Dagblaðið - 23.02.1977, Side 10

10
DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 23. FEBRUAR 1977.
Útgefandi Dagblafiiö hf.
Framkvnmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Krístjánsson.
Fréttastjóri: Jón Birgir Pótursson. Ritstjómarfulltrúi: Haukur Helgason. Skrífstofustjórí ritstjómar:
Jóhannes Reykdal. íþróttir: Hallur Símonarson. Afistofiarfróttastjórí: Atli Steinarsson. Safn: Jón
Snvar Baldvinsson. Handrít: Asgrímur Pálsson.
Blafiaróenn: Anna Bjarnason, Ásgeir Tómasson, Bragi Sigurfisson, Ema V. Ingólfsdóttir, Gissur
Sigurfisson, Hallur Hallsson, Helgi Pátursson, Jakob Magnússon, Katrín Pálsdóttir, Krístín Lýfis-
dóttir, Ólafur Jónsson, Ómar Valdimarsson, Ragnar Lár. Ljósmyndir: Bjamleifur Bjamleifsson,
Höröur Vilhjálmsson, Svoinn Þormóðsson.
Skrifstofustjórí: Ólafur Eyjólfsson. Auglýsingastjórí: Þórir Sæmundsson. Gjaldkerí: Þráinn Þorieifs
son. Dreifingarstjóri: Már E.M. Halldórsson.
Áskriftargjald 1100 kr. á mánufii innanlands. f lausasölu 60 kr. ointakifi.
Ritstjóm Sífiumúla 12, sími 83322, auglýsingar, áskríftir og afgreifisla Þverholti 2, sími 27022.
Setning og umbrot: Dagblaflifi og Steindórsprent hf., Ármúla 5.
Mynda-og plötugerfi: Hilmir hf., Sífiumúla 12. Prentun: Árvakur hf., Skeifunni 19.
Dáð/eys/ um félagsmál
Forystumönnum verkalýðs-
hreyfingarinnar er mest um að
kenna, hversu atvinnulýðræði
á erfitt uppdráttar hér
á landi. Því veldur fyrst og fremst
dáðleysi þeirra. Þeir hafa
beinlínis haft lítinn áhuga
á málinu. Þá láta sumir beztu verkalýðs-
foringjar Alþýðubandalagsins ruglast af áróðri
hinna róttækustu, sem segja sem svo, að at-
vinnulýðræði sé eitt skref áfram en tvö skref
aftur á bak. Með því taki verkafólk á sig ábyrgð
af auðvaldsskipulaginu.
Á bak við slíkar kenningar hinna róttækustu
býr barnsleg trú á byltingu, þótt við blasi að
bylting hér er býsna ósennileg og verkalýðs-
byltingar hafa mistekizt, þar sem þær hafa
verið reyndar. Hinir róttækustu segja, að betri
skipulagning framleiðslunnar og bætt afkoma
fyrirtækjanna renni stoðum undir þau og sé
því andstæð verkafólki. Reyndum forystu-
mönnum verkalýðsfélaga er ljóst, að þetta er
rökleysa. Bættur hagur fyrirtækja verður
þvert á móti röksemd fyrir hærra kaupi starfs-
fólks, bætir lífskjör þess. Atvinnulýðræði gerir
vinnustaðina manneskjulegri. Þetta tvennt fer
því saman, hærra kaup og ánægjulegri starfs-
skilyrði. Þetta eru markmið hins vinnandi
manns. Einn meginvandi íslenzkrar verkalýðs-
hreyfingar er áróðursafl þeirra, sem standa yzt
á vinstri nöf. Óraunhæf afstaða þeirra glepur
fyrir hinum.
Önnur orsök seinlætis í framkvæmd at-
vinnulýðræðis hefur síðustu ár verið kjara-
skerðing hjá verkafólki. Við þær aðstæður
snúast kröfur verkalýðsfélaga fyrst og fremst
um að varðveita kaupmáttinn. Hinn félagslegi
þáttur verður nokkuð út undan. Forystumenn
verkalýðshreyfingarinnar hafa hins vegar
gleymt langt um of þessum þætti. Eigi veruleg-
ur árangur að nást í sköpun manneskjulegri
viðhorfa á vinnustöðunum, þarf að koma til
markviss barátta um margra ára skeið. Krafan
um aukið atvinnulýðræði þarf að vera ein
meginkrafan í hverjum kjarasamningum.
Þeir þingmenn stjórnarflokkanna, sem töl-
uðu um frumvarp um atvinnulýðræði á
mánudaginn, tóku því ekki illa. Margir
íslenzkir atvinnurekendur munu nú reiðubúnir
til að ganga þessa braut. Þeim hefur orðið ljóst,
að samstarf vinnu og f jármagns í auknum mæli
er allra hagur. Hins vegar ríkja enn fordómar,
sem vonlegt er, þar sem málið hefur verið
sáralítið kynnt.
