Dagblaðið - 20.01.1977, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 20. JANÚAR 1977.
BIABIB
fijálst, úháð dagblað
Utgefandi Dagblaöiö nf **
Framkvæmdastjori: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Fróttastjóri: Jón Birgir Pétursson. Ritstjornarfulltrui. Haukur Helgason. Aöstoöarf.'éttastjóri: Atli
Steinarsson. íþróttir: Hallur Símonarson. Hönnun: Jóhannes Reykdal. Handrit: Ásgrímur Pálsson.
Blaðamenn: Anna Bjarnason, Ásgeir Tómasson, Bragi Sigurösson, Erna V. Ingólfsdóttir, Gissur
Sigurösson, Hallur Hallsson, Helgi Pétursson, Jóhanna Birgisdóttir, Katrín Pálsdóttir, Kristin
Lýösdóttir, Ólafur Jónsson, Ómar Valdimarsson. Ljósmyndir: Árni Páll Jóhannsson, Bjarnleifur
Bjarnleifsson, Sveinn Þormóösson.
Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson. Dreifingarstjóri: Már E.M. Halldórsson.
Askrif targjald 1100 kr. á mánuöi innanlands. Í lausasölu 60 >kr. eintakiö.
Ritstjórn Síöumúla 12, sími 83322, auglýsingar, áskriftir og afgreiðsla Þverholti 2, sími 27022.
Setning og umbrot: Dagblaöiö og Steindórsprent hfÁrmúla 5.
Mynda-og plötugerö: Hilmir hf., Siöumúla 12. Prentun: Árvakur hf., Skeifunni 19.
Stöðvum Alusuisse
Uppljóstrunin um útþensluá-
form Alusuisse á íslandi er gott
dæmi um, hve vel fjölmiðlar verða
aö vera á verði gagnvart tilraun-
um til að fara á bak við kjósendur
í landinu. í næstum fjögur ár hef-
ur tekizt að halda sumum atriðum
þessa alvarlega máls leyndum fyrir almenn-
ingi.
Gunnar Thoroddsen iðnaðarráðherra sagði í
viðtali við Dagblaðið í fyrradag, að tillögur
Alusuisse um víðtæka orkuyfirtöku hefðu eng-
ar undirtektir fengið hjá íslenzkum stjórn-
völdum. Þessi afdráttarlausa yfirlýsing er góð
svo langt sem hún nær, en nægir ekki eftir hina
löngu þögn.
Það hefur raunar komið fram í fréttum Dag-
blaðsins, að ákveðin atriði útþensluáforma
Alusuisse hafa verið til umræðu, svo sem þátt-
taka í orkurannsóknum á Austurlandi og at-
hugun á byggingu súrálvers. Og frá upphafi
hefur ekki farið leynt, að álverið í Straumsvík
er ekki bara hannað fyrir tvo kerskála, sem þar
eru, heldur fyrir fjóra kerskála alls.
Óhjákvæmilegt er að lýsa yfir megnri
óánægju með þá leynd, sem hvílt hefur yfir
áformum Alusuisse. Ríkisstjórnin hefur enga
siðferðilega heimild til að halda slíku leyndu
fyrir almenningi. Allt of mikið er þegar búið að
vinna að aukinni vangetu kjósenda til að taka
skynsamlega afstöðu til mála, þótt svona mál
bætist ekki við.
Ef höfundar slíkra áforma krefjast leyndar,
er eina rétta svar ríkisstjórnarinnar að neita að
taka við leyniskjölunum. Þannig firrir hún sig
ábyrgð af því að hafa farið á bak við kjósendur.
Þar að auki eru útþensluáformin efnislega
ákaflega varasöm, enda hefur nokkur hluti
þjóðarinnar rökstuddan grun um, að forustu-
menn Alusuisse séu sérfræðingar í að gabba
sveitamanninn, það er íslendinginn.
Mjög hefur verið deilt um, hvort íslendingar
borgi með rafmagninu til álvers Alusuisse í
Straumsvík eða ekki. Er orðin brýn nauðsyn, að
á því fari fram óhlutdræg og ópólitísk rann-
sókn, þar sem annars vegar sé tekið tillit til
hagræðis okkar af byggingu stórra orkuvera og
hins vegar óhagræðis okkar af byggingu
margra orkuvera.
Með þessu er átt við, að álverið auðveldaði á
sínum tíma byggingu orkuversins við Búrfell,
en jafnframt mundi álversleysi nú gera
byggingu orkuversins við Hrauneyjarfoss ó-
þarfa á þessu stigi málsins.
Tregða álversins við að koma upp hreinsi-
búnaði er ekki til þess fallin að vekja traust
manna. Sama máli gegnir um þá sérkennilegu
ákvörðun Alusuisse að bjóða mönnum úr hópi
viðsemjenda sinna sæti í stjórn álversins í
Straumsvík að samningum loknum.
