Dagblaðið - 03.03.1977, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 3. MARZ 1977
fijálst, úháð dagblað
Utgefandi Dagblaðið hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Krístjánsson.
Fróttastjóri: Jón Birgir Pótursson. Ritstjómarfulltrúi: Haukur Helgason. Skrifstofustjórí ritstjórnar:
Jóhannes Reykdal. íþróttir: Hallur Símonarson. Aðstoöarfróttastjóri: Atli Steinarsson. Safn: Jón
Sævar Baldvinsson. Handrit: Ásgrímur Pólsson.
Blaðamenn: Anna Bjarnason, Ásgeir Tómasson, Bragi Sigurðsson, Ema V. Ingólfsdottir, Gissur
Sigurðsson, Hallur Hallsson, Helgi Pótursson, Jakob Magnússon, Katrín Pálsdóttir, Krístín Lýðs-
dóttir, Ólafur Jónsson, Ómar Valdimarsson, Ragnar Lár. Ljósmyndir: Bjamleifur Bjamleifsson,
Hörður Vilhjálmsson, Sveinn Þormóðsson.
Skrifstofustjóri: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkerí: Þráinn Þorieifsson. Dreifingarstjóri: Már E. M.
HaMdórsson.
Áskriftargjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 60 kr. eintakið.
Ritstjórn Síöumúla 12, sími 83322, auglýsingar, áskriftir og afgreiösla Þverholti 2, sími 27022.
Setning og umbrot: Dagblaðið og Steindórsprent hf., Ármúla 5.
Mynda-og plötugerð: Hilmir hf., Síöumúla 12. Prentun: Árvakur hf., Skeifunni 19.
4 asnaeyrunum
Ekki verður lengur þolað, að viðy.
séum dregnir á asnaeyrunum. ■
Þannig komst einn þingmaður
stjórnarliðsins að orði um meng-
unarmál álversins í Straumsvík.
Upplýsingaþokunni um álverið
er óðum að létta, en mengunarþokan er áfram.
Mörgum er brugðið, nú þegar í ljós er komið, að
atvinnusjúkdóma gætir meðal starfsfólks
álversins. Stjórnarliðum á Alþingi var einnig
brugðið, þótt sumir þeirra tækju þann kostinn
að fara út í aðra sálma. Starfsfólk í Straumsvík
hefur verið og er í mikilli hættu vegna meng-
unarinnar. Sumir hafa orðið illa veikir.
Hættan nær víðar. Athuganir frá 1975 sýndu,
að mengunin var komin yfir hættumörk í allt
að fimm kílómetra fjarlægð frá álverinu.
Það er ekki aðeins, að stjórnendur álversins
hafi dregið almenning á asnaeyrunum. íslenzk
stjórnvöld hafa tekið þátt í þeim ljóta leik með
þeim, Reynt hefur verið og tekizt til þessa að
fela sannleikann. Svo hneykslanlegt er fram-
ferði stjórnvalda, að eitt aðalatriðið, sem nú er
rætt í þingsölum, er skýrsla Heilbrigðiseftirlits-
ins frá ellefta ágúst 1972, fjögurra og hálfs árs
gamlar upplýsingar. Þar segir, að sjö menn af
átta, sem veikzt höfðu í álverinu, hafi verið
kallaðir til viðtals, tekin af þeim nákvæm
sjúkrasaga og upplýsinga aflað um rannsóknir
á þeim frá öðrum læknum og stofnunum.
Niðurstöður voru, að þessir menn þjáðust af
öndunarsjúkdómum og öðrum sjúkdómum. Öll
veikindatilfellin voru flokkuð undir atvinnu-
sjúkdóma. Heilbrigðiseftirlitið taldi því, að
aðstæður í Straumsvík væru þannig, að hætta
væri á atvinnusjúkdómum hjá starfsmönnum.
í könnun fyrir þremur árum kom í ljós, að
áttatíu og þrjú prósent þeirra starfsmanna,
sem athugaðir voru, höfðu skerta heyrn og
f jórði hver hafði verulega misst heyrn.
Meðan þessar upplýsingar lágu fyrir, var það
stefna íslenzkra stjórnvalda að þegja. Sviss-
lendingarnir drógu íslendinga á asnaeyrunum,
þegar upphaflegi samningurinn var gerður um
byggingu álversins og fullyrt var, að mengun
frá því yrði hverfandi. Síðan hafa þeir skellt
skolleyrum við óskum um uppsetningu hreinsi-
tækja. Þeir hafa í fjögur og hálft ár látið hjá
líða að beita fullnægjandi mengunarvörnum,
þótt fyrir lægi frá Heilbrigðiseftirlitinu, að
atvinnusjúkdóma gætti meðal starfsfólks.
Þegar tilraunir með íslenzk hreinsitæki mis-
tókust, hefði álverið aó sjálfsögðu þegar í stað
átt að hefjast handa um uppsetningu betri
tækjabúnaðar. Enn í dag er hreinsitækjum
aðeins lofað eftir dúk og disk, þótt borgarstjórn
Reykjavíkur og bæjarstjórn Hafnarfjarðar hafi
krafizt skjótra aðgerða.
Nú eiga íslenzk stjórnvöld það tækifæri að
sýna loks sjálfstæði gagnvart Svisslendingun-
um og taka sterklega til athugunar, hvort ekki
ætti að loka álverinu, þangað til nægilega full-
komin hreinsitæki eru komin.
