Dagblaðið Vísir - DV - 01.09.2003, Qupperneq 17

MÁNUDAGUR 1. SEPTEMBER 2003 SKOÐUN 33
Rússneskir kaupsýslumenn á uppleið:
Kaupa fótbolta
lið og vínekrur
♦
HEIMSUÓS
Oddur Ólafsson
! . oddur&dv.is
Fréttir af íþróttum fjalla oftar
en ekki um viðskipti þar sem
himinháar fúlgur skipta um eig-
endur. Kappar ganga kaupum
og sölum, sem og heilu íþrótta-
félögin, og ótrúlegustu upp-
hæðir eru nefndar þegar verð-
launafé og bónusar eru annars
vegar. Nýverið gerðust þau
stórtíðindi á þessum vettvangi
að rússneskur kaupsýslumaður
keypti breska fótboltaliðið
Chelsea fyrir svimandi upphæð.
Gegnum fótboltabransann
beinist nú athyglin að því
hvernig stendur á þeim mikla
auði sem rússneskur milljarða-
mæringur ræður yfir.
En rússneskir kaupsýslumenn
hafa gert stórkaup á fleiri eignum
síðustu árin. Þeir hafa til að mynda
keypt hallir og vínekrur í Frakklandi
og sitthvað fleira sem ríka fólkið tel-
ur sér akk í að eiga. Rússneskir auð-
kýfingar eru farnir að sjást á listum
tfmarita yfir auðugstu menn heims
og fer þéim fjölgandi þar.
Yfirleitt er þetta ný tegund kaup-
sýslumanna austur þar. Þeir hafa
auðgast í mikilli efnahagsupp-
sveiflu sem verið hefur í Rússlandi
allra síðustu árin og átt þátt í
alþjóðavæðingunni. Þeir eru ekki af
alveg sama sauðahúsi og „olig-
archarnir" sem komust yfir ríkis-
eignir í tíð Jeltsíns, þegar allt efna-
hagskerfi landsins var í upplausn
eftir fall kommúnismans og Sovét-
ríkjanna.
Hagvöxtur í Rússlandi hefur ver-
ið yfir sex af hundraði síðan 1999 og
er ekkert lát á framförunum. Er-
lendir fjárfestar flykkjast á ný til
Moskvu og annarra uppgangs-
svæða og rússneskir athafnamenn
leita til annarra landa. Rússar hafa
grynnkað verulega á skuldum við
erlendar lánastofnanir og eru nú
taldir gjaldgengir meðal efnahags-
lega þróaðra þjóða. Laun hafa
hækkað verulega og þótt enn
þrengi víða að fara lífskjörin smá-
batnandi.
Eftir óstjórn Jeltsínáranna og
gripdeildir „oiigarchanna" - sem
flestir voru fyrrverandi forstjórar
ríkisfyrirtækja og kunnu ekki fótum
sínum forráð þegar þeir voru allt í
einu komnir með svokallað frjálst
markaðskerfi í hendurnar - fór flest
eða allt í handaskolum nema þeirra
eigin auðsöfnun.
Uppskurðurinn mikli
Það var um mitt ár 1998 að þá-
verandi stjórn tilkynnti skyndilega
að hún hefði fryst allar greiðslur
skulda, erlendra sem innlendra, og
myndi ekki lengur verja gengi
rúblunnar. Þessi ákvörðun kom
eins og þruma úr heiðskíru lofti og
allt efnahagskerfið lenti í uppnámi,
hver bankinn af öðrum varð gjald-
þrota og sparifjáreigendur sáu inn-
stæður sínar brenna upp í reyk.
Kaupmenn urðu að breyta vöru-
verði oft á dag vegna falls rúblunn-
ar og erlendir lánardrottnar urðu
að afskrifa milljarða dollara lán.
Hrunið varð nær algjört, ekki að-
eins fyrir rússneskt efnahagslíf
endurbætur á efnahagskerfinu.
Hann hefur sett á flatan tekjuskatt,
13%, sem ekki er hár en skilar sér
þeim mun betur. Skattar á fyrirtæki
eru einfaldaðir, skriffæðið skorið
niður, dregið úr valdi fylldsstjórn-
anna, tollskrár endurskoðaðar,
vinnulöggjöf endurskoðuð, sem og
lög um jarðeignir. Allt hefur þetta
leitt til aukinnar tiltrúar á efnahag-
inn. Erlendar fjárfestingar streyma
inn og rússneskir fjárfestar eignast
nú hluti í innlendum fyrirtækjum í
stað þess að koma öllum eigum
sínum fyrir í erlendum
skattaparadfsum eins og þeir gerðu
áður.
Rússnesk eining skal það vera
Frjálslyndi Pútíns nær aðeins til
efnahagsmálanna. Þegar kemur að
stjómmálum er hann harðari af
sér. Fyrir kosningamar 1999 reri
hann öllum ámm að því að fá for-
ingja smáflokka til að hætta við
sundmð framboð og sameinast _
undir merki rússneskrar einingar. ~
Kreml notaði öll tiltæk meðul til að
koma í veg fyrir fjölflokkarugl. Sett
vom lög um að flokkur þyrfti hið
minnsta 7% atkvæða til að koma
manni á þing. Allt var þetta gert í
samvinnu við Kommúnistaflokk-
inn, sem í staðinn fékk formenn
margra mikilvægra þingnefnda.
