Dagblaðið - 31.10.1975, Blaðsíða 10

|0 Dagblaðiö. Föstudagur 31. október 1975.
” '
Forréttindakröfur skólafólks
Hefir ríkissjóður efni á þvi að
veita námsfólki 2 til 3 milljarða I
ölmusustyrki árlega, þcgar
liann getur ekki verið án þess að
hirða 240 þúsund krónur af
gjafabil útlendinga til bæklaðs
fólks og öryrkja?
Það er margur þrýstihópur-
inn eins og Jónas segir, nú þessa
dagana einna mest áberandi
námsfólk úr hinum ýmsu skól-
um landsins.
Eins og fyrri daginn er litið
um peninga i okkar sameigin-
lega rikiskassa og þess vegna
hefur gengið erfiðlega að greiða
upp hina árlegu ölmusu til
námsmanna, þ.e. „lán” sem
greidd eru með 7% af stofni, eft-
ir þvi sem Morgunblaðið upp-
lýsir hinn 18. okt. sl.
Námslán og styrkir til
stúdenta munu hafa þróazt út i
þessa endemis vitleysu frá þvi
að vera hóflegir styrkir og lán
til efnilegra en efnalitilla náms-
manna i hinum ýmsu fræðum
sem þjóðfélagið hafði þörf fyrir.
Nú er fjöldi sllkra mennta-
manna orðinn nægur i biii, sér-
staklega með tilliti til þess að
sárafátt af þessu fólki, sem al-
þjóð hefir kostað til náms, fer
að vinna aö framleiðslustörfum
að námi loknu.
Flest af þessu fólki fer i alls
konar þjónustustörf sem þvi eru
þá búin til, ef ekki vill betur,
stundum vafasamt með ágæti
starfsins, eins og einn vitur
maður sagði: „Það voru engin
unglingavandamál fyrr en allt
var oröið fullt af sálfræðing-
um.”
Slagorðið að allir eigi sama
rétt til langskólanáms er gott og
blessað, svo langt sem það nær.
En til hvers eru menn að
mennta sig, er það ekki til þess
að bæta aðstöðu sina i lifsbar-
áttunni, t.d. með þvi að hafa
margfalt kaup á við ólærðan
verkamann aö námi loknu?
Það hefir sýnt sig að ekki er
um neinn sérstakan þegnskap
að ræða hjá þvi fólki sem þjóðin
hefir kostað til náms, öðrum
fremur.
Ef aðrar þjóðir bjóða betri
kjör fara menn þangað ef það
hentar þeim, jafnvel þó mikil
þörf sé fyrir þá hér heima, sam-
anber lækna og fleiri.
Nú er spurningin þessi: á ekki
ungur maður, 17 til 25 ára, sem
ætlar að gerast sjómaður og
afla fisk, alveg sama rétt til
fjárhagsstuönings frá rikissjóði
og maður sem er i skóla? Hann
gæti sjálfsagt þegiðað fá árlega
i 7 til 8 ár 4 til 5 hundruð þúsund
krónur i svo til óafturkræfa
styrki til þess að koma sér vel
fyrir i sinu framtiðarstarfi, t.d.
með þvi að kaupa sér part i bát,
eignast ibúð svo eitthvað sé
nefnt.
Hver er munurinn? Er sjó-
maðurinn óþarfari þegn en t.d.
félagsfræðingur eða eitthvaö
þvi um likt?
A sama tima og Islendingar
eru farnir að fleyta sér á útlend-
um eyðslulánum, vegna þess að
of fáir vinna að útflutnings-
framleiðslu fer skólafólk fram á
tvo milljarða og sjö hundruð
milljónir i ölmusustyrki (þ.e.
lán með vafasamri endur-
greiðslu) eftir upplýsingum
Þjóðviljans 18. okt. sl. Þetta
mun vera nær tuttugasti hluti af
fjárlögum rikisins i ár, eða
verðmæti 4—6 nýrra togara, eða
27.000,00 skattur á hvern skatt-
greiðanda i landinu, eða ef fólk i
stærstu verstöð landsins ætti að
greiða þetta, þá yrði hver vinn-
andi maður þar aö greiða yfir
eina og hálfa milljón króna.