Að óbreyttum ýmsum slíkum grunsemdum
er stefna Dagblaðsins ljós. Ekki verði stofnuð
nein ævintýrafélög með Alusuisse um yfirtöku
meira vatnsafls í landinu. Alusuisse verði ekki
leyfð þátttaka í neinum virkjunarrannsóknum.
Ekki verði rætt við Alusuisse um byggingu
súrálvers né annarra verksmiðja. Ekki verði
ljáð máls á stækkun álversins í Straumsvík
fram yfir tvo kerskála.
Alusuisse hefur tekizt að ná af okkur raf-
magni á ótrúlega lágu verði, hvort sem það er
yfir eða undir kostnaðarverði. Látum það ekki
komast upp með meira af slíku.
Jimmy Carter
sver embættiseiö
sinn i dag:
Svona gerum við
þegar við kjósum
forseta
Nokkrum dögum eftir for-
setakosningarnar í Bandarík.i-
unum árið 1972 fékk þáverandi
rikisst.jóri Georgíu. Jimm.v
úarter, í hendur 70 blaðsíðna
skýrslu um það. hvernig hann
gæti unnið sér fylgi demókrata
til að hljóta útnefningu þeirra
sem forsetaframbjóðandi og
síðan forsetakosningarnar
sjálfar.
Skýrsla þessi var að mestu
rituö af Hamilton Jordan, sem
þá var einkaritari Carters og
síðar kosningastjóri.
Eftir þessari ský-rSlu fóru
þeir allir síðan, Jodv Powell
blaðafulltrúi hans, skoðana-
könnuðurinn Patrick Caddell,
sem er 26 ára, og ráðgjafinn um
fjölmiöla, Jerr.v Rafshoon, Og
að sjálfsögðu Jimmy Carter
sjálfur.
Iflutar þessarar skýrslu hafa
smátt og smátt verið birtir og
hér fara á eftir brot úr hcnni:
Það var skoðun .lordans. að
árið 1976 yrði gott ár fyrir
Jimmy Carter. Þar eð þá yrði
þátttöku Bandaríkjamanna að
mestu lokið i Vietnam, myndu
allra augu beinast að vandamál-
um heima fyrir í stað vanda-
mála erlendis og það yrði gott
fvrir ..afar duglegan og úrræða-
góðan rikisstjóra Georgíu og
hnetubónda". Þar við bættist,
að endurk.jör Richard Nixons
hefði ekki haft þau bætandi
áhrif á tiltrú kjósenda á
ráðamenn,,, ..þorsta þeirra í
strangheiðarlegan leiðtoga“.
Þorsti þessi, eins og Jordan
benti réttilega á fyrir fjórum
árum, ,,myndi aukast eftir því
sem stjórn Nixons sæti lengur
að völdum".
En til þess að geta notfært
sér þessi atriði. varð Carter að
verða landsfrægur maður.
Jðrdan rifjaði upp fyrir Carter
flokksþingið árið 1972. ,,Þá
varð mér ljóst, hvað við vorum
barnalegir í sambandi við
landsmáíapólitik, sérstaklega,
hvað varðaði þig og hvort fólk
þekkti þig í raun og veru. Eg
hélt sjálfur, að aðeins vegna
þess. að þú hafðir komið á for-
síðuna hjá Time, værir þú
landsþekktur stjórnmálamað-
ur. í stað þess varst þú í raun og
veru ekki annað en einn hinna
mörgu rikisstjóra. sem lofuðu
góðu."
Jordan taldi það Carter til
góða, að hann hafði „Kennedy-
brosið" og vinsældir George
Wallace, þó án kynþáttaskoð-
ana Wallace. „Það sem hann
skortir fyrst og fremst er dýpt í
ímynd almennings um hann."
sagði Rafshoon, sem þátt tók í
þessum f.vrstu skipulagsaðgerð-
um. „Það þarf meira en að
heilsa upp á fólk og einhverja
„Ég-skil-vandamál-hins-al-
menna-borgara frasa til þess, að
Carter geti sigrað... Hann
verður einnig að geta sannfært
fjölmiðla, almenning og stjórn-
málamenn um, að hann geti
'sétið við stjórnvölinn."
Árið 1973 átti að vekja at-
hygli allra á því, að „Carter
hefði náð hvað mestum árangr.
sem ríkisstjóri allra slíkra" og
árið 1974 átti að láta almenning
vita af því, að Carter væri „einn
leiðtoga Demókrataflokksins og
sá, sem hafið gæti hann til vegs
og virðingar á ný". Árið 1975
skyldi hann koma fyrir almenn-
ingssjónir, sem „mikill hugsuð-
ur í flokknum, maður sem vissi
hvernig stjórna ætti landinu".
Áætlunin fvrir árið 1976:
,,‘Carter—forsetaframbjóð-
andi".