Við höfum dregizt sorglega aftur úr öðrum
Norðurlandaþjóðum í þessu efni. t Noregi hafa
starfsmenn í fyrirtækjum með 50-200 starfs-
menn rétt til að kjósa um þriðjung stjórnar-
manna, og í hlutafélögum með 200 eða fleiri
starfsmenn velja starfsmenn þriðjung ráðs,
sem síðan velur stjórn félaganna og stjórnar-
formann. í Danmörku geta starfsmenn hluta-
félaga með fleiri en 50 manns í þjónustu sinni
kosið tvo fulltrúa í stjórn.
Slík þátttaka starfsfólks í stjórn fyrir-
tækjanna leiðir til aukins skilnings. Aðeins
þeir, sem einblína á kreddur yzt til vinstri og
hægri, geta verið því andvígir.
Atvinnulýðræði mun ryðja sér til rúms hér á
landi sem annars staðar.En fyrst þarf að koma
til vakning í verkalýðshreyfingunni sjálfri.
Ródesía:
Kynt undir
átökum milli______
ríkis og kirkju
Kaþóiskur biskup á yfir höfði sér
allt að 10 ára fangelsi
Afrýjunardómstóll í Salisbury
mun ákveða á morgun, hvort 65
ára gamall kaþólskur biskup
eigi að fara í tíu ára fangelsi, —
ákvörðun, sem orðið getur til-
efni mikilla átaka á milli ríkis
og kirkju í Ródesíu.
I meira en fimmtán ár hefur
kirkjan, sérstaklega kaþólska
kirkjan, ráðizt hatrammlega
gegn stefnu minnihlutastjórnar
Ians Smith í kynþáttamálum.
í öll þessi ár hafa þeir
Patrick Chakaipa, svartur erki-
biskup 1 Salisbury,og Donal La-
mont, biskupinn 1 Umtali verið
helztu andstæðingar stjórnar-
innar í þessum málum
Það er Lamont biskup, sem á
yfir höfði sér allt að tíu á'ra
fangelsi fyrir aðstoð við skæru-
liða í sókn sinni, en hún er á
vígstöðvunum rétt við landa-
mæri Mozambique.
Aðstoð við morxista
Biskupinn, sem dæmdur var
1. október í fyrra, er sakaður
um að gefa ekki upp fjölda
skæruliða í sókn sinni og að
hvetja aðra til að gera slíkt hið
sama.
Mál þetta, þar sem hann hélt
þvi fram sér til varnar, að
kristin trú hans meinaði honum
að veita slikar upplýsingar, er
þegar orðið eitt umtalaðasta og
þýðingarmesta mál sinnar teg-
undar í síðari tíma sögu
Ródesíu.
Er hann áfrýjaði dóminum
og málið kom til nýrrar
meðferðar, sögðu saksóknarar
ríkisins, að dómurinn væri ekki
óréttlátur og dómarinn, Hector
Macdonald, sagði að biskupinn
hefði aðstoðað „yfirlýsta
marxista.“
„Eða er það ekki stefna
kommúnista að berjast gegn
kirkjunni?" sagði hann.
Enda þótt fáir lögfræðilegir
sérfræðingar í Salisbury vilji
nokkru spá um framtið
biskupsins, eru þeir flestir á
þeirri skoðun, að honum verði
ekki sleppt.
Einn lögfræðinganna sagði i
vikunni, að biskupinn ætti ekki
einungis óvini meðal hvitra
ráðamanna í Ródesiu, heldur
einnig meðal hvitra kaþólikka.
Skólar og leikir
Leiklistarfélag Menntaskólans
við Hamrahlíð:
DREKINN
eftir Evgeni Schwarts.
Þýðing: Örnólfur Árnason.
Leikstjóri: Þórunn Sigurðar-
dóttir.
Nú er tími skólasýninga. 1
seinni tíð er engu Ííkara en
hver menntaskóli, kannski hver
framhaldsskóli með sjálfsvirð-
ingu þurfi að standa fyrir
opinberri leiksýningu. Og þær
eru allar haldnar í einu.
Síðustu vikurnar man ég eftir
frásögnum og auglýsingum frá
Menntaskólanum í Reykjavík,
Menntaskólanum við Hamra-
hlíð, Flensborgarskóla, Fjöl-
brautaskólanum i Breiðholti,
Verslunarskólanum um
skemmtanir af þessu tagi, og
hef þó sjálfsagt ekki tekið eftir
öllu.