Og svo er bara hótað aö
stræka við námið ef ekki er orð-
ið við kröfunum. Ekki held ég að
neitt mundi riðlast þó svo yröi
gert.
Kjallarinn
Ólafur Á. Kristjánsson
Það skólafólk, sem gerir slik-
ar kröfur til samborgara sinna,
virðist ekki hafa þroskazt mikið
á námsbraut sinni það sem af
er, hvað sem siðar verður.
Ef stjórn þessara mála hefði
verið af einhverju viti hefði
lánasjóður (sem sumir vilja nú
reyndar kalla Olmusu-miðstöö
stúdenta) nú þegar getað verið
til nokkurra útlána til náms-
manna, en það verður seint
sjóður ef aldrei kemur nein
endurgreiðsla af þvi sem lánað
er. En hitt er að sjálfsögðu
þægilegra að borga hverja
krónu með 7 aurum.
Eins og fram hefir komið eru
þetta ekki lán heldur ölmusa.
Það eru ekki mörg ár siðan
nemendur i Stýrimanna- og Vél-
skólunum urðu aðnjótandi
„lána” úr þessum náms-
manna,,sjóði” en nú verða þeir
fyrstir manna eins og þeirra var
von og visa, til þess að sjá hvilik
endemis vitleysa þetta „lána-
fyrirkomulag” er með þvi að
gera eftirfarandi samþykkt á
fundi beggja skólanna 16. okt.
sl„ eftir þvi sem upplýst er i
Morgunblaðinu hinn 18. okt. sl.
„Fundurinn telur eðlilegt að
endurgreiðslufyrirkomulagi
sjóðsins verði breytt þannig, að
lánin verði visitölutryggð og
endurgreiðsla miðist við laun að
loknu námi, þannig að ljóst sé,
að hér sé um lán að ræða en ekki
ölmusu.”
Er nú ekki mál til komið að
þessi þáttur efnahagsmála
verði tekinn til endurskoðunar
ásamt fleiru þessu liku?
NOTENDUM
HITAVEITU
MISMUNAÐ
Alagning skatta hefur talsvert
verið til umræðu að undanförnu
og hafa ibúar nokkurra staða
bundizt samtökum um mótmæli
til skattyfirvalda. Er það ekki
vonum fyrr þvi að vissulega eru
bæði skattalögin og framkvæmd
þeirra gölluð i mörgum grein-
um.
Verðbólgan ruglar t.d. mjög
eðlilegar afskriftareglur fyrir-
tækja, en þær eru nú orðnar svo
flóknar, að margir munu ekki
vita, hvernig ber að beita þeim.
' \
Svo virðist vera mjög litil sam-
vinna milli skattstjóranna ann-
arsvegar og umboðsmanna
þeirra og sveitarstjórna hins
vegar um endurskoðun skatt-
framtala og ákvörðun um,
hvaða framtöl þurfi helzt að
taka til athugunar, þvi að ætla
má, að heimamenn hafi oftast
betri aðstöðu til að dæma um
það en skattstjórinn.
En það er fleira en beinir
skattar til rikis eða sveitarfé-
laga, sem skipta máli fyrir
gjaldandann. Má þar t. d.nefna
upphitunarkostnað húsa. 1
Hveragerði er hitaveita, sem
hreppurinn rekur. Þar er mikilÞ
gróðurhúsarekstur og eigendur
þeirra fá vatn til upphitunar
þeirra á miklu betri kjörum en
til annars atvinnurekstrar eða
upphitunar ibúðarhúsa.
