, búsvæðum eða teg-
undum, að öðmm kosti stjórna
þeim eða uppræta þær.“ (grh.)
f endurskoðaða náttúmverndar-
löggjöf vom 1999 sett ákvæði til að
tryggja framkvæmd þessara skuld-
bindinga hérlendis en efndirnar
láta á sér standa. í skjóli úreltra
lagaákvæða, einsýni og vanþekk-
ingar heldur hver við sitt.
Afleiðingar blasa við
Á meðan stjórnkerfið sefur
hrannast upp vandamál sem æ erf-
iðara verður að bregðast við.
Lúpínan sem nú er sem óðast að
leggja undir sig holt og móa, frið-
lýst svæði og umhverfi þéttbýlis
víða um land, er aðeins einn af vá-
boðunum. Fólk sem í góðri trú og
með opinberum stuðningi stundar
nú skógrækt fær enga viðhlítandi
leiðsögn um tegundaval, hvorki um
vistlægar afleiðingar né áhættu
með tilliti til veðurfars.
Á ráðstefnu 22. maí síðastliðinn
nefndi Kristín Svavarsdóttir, sér-
fræðingur hjá Landgræðslu ríkis-
ins, mörg dæmi um innflutt tré og
mnna sem gjalda þyrfti varhug við
vegna óæskilegrar ágengni í ís-
lensku gróðurríki. Alþjóðleg þekk-
ing er til staðar.
Þótt lítil von sé til þess að nátt-
tröllin í Stjórnarráðinu mmski hef-
ur almenningur enga ástæðu til að
sitja þegjandi í skugga þeirra.
Ásýnd lands okkar, gögn þess og
gæði em í húfi um langa framtíð.
HÆTTASTEÐJAR ENN AÐ: Þorsteinn Sæmundsson segir að líklega hafi hann fátt gert á lifsleiðinni sem hafi verið jafnmikils virði
og að standa að undirskriftasöfnun Varins lands. Og jafnmikil þörf sé á sem víðtækustum vörnum nú og þá, enda sé ekki hægt
að sjá allar hættur fyrir.
sérfræðingar hefðu verið spurðir
fyrir þremur ámm hvort það væri
nauðsynlegt að hafa herflugvélar
stöðugt á flugi í kringum Was-
hington eða New York. Ég er viss
um að flestir hefðu neitað því áður
en hryðjuverkin vom unnin.
Við eigum að reyna að vera við-
búin hverju sem er. En því miður
getum við ekki séð alla hluti fyrir,
við getum ekki lesið hugsanir
manna eins og þessara hryðju-
verkamanna og vitað hvaða að-
gerðir þeir kunna að telja málstað
sínum til framdráttar. Ég tel því
fulla ástæðu til að hafa varnir hér af
sem flestu tagi.“
NATO ekki nóg
Þorsteinn segir fráleitt að aðild
að NATO feli í sér nægilega trygg-
ingu fyrir vörnum landsins. „Það
hefur aldrei verið talið nóg; þess
vegna gerðum við varnarsamning-
inn við Bandaríkjamenn," bendir
hann á og segir nýleg dæmi sýna að
lönd á borð við Frakkland og
Þýskaland hiki við að styðja banda-
menn sína þegar á hólminn komi.
„Mér líst ekki á að fara
með bænaskjal til
Bandaríkjamanna
og held að ég myndi
ekki standa fyrir
undirskriftasöfnun af
því tagi."
Þorsteinn segir að ef Bandaríkja-
menn dragi úr viðbúnaði sínum
hér þurfi íslendingar að bæta það
upp með einhverju móti með öðr-
um samningum, þótt vandséð sé
við hverja eigi að semja.
Forsætisráðherra hefur gefið í
skyn að annaðhvort verði Banda-
ríkjamenn hér með óbreyttan við-
Rétteinsog hipparnir
„(slenskur drengur í kúkabuxum
með hjólabretti skreyttur der-
húfu sem snýr öfugt eða út á
hlið í bol merktum Nike eða NY
Yankees og vaggar i göngulagi
þegar hann gengur yfir Ingólfs-
torg segir shitt, bæ og kúl er
fórnarlamb ameríska afþreying-
ariðnaðarins."
Hjálmtýr Heiðdal kvikmyndagerð-
armaður i grein I Landi & sonum.
búnað eða alls engan, en Þorsteinn
segist ekki viss um að rétta leiðin sé
að segja varnarsamningnum upp,
þótt Bandaríkjamenn vilji ekki
verða við öllum okkar óskum. „Ég
sé ekki alveg forsendumar fyrir því,
en ef Bandaríkjamenn draga úr
vörnunum yrðum við með ein-
hverjum hætti að fylla upp í það
skarð og jafnvel bæta um betur. Og
það er ekki nóg að hér séu fáeinir
erlendir hermenn. Sem stendur
í þá gömlu, góðu
„Og fólkið þar var svo frjálst og
hraust og falslaust viðmót þess og
ástin traust, eins og þar stendur.