Það var önnur tíð fyrir fáum
árum aðeins þegar Herranótt
Menntaskólans í Reykjavík var
nánast eina opinbera skólasýn-
ingin. Fyrir vikið hafði hún
líka, eða gat að minnsta kosti
þegar vel tókst til, haft nokkra
sérstöðu á almennum leiklistar-
markaði í bænum: þar var kjör-
inn véttvangur klassískra gleði-
leikja, gömlu íslensku leikrit-
anna og raunar ýmissa nútíma-
leikja, ef ’valdir væru við hæfi
hinna ungu leikenda.
Hvernig skyldu annars verk-
efni veljast á skólasýningarn-
ar? Á þeim sýningum sem ég
hef heyrt frá sagt að undan-
förnu eru viðfangsefnin lang-
flest nútímaverk af ýmsu tagi,
oftast leikir sem nýlega hafa
verið fluttir á sviði í Reykjavík,
sumpart verkefni sem vonlaust
virðist fyrirfram að skólanemar
megni að gera nokkur sjálfstæð
skil — svo sem eins og músikal-
ið Ó þetta er indælt stríð, eða
leikrit Diirrenmatts, Sú gamla
kemur í heimsókn. Ekki ætla ég
að fara að ræða meir um sýn-
ingar sem ég ekki hef séð. En
ljóst er að bæði gildi leikstarfs-
ins fyrir þátttakendur sjálfa og
verðleikar sýninganna fyrir
áhorfendur ráðast ekki síst af
því að vel og skynsamlega tak-
ist verkefnavalið. Erindi við
áhorfendur utan skólanna eiga
slikar sýningar varla nema
hvortveggja takist: þar séu á
.u:-i ■ iiBiinSÍ!; i. -
ÓLAFUR
JÓNSSON
Leiklist
V
Það veit enginn
Líneý Jóhannesdóttir:
KERLINGARSLÓÐIR
Heimskringla 1976. 88 bls.
Það er eitthvað sem enginp
veit nefndust bernskuminning-
ar Líneyjar Jóhannesdóttur fi<á
Laxamýri sem út komu í fyrra
og Þorgeir Þorgeirsson færðijí
letur. Af nýrri sögu Líneyjar
sjáifrar frá í haust má ráða að
verk Þorgeirs hafi vel tekist:
ritháttur og orðfæri nýju sög-
unnar minnir sem sé þegar í
stað á hinn einfalda og knappa
frásagnarhátt á minningunum I
fyrra. Bernskuminningar Líii-
eyjar voru sérkennilegar á
meðal annars fyrir það að þesfe-
legt var sem flest sem mestu
skipti í sögunni væri þar látið
hálfsagt eða jafnvel með' ölllu
ósagt á milli látlausra frásagú-
anna. Viðlíka dul er vísvitað
áhrifsbragð í Kerlingarslóðum,
frásagnarhætti og efnislegri
framvindu sögunnar.
í Kerlingarslóðum segir frá
roskinni konu í Kópavogi sem
fyrir tilviljun kemst í kynni við
lítinn strák í strætó, kynnist
honum síðan nánar þegar hann
flyst í grenndina við hana,
uns hann flyst aftur á burt um
haustið á eftir og konan missir
sjónar af honum. Þessi atburða-
rás er eins og gripin beint úr
hversdagslífi og gæti verið dag-
sönn saga, frá henni sagt af
miklu látleysi, agaðri háttprýði
sem hvarvetna lætur margt og
mikið hálfsagt og aðeins gefið í
skyn, fjarska næmlegum rit-
hætti. Fram eftir allri frásögn
beinist eftirtekt lesandans
miklu frekar að sögukonu
sjálfri en stráknum kunningja
hennar, vegna þessarar sjálfs-
lýsingar sem í stílnum felst,
hversdagslífs hennar á vinnu-
stað og heimili sem látið er
uppi svo látlausum, rauntrú-
um hætti. Meðal annarra orða:
sjaldan hef ég séð jarðarför
betur lýst, ömurlegum tómleika
þeirrarathafnar en hér í kaflan-
um um jarðarför ömmu. Og
vert er að lesa með aðgát nátt-
úrulýsingar sögunnar.
Líney Jóhannesdóttir skilst
mér að hingað til hafi einkum
skrifað fyrir börn, leikrit og
sögur, en ekki þekki ég þær
ttækur. Kerlingarslóðir er hins
vegar, að mér finnst, ein þeirra
prýðilegu bóka sem ætla má að
nákvæmlega jafnvel henti hin-
um betri lesendum í hóp barna
og fullorðnum lesendum sem