Þann 29. ágúst sl. staðfesti
iðnaðarráðuneytið breytingu á
gjaldskrá fyrir Hitaveitu
Hveragerðis. Samkv. þessari
nýju gjaldskrá kostar hver min-
útulitri á mánuði af heitu vatni
til upphitunar gróðurhúsa 220
kr„ en til upphitunar annarra
húsa 640 kr. Til viðbótar kemur
svo hemlaleiga fyrir gróðurhús,
sem eru 100 ferm og stærri, 2000
kr. á mánuði, en fyrir önnur hús
er þessi leiga 800 kr. á mánuði.
Til samanburðar má nefna,
að hver rúmm af heitu vatni i
Reykjavik kostaði á sama tima
39,36 kr. Nú má gera ráð fyrir,
að Hvergerðingar noti ekki
meira en rúmlega helming af
þvi vatni, sem þeir eiga rétt á að
nota samkvæmt hámarksstill-
ingu hemils, og má þá gera ráð
fyrir, að hver rúmm af vatni til
gróðurhúsa kosti 9 kr. en til upp-
hitunar annarra húsa 29 kr.
Nú er rætt um útflutning á
heitu vatni til Sviþjóðar fyrir 10-
20 kr. hvern rúmm, og má það
merkilegt vera, ef unnt reynist
að flytja heitt vatn úr landi fyrir
hærra ver.ð en gróöurhúsaeig-
endur geta greitt.
Það virðist engin sanngirni
vera i þvi, að heitt vatn til
rekstrar gróðurhúsa sé selt á
miklu lægra verði en til allra
annarra nota. Að visu er sann-
gjarnt, að þeir, sem mikið vatn
nota, gróðurhúsaeigendur og
aðrir, fái hæfilegan magnaf-
slátt, en það má framkvæma
með þvi að láta alla greiða jafn-
háa mæla- eða hemlaleigu og
hafa hana svo háa, að hæfilegur
magnafsláttur fáist.
Samkvæmt gjaldskránni
kostar að hita upp ibúðarhús
með 5 minútulitrum samtals
48.000 kr. á ári, en upphitun á
gróðurhúsi með 1 sekúndulitra
kostar 182,400 kr. á ári.
Kjallarinn
Guðmundur Jónsson
Kópsvatni
Ef gjaldskráin væri þannig,
að hver minútulitri á mánuði
kostaði 300 kr. til allrar notkun-
ar og hemlaleiga væri 2000 kr. á
mánuði, myndi upphitun ibúð-
arhússins kosta 42.000 kr. á ári
en gróðurhússins 240.000 kr. á
ári. Þá lækkar upphitunar-
kostnaður ibúðarhússins um
6000 kr„ en kostnaður við upp-
hitun gróðurhússins hækkar um
57.600 kr. Sá sem á bæði ibúðar-'
og gróðurhús getur kannski not-
að sama inntakið fyrír bæði hús-
in, og þá þyrfti ekki að greiða
leigu af nema einum hemli. I
sliku tilfelli myndi ' upphitun
beggja húsanna kosta samtals
258.000 kr. á ári, og myndi upp-
hitunarkostnaðurinn þá hækka
um 27.600 kr.
Nú er upphitunarkostnaður
gróöurhúsa að sjálfsögðu
gjaldaliður á skattframtali, og
þvi myndu eigendur þeirra fá
hækkaðan rekstrarkostnað hús-
anna að nokkru léyti endur-
greiddan meö lækkuðum tekju-
skatti og útsvari.
Með þvi að láta gróðurhúsa-
rekstur hafa forréttindi eins og
gjaldskrá Hitaveitu Hvera-
gerðis gerir ráð fyrir, eru allir
aðrir, sem gjalda til hitaveit-
unnar, skattlagðir í þágu þess-
arareinu atvinnugreinar. En þá
kemur að spurningunni: Er
þetta heimilt?
Gjaldskráin er ákveðin sam-
kvæmt orkulögum nr. 58 29.
april 1967 segir iðnaðarráðu-
neytið. Akvæði um gjaldskrár
hitaveitna er að finna i 29. gr.
laganna og hljóða þau svo:
„Nú hefur einkaleyfi veriö
veitt til þess að starfrækja hita-
veitu samkvæmt lögum þess-
um, og skal þá, áður en veitan
tekur til starfa, setja henni
gjaldskrá, er ráðherra staðfest-
ir.