Sagt var að vinur minn, Grímur
Grímsson, skólastjóri (Ólafsfiröi,
sönglaði alltaf um leið og hann
steig út úr aitunni á Raufarhöfn I
byrjun vertíðar: „Hér andar guðs
blær og hér verð ég svo frjáls!"
Einar Bragi rithöfundur rifjar upp
blómaskeið Raufarhafnar í grein f
Morgunblaðinu.
felst okkar öryggi í því að hér séu
nægilega margir Bandaríkjamenn
til þess að árás á landið jafngildi
árás á Bandaríkin. Án allra land-
vama væmm við hins vegar í þeirri
stöðu sem Jón Sigurðsson varaði
við forðum, að ævintýramenn á
einni skútu gætu lagt landið undir
sig. Dæmi um slíkt em ekki óþekkt
í samtímasögu.“
í öllu falli segir Þorsteinn ljóst að
fslendingar ráði ekki við kostnað-
inn af því að taka að öllu leyti við
landvörnum sjálfir, þótt þeir gætu
aukið framlag sitt og ættu að gera
það. „Það hefur til dæmis komið í
ljós að við getum varla staðið undir
kostnaði af einni þyrlu. Þegar keypt
er þyrla fyrir Landhelgisgæsluna,
kemur það niður á annarri starf-
semi Gæslunnar! Hvað þá ef við
ætluðum að bæta við þyrlum
þannig að við hefðum sama fjölda
og Bandaríkjamenn hafa hér nú.
Líklega ættum við fullt í fangi með
það eitt að viðhalda Keflavíkurílug-
velli."
Ekki Varið iand II
Að lokum er spurt hvort Þor-
steinn telji tímabært að standa fyr-
ir öðm átaki vegna varna landsins -
sem að þessu sinni þyrfti vitanlega
að beinast að Bandaríkjastjórn.
„Undirskriftasöfnun Varins
lands var einstæð fjöldahreyfing,
hvort sem mælt er á íslenskan eða
alþjóðlegan mælikvarða. Slíkt átak
verður tæpast endurtekið, og jafn-
vel þótt það væri reynt, er ég efins
um að það hefði tilætluð áhrif. Það
er ljóst að sá forseti sem nú ræður
rfkjum í Bandaríkjunum horfir
meira á beina hagsmuni Bandaríkj-
anna en þeirra þjóða sem þeir eiga
samninga við. Það hlaut kannski að
koma að því fyrr eða síðar, en mér
li'st ekki á að fara með bænaskjal til
Bandaríkjamanna og held að ég
myndi ekki standa fyrir undir-
skriftasöfnun af því tagi,“ segir Þor-
steinn og bætir við að hann treysti
stjórnvöldum til að koma réttum
slcilaboðum á framfæri; þau geri sér
grein fyrir alvöru málsins eins og
líklega allur almenningur.
Fyrra átakið verður því Ifldega lát-
ið duga, og Þorsteinn segist að lok-
um ákaflega ánægður með að hafa
staðið að þvf á sínum tíma. „Það er
líklega fátt sem ég hef gert á lífsleið-
inni sem ég tel hafa verið eins mikils
virði og ég er eins ánægður með. Það
var lfka lærdómsríkt að því leyti að
maður uppgötvaði hvað menn beita
mikilli hörku og geta verið ósvífnir
þegar stjórnmál eru annars vegar -
og sumt kom úr áttum sem ég átti
síst von á. Rógsherferðin gegn okkur
er áreiðanlega algjört einsdæmi í ís-
lenskum stjórnmálum. En svo lengi
lærir sem lifir og þegar málstaðurinn
er góður er engin ástæða til að láta
upphlaup andstæðinganna á sig fá.“
o lafur@dv.is
Einar Bragi.
Hvernig ervarfærnis-
leg sprengja?
„Það hefur orðið gáleysisleg
sprengja á kjötmarkaönum síðustu
mlsserin."
Guðni Ágústsson landbúnaðarráð-
herra íviðtali við Bændablaðið.
Vinstri krókur
„Þórólfur Árnason hefur aflað sér
vinsaelda og trausts meðal borgar-
búa og sýnir og sannar það að
maður kemur (manns stað og eng-
inner ómissandi."
Ritstjórn vefritsins Hriflu minnirfyn-
verandi borgarstjóra á sig að aflokn-
um fundi framsóknarmanna i
Reykjavlk um stöðu R-listans.
Eru það lög
fyrirsamkomur?
„Ipólltfk Samfylkingarinnar gildir
því óheft hentistefna, þar sem sam-
komulögum og loforðum er rift
eftir hentugleikum."
Úrmorgunpósti
Vmstrihreyfmgarinnar -
grænsframboðs.
8
E
E
D