Dagblaðið - 27.12.1976, Blaðsíða 14

Grátur er
allra meina bót
\
Sovézka fimleikastjarnan Olga Korbut grét þegar hún var ekki
iengur númer eitt í íþrótt sinni á Olympiuieikunum.
Saga læknavísindanna segir
okkur að feitir menn og þung-
lyndir verði aldrei eldri en 100
ára. Stafar það af því að í þessu
fólki dragast æðarnar saraan og
verða þröngar. Aðeins fáir
menn með drungalegt yfir-
bragð hafa lifað tiltölulega
lengi, menn eins og
Michelangelo og Titian. Þessi
menn áttu sér mikla sköpunar-
ástríðu og hún bætti þeim upp
þunglyndið.
„Þjáning er verðlaus sjóður“,
sagði sovézki rithöfundurinn
Maxim Gorkí. Fólk sem orðið
hefur fyrir þungri sorg er yfir-
leitt aðgerðalítið. Það getur oft
ekki unnið líkamleg störf að
neinu gagni, og heldur ekki
hugsað. Allt fer úr böndunum,
eins og sagt er. Þetta fólk
þarfnast slökunar, það þarf að
veita geðshræringum sínum út-
rás.
Sovézki visindamaðurinn P.
Anokhin sýndi fram á að menn
geta venjulega ekki haldið
geðshræringu í skefjum, sér-
staklega ekki ef hún er tengd
heilaberkinum. Menn geta að
vísu haldið aftur af ytri ein-
kennum geðshræringarinnar
(tárum), en þeir geta ekki
stöðvað æðakrampa eða hraðan
hjartslátt.
Það þarf mikinn viljastyrk til
að hafa stjórn á geðshræring-
um sínum. Þeim sem ekki hafa
hann til að bera í ríkum mæli
getur orðið þetta mjög erfitt.
Hægt er að mæla með ýmsum
aðferðum t.d. hreyfingu .,
spennandi starfi, bókum. Tón-
list er einnig tilvalin til að slaka
á spenntum taugum. Hún vekur
ekki aðeins fagrar hugsanir
heldur gerir hún harminn létt-
bærari og bægir þreytu frá. Það
var engin tilviljun að tónlistar-
mönnum var jafnan safnað
saman við sjúkrahús Araba til
forna.
En hvorki tónlist né spenn-
andi starf, ferðalög, lyf eðaneitt
annað þvílikt hefur lækninga-
mátt á borð við tárin. Þetta
skildu menn líka til forna. Þeir
töldu einmitt tárin vera bezta
lyfir við mikilli sorg. Og senni-
lega er rangt af okkur að
skammast okkar svo mjög fyrir
tárin.
Allar neikvæðar geðshrær-
ingar hafa þau áhrif að
hormónar myndast í blóðinu,
þ.á.m. adrenalín, sem þrengir
æðarnar, eykur blóðþrýsting-
inn og örvar orkustarfsemi
líkamans. Ef þessar geðshrær-
ingar eru mjög sterkar (t.d.
alvarlegt taugaáfall) getur
varnarkerfi líkamans brugðizt.
Þá er um að gera að reyna að
„brenna upp“ eða eyða óþörf-
um hormónum með því að slaka
á taugunum, til þess að
„springa ekki í loft upp“. Ef
maður, sem missir ástvin sinn
fær ekki útrás í gráti, „mun sú
sorg, sem ekki fékk útrás í tár-
um, neyða önnur líffæri til að
fella tár“. Og ef það eru hjarta-
æðarnar sem fara að „gráta“,
þá er hætta á ferðum. í stuttu
máli sagt: því meira af
neikvæðum tilfinningum sem
fær útrás með tárunum, því
verður minni skaðinn.
Sænski tannlæknirinn Johan
Nordberg ráðleggur sjúkling-
um sínum að gráta til að losna
við tannpínu, á þeim forsend-
um að grátur lækki blóðþrýst-
inginn, og þar með líka blóð-
þrýstinginn í tanngómunum.
Ymsir vísindamenn telja að
það sem helzt valdi nútimasjúk-
dómum séu ekki reykingar,
hreyfingarleysi, blóðfita eða
sykurinnihaid blóðsins, heldur
streita. Streita er óskilgreind
viðbrögð líkamans við of-
reynslu. Líkaminn bregzt við
hinum ólíkustu áhrifum, hvort
sem það er kjaftshögg eða
ástríðufullur koss, með sams-
konar líffræðilegu atferli.