í gjaldskrá má ákveða sér-
stakt heimæðargjald.
Gjaldskrána ber að endur-
skoða eigi sjaldnar en fimmta
hvert ár.”
Þarna er ekki minnzt á það
einu orði, að notendum megi
mismuna eftir þvi til hvers
vatnið er notað. En stjórnar-
skráin segir hins vegar: „Eng-
an skatt má á leggja né breyta
né af taka nema með lögum.”
Það er þvi vissulega rétt að
spyrja: Hafa hreppsnefnd
Hveragerðis og iðnaðarráðu-
neytið brotið stjórnarskrána
með þvi að semja og staðfesta
fyrrnefnda gjaldskrá um sölu á
heitu vatni frá Hitaveitu Hvera-
gerðis?
Það er þvi orðin brýn nauðsyn
að taka þessi mál öll til endur-
skoðunar, bæði lagaákvæðin um
hitaveitur og gjaldskrár þeirra,
sem eru að mörgu leyti mjög ó-
samhljóða. Heimæðagjald Hita-
veitu Ólafsfjarðar skal t.d.
vera: „Fyrir hús allt að 400
rúmm að utanmáli kr. 50.000.00
og siðan kr. 100.00 fyrir hvern
rúmm þar yfir.” Til saman-
burðar má svo nefna, að heim-
æðagjald Hitaveitu Mosfells-
hrepps skal vera 130.300.00 kr.
fyrir eina heimæð, og er þá ekk-
ert tillit tekið til stærðar húss-
ins.
Þá kemur mjög.til greina að
láta sömu gjaldskrá gilda fyrir
allar hitaveitur i landinu, sem
einstökum sveitarfélögum væri
siðan heimilt að lækka hlutfalls-
lega eftir þvi sem ástæður
leyfðu. Til hliðsjónar má nefna
álagningu útsvaranna. Þar gild-
ir sama regla fyrir öll sveitarfé-
lög, en mörg þeirra nota ekki á-
lagningarheimildina til fulls. En
svo gæti komið fyrir á stöku
stað, að gjaldskráin reyndist of
lág að dómi heimamanna, en þá
mætti ekki hækka hana, heldur
yrði þá að leita annarra ráða.
Notendurnir verða lika að hafa
einhvern rétt.
Svo er rétt að minnast enn á
gróðurhúsaeigendur. Trúlegt
er, að þeim þyki erfitt að sætta
sig við að gr. sama verð fyrir
vatn frá hitaveitum og aðrir,
einkum þar sem vatnið er dýr-
ast. En það er þeirra mál, sem
þeir geta e.t.v. leyst með þvi að
leggja verðjöfnunargjald á
seldar gróðurhúsaafurðir, sem
siðan mætti nota til niður-
greiðslu á vatni til upphitunar i
gróðurhúsum, þar sem það er
dýrast. En að leggja skatt á not
endur almennt til styrktar gróð-
urhúsaeigendum er fráleitt.
Kópsvatni, 13. október 1975.
Guðmundur Jónsson.
TOYOTA vetrarskoðun
1. Vélastilling
2. Stilltir ventlar
3. Hreinsun á blöndung
4. Skipt um kerti
5. Hreinsuö loftsia
6. Fyllt á rúðusprautu (frostvari)
7. Mældur frostlögur
8. Rafgeymir mældur, geymissambönd
hreinsuö
9. Viftureim skoöuð
10. Stillt kúpling.
Verð með sölusk. kr. 5500—6500 eftir gerðum.
Innifalið í verði: Kerti, platínur, ventlaloks-
pakkning, frostvari á rúðusprautu, vinna.
TOYOTA þjónustan
Ármúla 23. — Simi: 30690 —
#1F