Héraðsstjómir hafa verið sviptar
miklu af sínum völdum en valda-
miklir héraðsstjórar settir sem yfir-
stjórnendur og heyra undir Kreml.
Fjölmiðlarnir, aðallega útvarp og
sjónvarp, em smátt og smátt að
komast undir algjört áhrifavald
Kremlar. Þá er athyglisvert að sífellt
fleiri af valdamestu mönnum Rúss-
lands, svo sem ráðherrar og hér-
aðsstjórar, eiga sér svipaðan feril og
Vladimir Pútín sjálfur, og koma úr
hernum eða leyniþjónustunni.
Almenningur í Rússlandi lætur
sér allt þetta vel líka, enda vonar
fólk að betri tíð sé ívændum. Fram-
tíðarstefna Pútíns er skýr. Hann
ætlar sér ekki að leyfa stjórnleysi og
upplausn þjóðfélagsins á ný en
samt að koma á og viðhalda frjálsu
markaðskerfi - þó ekki f anda
mglukollsins Jeltsíns sem lét kyrrt
liggja þegar bófar hirtu auðlindir og
framleiðslutæki landsins í nafni
frelsisins.
Líkur á endurkjöri
Vesturlönd hafa haldið að sér
höndum og ekki gagnrýnt að ráði
þegar Kreml hefur sogað til sín öfl-
ugustu fjölmiðlana eða látið Ioka
þeim, né haft hátt um stríðsrekst-
urinn gegn Tsjetsjeníu.
Ömggt má telja að Pútín verði
endurkjörinn í forsetakosningun-
um sem fram fara á næsta ári.
Rússar em ekld vanir tiltakanlega
miklu lýðræði og ófremdarástandið
sem rfkt hefur í landinu eftir að
Sovétrikin liðu undir lok eflir ekki
trú þeirra á það stjórnarfar sem
heita átti að komið væri á. m
Svo hlýtur allt að vera í góðu lagi
í landi þar sem efnahagurinn fer
batnandi heima fyrir og þegnarnir
kaupa sér vfnekmr í Frakklandi og
eitt dáðasta og dýrasta fótboltalið í
Bretlandi.
(Heimildir m.a. sóttar í grein
í Weekendavisen.)
m
MINNINGARSTUND: Pútín forseti með gömlum hershöfðingjum sem minnast 60 ára sigurs í borginni Kursk, skammt sunnan Moskvu. For-
setinn styrkir æ betur stöðu sína og flesta valdamestu menn landsins velur hann úr sínum hópi, úr hernum og leyniþjónustunni. Pútín
herðir sífellt pólitíska stefnu sína en eykurfrelsi markaðarins.
heldur ekki síður að landsmenn
misstu algjörlega trúna á frjálst
markaðskerfi og þær endurbætur
sem erlendir ráðgjafar höfðu kennt
skammlífum ríkisstjórnum f tíð
Jeltsíns og höfðu aldrei komið að
neinu gagni vegna mglanda í
stjórnarfari og áhrifa fyrmm
kommúnista á efnahaginn.
Margt hefur gengið rússneskum
efnahag í vil síðan uppskurðurinn
mikli var gerður. Markaðsverð á
olíu og gasi hækkaði vemlega, eða
um allt að helming, en helmingur
útflutningstekna Rússa fæst af olfu-
sölu.
Vesturlönd hafa haldið
að sér höndum og ekki
gagnrýnt að ráði þegar
Kreml hefur sogað til
sín öflugustu fjölmiðl-
ana eða látið loka
þeim, né haft hátt um
stríðsreksturinn gegn
Tsjetsjeníu.
Þótt hilli undir betri tíð fer samt
margt úrskeiðis í ríkinu og auðnum
er misskipt. Fjömtíu milljónir lifa
undir fátæktarmörkum og lífaldur
lækkar. Á síðustu fimm ámm hefur
meðalaldur rússneskra karla lækk-
að úr 61,3 ámm í 58,5 ár. Barneign-
um fækkar vemlega þannig að á
hverju ári deyja 17 Rússar á móti
hverjum 10 börnum sem fæðast.
Ekki horfir því björgulega með
fólksfjöldann þegar frá lfður.
Þrátt fyrir allt virðist rfkja bjart-
sýni í landinu og byggist hún ekki
síst á því að tími ringulreiðarinnar
og óvissunnar er liðinn. Þjóðin hef-
ur eignast sterkan foringja, Vladi-
mir Pútín, sem er einarður, bind-
KLÚBBUR KEYPTUR: Rússneski auðjöfurinn Abramovich kom á óvart þegar hann keypti
fótboltaliðið Chelsea og borgaði út I hönd. Hann er af nýrri kynslóð kaupsýslumanna sem
nýtur hugmynda Pútlns forseta um frjálst markaðskerfi. Abramovich auðgaðist á olíuvið-
skiptum, en verð á olíu hefur hækkað um helming síðan sjúkt efnahagslíf Rússlands var
skotið upp fyrir fimm árum. Hér á myndinni er liðseigandinn að veifa mönnum sínum
þegar þeir léku við Leicester í London.
indissamur og stjórnsamur. Megin- stöðugleiki og góð samvinna við
þættir í stefnu hans eru opið og Vesturlönd.
frjálst markaðskerfi, pólitískur Hann hefur gert umfangsmiklar