Streita, sem kemur fram í yfir-
liði, getur verið viðbrögð móð-
ur við frétt um lát sonar síns
eða ef hún fréttir allt í einu að
sonurinn, sem hún hélt vera
látinn, sé í raun og veru enn á
lífi. í báðum tilfellum myndast
hormónar í blóðinu
Þegar maður verður hrædd-
ur eða mjög órólegur hættir
hann að framieiða munnvatn.
Þetta vissu Indverjar hinir
fornu og höfðu fyrir sið að færa
þeim mönnum sem grunaðir
voru um glæpi, þurr hrísgrjón í
réttarsalinn, en eins og kunn-
ugt er tekst engum að renna
niður þurrum hrísgrjónum
nema með aðstoð munnvatns-
kirtlanna. Að sjálfsögðu er að-
ferðin vafasöm, svo ekki sé
meira sagt, því saklaus maður
getur einnig fundið til ótta.
Þegar streituköstin eru tíð og
sterk getur farið svo að líkams-
orkan nægi ekki og aðlögunar-
kerfið fari úr sambandi. Of-
þreyta og jafnvægisleysi hor-
mónanna hefur þá þau áhrif að
stöðugt verður erfiðara að fá
líkamann til að starfa á ráttan
hátt, og á endanum hlýtur mað-
urinn að deyja. Þetta gerist
þegar sjálfstjórnarkerfi manns-
ins fer úr sambandi, þegar ein
geðshræringin tekur við af ann-
arri án þess að henni veitist
ráðrúm til að hjaðna niður.
Geðshræringar gegna mikil-
vægu aðlögunarhlutverki.
Frægur, sovézkur prófessor P.
Simonof, vísindamaður á sviði
tilfinningarannsókna, skii-
greindi geðshræringar svo að
þær væru „sérstakt tauga-
apparat sem hjálpaði heilanum
að starfa þegar hann byggi ekki
yfir nákvæmum upplýsingum
um leiðir og aðferðir til að ná
markmiðum sínum.“
Lengi vel héldu menn að „til-
finningamiðstöðin" væri lengst
inni f heilanum. Nú er komið í
ljós að heilabörkurinn gegnir
einnig mikilvægu hlutverki varð
andi tilfinningaleg viðbrögð. í
því sambandi hafa menn upp-
götvað að börkurinn vinstra
megin er tengdur jákvæðum til-
firiningum, en neikvæðar til-
finningar fæðast hægra megin.
Hægri helmingur heilans
„stjórnar" tilfinningalegum
viðbrögðum, vinstri helmingur-
inn er vettvangur rökrænnar
hugsunar.
Tilraunir hafa leitt í ljós, að
það eru ekki hinar virku nei-
kvæðu geðshræringar sem eru
sérstaklega hættulegar heilsu
manna, heldur hinar óvirku: ör-
vænting, stöðugar áhyggjur,
ótti, þunglyndi. Það kemur
ósjaldan fyrir að þessar geðs-
hræringar mannsins fái á sig
félagslega mynd, birtist í formi
sektarkenndar, eftirsjónar eða
samviskubits.
Neikvæð geðshræring er
einnig orkuuppspretta. Þegar
ástríður (tilfinningar) eru ekki
fyrir hendi glatar persónuleiki
mannsins lífi sinu, hann er
dæmdur til aðgerðaleysis.
Fólk sem þjáist af tilfinninga-
legum sljóleika, hættir að
bregðast við umhverfi^ sínu,
hættir að vilja. Slíkt ástand,
þegar engir hvatar eru fyrir
hendi, er skelfilegt heilsu
mannsins.
P. Anokhin segir: „Til þess
að forðast skaðlegar geðshrær-
ingar, þarf að setja skynsemi og
rökvísi á milli hvatans og til-
finningarinnar."
Fólk kemur öðrum oft í vont
skap vegna smámuna, og er það
slæmt. Stundum verður maður
fyrir einhverjum leiðindum á
vinnustað og óánægjan hleðst
upp innra með honum.