Menntun Jimmy Carters átti
að hefjast samstundis. Carter
átti að b.vrja hvern dag á því að
lesa The New York Times,
Washington Post og Wall
Street Journal og hann átti að
skrifa bók. Hún átti að bera
titilínn „Af hverju ekki það
bezta?" Hann átti að læra allt
um utanríkismál af Dean Rusk,
fyrrum utanríkisráðherra. (Frá
því var horfið fljótlega vegna
aðildar Rusks að styrjöldinni í.
Vietnam). Hann átti að hitta
verzlunarsérfræðinga frá
Japan, ísrael. Suður-
Ameríkuríkjum og Evröpu. Þá
samdi Jordan lista yfir þau mál-
efni. þar sem sérstakir ráðgjaf-
ar m.vndu upplýsa Carter um
hlutina. „Við fengum . okkur
segulband og hljóðrituðum
ramma um alla málaflokka frá
A til Z," sagði sérfræðingur
Carters um slík málefni við
blaðamenn. „Við byrjuðum á
atvinnuleysi, barneignir og
héldum svo áfram."
Það var sérstaklega skipulagt
fyrirfram, að fólki færi að geðj-
ast að Carter. „Þ'að er sérlega
nauðsynlegt að hliðhollar frá-
sagnir og ummæli taki að birt-
ast í fjölmiðlum þjóðarinnar,"
skrrfaði Jordan. „Og slíkt gerist
ekki í New York Times eða
Washington Post án þess að það
sé þrautskipulagt og komið vel
fyrir." Megininntakið í þeim
sögum átti að vera að „þú ætlir
að endurvekja stjórn landsins.
en látir eigin stjórnmálatak-
VIBKNIOG VALD
Bandaríska herliðið á Mið-
nesheiði befur nú setið um
kyrrt í um tuttugu og sex ár, og
alian þennan tíma hefur verið
háð þrotlaus barátta um að
reyna að koma því á brott, en
án árangurs.
En út af þessu hafa sprottið
ýfingar með mönnum og næsta
hlálegur málarekstur eftir þau
tvö þorskastríð, sem háð hafa
verið, en þau hafa sýnt og sann-
að, að herliðið -eða herstöð á
Miðnesheiði er þar ekki til að
gæta efnahags NATO-ríkisins
íslands, eða efnahagslegs sjálf-
stæðis þjóðar vorrar, heldur
vegna legu þess í varnarkeðju
Natoríkjanna, sér i lagi Banda-
ríkjanna. Þetta er aðeins her-
stöð.
Nú ma jafnvel segj'a, að
þjóðin sé klofin niöur í rætur í
afstöðu til þessa máls.
Margir forystumenn stjórn-
málaflokka, félög og félagasam-
tök hafa gengið berserksgang í
því að telja þjóðinni trú um, að
sjálfstæði þjóðarinnar og
öryggi sé bundið veru þessa er-
lenda hers.
Það hefur sem sagt komið á
daginn, sem þó mátti segja
fyrir um, að tveggja og liálfs
tugs vera erlends herliðs í land-
inu hefur smátt og smátt leitt
til þess, að nun pykir nú sjálf-
sagður hlutur í daglegu lífi ís-
lendinga.
En þar eiga for.vstumenn
þjóðar vorrar stærstu sökina.
Þeim ber að halda hersetunni
utan við eða einangra herstöð-
ina og herliðið frá öllu sam-
neyti við~þjóðina til að fyrir-
byggja hættuleg samskipti þess
og þjóðarinnar efnahagslega og
sjá til þess að öll peningavið-
skipti þess við innlenda ein-
staklinga færu fram eftir opin-
berum leiðum og svartimark-
aður með gjalde.vri og vörur
yrði fyrirbyggður. Engin ríkis-
stjórn sem setið hefur síðan
herstöðin kom, hefur gert ráð-
stafanir í þessa átt eða gert
tilraunir til að hamla gegn
beinum fjárhagslegum sam-
skiptum hers og þjóðar.
Erlendur gjaldeyrir hefur
flotið svo til hömlulaust inn í
efnahagslíf íslensku þjöðar-
innar, trúlega frá fyrstu tíð, og
gert þjóðina óbeint háða her-
setu, efnahagslega séð, auk
ýmissa annarra viðskipta, sem
fram fará dag hvern í ýmsu
formi, vöru- og tækjakaupum,
fíkniefnakaupum og sölu og
leigu húsnæðis í næsta ná-
grenni.
Eins og menn rekur eflaust
minni til, kom fram við rann-
sókn fíkniefnamáls að allmikill
hluti af fíkniefnum fór til
bandarískra varnarliðsmanna á
Keflavíkurflugvelli, en þeir
höfðu greitt fyrir þau viðskipti
með erlendum gjaldeyri.
Nú hafa fundist hjá íslensk-
um dreifingaraðilum nokkrar
milljónir íslenskra króna í er-
lendum gjaldeyri, sem að hluta
voru geymdar í bankahólfi, en
hinn hlutinn átti að fara til