Uganda Idi Amins
Dada er svartur
harmleikur
Daglega er lítið Afríkuríki í
heimsfréttunum. Það er
Uganda. Þaðan berast skelfi-
legar fréttir — ógnaröld, bylt-
ingartilraunir, morð á tugum
þúsunda, einnig biskupum og
ráðherrum. Hvernig hefur
þetta skelfilega ríki orðið til og
hvað er það sem rekur áfram
lífstíðarforsetann Idi Amin
Dada?
Reynum að svara nokkrum
einföldum spurningum á ein-
faldan hátt.
— Er Idi Amin raunverulega
jafngrimmur og hann virðist
vera?
Já, líklega verri. Hann hefur
nú greinilega sett í gang nýja
morðöldu sem krefst mörg þús-
und fórnardýra. A sex ára
valdaferli hans hefur hann og
hermenn hans myrt tugi — ef
ekki hundruð — þúsunda
manna. Gizkað er á tölur allt
frá 30 þúsund manns og upp í
300 þúsund. Líkin hafa flotið í
blóði litaðri ánni Níl.
— Er andstaða við Amin í
iandinu sem gæti re.vnzt hættu-
leg?
Örugglega. Við norðanvert
Viktoríuvatn hefur um margra
alda skeið veriðtiltölulegaþróað
konungdæmi. Þegar Uganda
losnaði undan nýlenduþrælkun
Breta 1962 voru það ættbálkar
á þeim slóðum sem réðu mestu
um gang mála. Þeir eru yfir-
leitt kristnir.
— Er trúarbragðastyrjöid í
landinu?
Það er varla hægt að lýsa því
þannig. Amin sjálfur, sem
rændi völdum 1971, er ættaður
úr vanþróuðu héraði í norð-
vestur horni landsins þar sem
nær ekkert samband var við
höfuðborgina Kampala. 1 þessu
héraði eru flestir múhameðs-
trúar. Baráttan virðist hafa
verið á milli ættbálka sem
nánast fyrir tilviljun lentu með
sínum trúbræðrum. Hinir
kristnu eru betur menntaðir og
eru sjálfsögð stjórnarandstaða
þegar þeir hafa horft upp á
ringulreiðina eyðileggja landið.
— Nýtur þessi stjórnarand-
staða stuðnings frá útlöndum?
Að minnsta kosti siðferðilegs
stuðnins. Nær allir aðrir
þjóðarleiðtogar í Afríku telja
Amin vera álfunni til hinnar
mestu skammar. Fyrrum for-
seti landsins, Milton Obote, er í
útlegð í nágrannaríkinu
Tanzaníu og dreymir að sjálf-
sögðu um að snúa heim og taka
við völdum á ný. Stórveldin eru
sammála um nauðsyn þess að
steypa Amin — svo þau geti
nýtt náttúruauðlindirnar í
landinu.
— Er Uganda ríkt land?
Það liggur hátt við miðbaug
og er eitthvert gróðursælasta
ríki jarðarinnar. Það gæti verið
leiðandi í kaffi- og tefram-
leiðslu fyrir allan heiminn. Með
gnótt maíss, sykurs, banana og
fleiri ávaxta og gróðursældinni
gæti Uganda verið trjágarður
og kornforðabúr fyrir mörg
Afríkuríki. Landið getur gefið
af sér allt sem þarf mörgum
sinnum. Þegar nýlendutíminn
gekk í garð á þessum slóðum á
síðari hluta síðustu aldar sótt-
ust stórveldin einkum eftir
Uganda. Aftur á móti var
Kenya talin einskis virði.
— Hvað hefur orsakað ringul-
reiðina i landinu?
Amin og stjórn hans.
Fávizka, hrottaskapur, lögleysi
og spilling hefur sett allt á ann-
an endann. Til að tryggja sér
stuðning hermanna sinna lætur
hann þá herja að vild. Þeir
mega taka hvað sem er, hvar
sem er og hvenær sem er. Þeir
sem áður héldu hjólum efna-
hagslífsins gangandi voru
fimmtíu þúsund asískir inn-
flytjendur sem komu til
Uganda um síðustu aldamót.
Þeir voru stjórnendur,
verzlunarmenn og hand-
iðnaðarmenn. Gloppurnar, sem
þeir skildu eftir sig þegar Amin
rak þá úr landi 1972, hefur ekki
verið hægt að fylla. Það má með
sanni segja, að ekkert virkar í
Uganda.
— Hvernig kemst fólk af í
efnahagshruninu?
Uganda er nær 146 þúsund
ferkílómetrar, eða helmingi
stærra en Island. íbúar eru
tæpar tólf milljónir þannig að
ekki er mjög þröngt um lands-
menn. Langflestir búa í dreif-
býlinu — t.d. er íbúafjöldi
höfuðborgarinnar Kampala
aðeins um hundrað þúsund
manns. Fólk hefur verið fljótt
að aðlagast hinu breytta
ástandi. I stað þess að rækta
kaffi og sykur til útflutnings
ræktar það maís, hirsi og
banana. Það hefur meira að
borða nú en nokkru sinni fyrr.
En það hefur enga peninga
milli handanna. Það þýðir að
þegar ekkert er flutt út eru
ekki til peningar til að flytja
inn. Afleiðingin er sú, að verð-
lag á svörtum markaði er fárán-
legra en nokkru tali taki.