Nágrannarnir eru kannski
dónalegir og það fer í -taugarn-
ar á manni. Svo bitnar þetta allt
á fjölskyldunni, — eins konar
keðjuverkan.
Ef við viljum að allir lifi
löngu og hamingjusömu lífi
verðum við að stuðla að góðum
samskiptum manna á milli. Við
verðum að reyna að útrýma
geðvonzku, öfund græðgi og
eigingirni. Þetta er mikilvægt
atriði, og ekki aðeins frá félags-
legu sjónarmiði. Málið hefur
einnig sína líffræðilegu hlið.
Geðvonzka drepur marga góða
eiginleika mannsins. Hún
myrkvar sál hans, slekkur á
heilanum og eyðileggur hæfi-
leika hans. (APN)
DAGBLAÐIH MÁNIJDAGUR 27 DE.SFMBFP
Hin 18 ára gamla Jeannette Peterson segir: Ég er alit of ung
til að gifta mig.
Brúðarkjóllinn er tilbúinn:
En ég er alltof ung til
að gifta mig
— segir Jeannette Peterson sem trúlofuð
ríkasta piparsveini Danmerkur
Það verður engin frú Spies í
þetta skiptið. Ég heit Jeannette
Petersen og svo verður áfram. Ég
er allt of ung til að gifta mig.
Sú sem segir þetta, er stúlkan
sem fyrir skömmu fyllti forsíður
allra norrænna blaða, sem tákn
um hið sígilda ævintýri. Hin 18
ára gamla Jeannette þolir ekki
make—up og lélega popptónlist,
en hefur mætur á að búa til góðan
mat og hugsa um vin sinn. Vinur-
inn er hinn gjörbreytti Simon
Spies, sem hér áður fyrr var
þekktur fyrir gleðilíf og skemmt-
anir, en hefur, 53ja ára gamall,
snúið við blaðinu og trúlofast
Jeannette. Ef allt hefði gengið
samkvæmt áætlun, væru þau þeg-
ar gift. Athöfnin átti að fara fram
i Rungsted-kirkjunni og veizlan í
einbýlishúsi Spies, sem einnig er í
Rungsted. Búið var að bjóða í
brúðkaupið, en meðal gesta voru
hinir fimm framkvæmdastjórar
Spies-fyrirtækjanna ásamt nokkr-
um vinum Spies og Jeanette, auk
fjölskyldu hennar. Búið var að
panta ný kjólföt á forstjóran hjá
Andersen klæðskera á Strikinu.
En nú héfur öllu verið aflýst og
hvorugt vill gefa neinar skýring-
ar.
„Ég er bara allt of ung“, segir
Jeannette. „En þó við giftum okk-
ur ekki, breytir það engu. Við eru
trúlofuð áfram.“
Ýmsar raddir hafa heyrzt í
kunningjahópi þeirra um að það
hafi verið hann sem hætti við. En
eitt af því sem Spies hefur lagt á
hilluna, er að ræða um sitt einka-
líf, svo engar skýringar fást hjá
honum.
„Það hæfir ekki virðulegum
viðskiptajöfri, sem kominn er yfir
fimmtugt, að ræða einkalíf sitt
opinberlega," segir hann. Aflýs-
ing brúðkaupsins, sem trúlega
verður rætt um i langan tíma.
„Það hæfir ekki virðulegum
viðskiptajöfri að ræða opinber-
lega um einkalif sitt“, segir hinn
gjörbreytti Spies.
breytir samt engu í samlífi þeirra.
„Kannski giftum við okkur
seinna,“ segir Jeannette. „En mér
finnst ólíklegt að það verði fyrst
um sinn. Til hvers ættum við svo
sem að gifta okkur? Við eigum
engin börn til að hugsa um og
gifting er varla meira en blessun
guðs og kóngsins yfir samband
okkar.“
I staðinn hefur parið orðið sér
út um heimsins minnsta hund,
sem ferðast með þeim um allt í
lítilli körfu. Þau fundu hann á
Sjálandi, einmitt daginn sem gift-
ingunni var aflýst.
Þetta gæti verið brúðkaupsm.vnd.
en svo er þó ekki. því við þetta
tækifæri opinberuðu þau skötu-
hjúin trúlofun sína. Allar brúð-
kaupsáætlanlr hafa verið lagðar á
hiiluna.