Dagblaðið - 28.11.1977, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. MANUDAGUR 28. NÓVEMBER 1977
BIAÐIB
frjáist, nháð dagblað
Útgefandi Dagblaöiö hf.
Framkvœmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Fróttastjóri: Jón fÍBirgir Pótursson. Ritstjómarfulltrúi: Haukur Helgason. Skrifstofustjóri ritstjórnar:
Jóhannes Reykdal. íþróttir: Hallur Simonarson. Aðstoöarfróttastjóri: Atli Steinarsson. Handrit:
Ásgrímur Pólsson.
Bluöamenn: Anna Bjamason, Ásgoir Tómasson, Bragi Sigurðston, Dóra Stefáhsdóttir, Gissur
Sigurðsson, Hallur Hallsson, Helgi Pótursson, Jónas Haraldsson, Katrln Pálsdóttir, Ólafur Geirsson,
Ólafur Jónsson, ómar Valdimarsson, Ragnar Lár.
Ljósmyndir: Bjamleifur Bjamleifsson, Höröur Vilhjálmsson, Sveinn Þormóðsson.
Skrífstofustjóri: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkerí: Þráinn Þoríeifsson. Dreifingarstjóri: M*r E. M
HaHdórsson.
Ritstjóm Síðumúla 12.~Áfgreið*la Þverholti 2. Áskríftir, auglýsingar og skrífstofur Þverholti 11. __
Aðalsimi blaðsins 27022 (10 línur). Áskríft 1500 kr. á mánuði innanlands/ i lausasölu Qg 'kr.
eintakið.
Setning og umbrot: Dagblaðiö og Steindórsprent hf., Armúla 5.
Myndaog plötugerð: Hilmirhf. Síðumúla 12. Prentun: Árvakurhf. Skeifunni 19.
Nýttlaunastríö
Verkalýðsfélögin á Vestfjörð-
um hafa kastað teningunum.
Samningar verða þar lausir um
áramðt og verkföll ekki ólíkleg.
Jafnframt kunna verkalýðsfélög
annars staðar að segja upp samn-
ingum, ef sú stefna ríkisstjórnar-
innar nær fram að ganga, að fyrirhuguð hækk-
un bensíngjalds verði ekki reiknuð með í kaup-
gjaldsvísitölu.
Útlitið á vinnumarkaðnum verður enn verra,
þegar litið er á, að stjórnvöld boða kauprán á
næstunni með sífellt djarfari hætti.
Verkalýðsfélögin á Vestfjörðum krefjast níu
prósent kauphækkunar til að fá leiðréttingu í
samræmi við samninga ríkisins við Bandalag
starfsmanna ríkis og bæja og kauphækkun
Bandalags þáskólamanna. Á þessum forsend-
um geta þau sagt upp samningum, þar sem
heimild til þess var samþykkt í síðustu kjara,-
samningum þeirra við vestfirzka atvinnurek-
endur.
Alþýðusamband íslands náði hins vegar ekki
fram að fá slíkt heimildarákvæði í sína samn-
inga. En öll verkalýðsfélögin hafa tvímælalaust
heimild til uppsagnar, ef ríkisvaldið gengur á
gerða samninga með niðurfellingu vísitölubóta
eða gengisfellingu.
ASÍ-menn munu varla sitja hjá með hendur í
skauti, ef verkamenn á Vestfjörðum knýja
fram kauphækkanir með verkföllum. Við þær
aðstæður getur ríkisstjórnin ekki vænzt annars
en harðra gagnaðgerða, reyni hún að skerða
samningana í einhverju. Ríkisstjórnir léku
fyrrum einatt þann leik að fella niður vísitölu-
uppbætur á kaup, jafnt vinstri sem hægri
stjórnir. Þá var ekki nægilega tryggt í kjara-
samningum, að slíkt yrði ekki gert bótalaust.
Nú á það að vera tryggt.
Rétt er að vitna í ummæli Karvels Pálma-
sonar alþingismanns í umræðunni um fjárlaga-
frumvarpið. Hann sagði: „Það er einnig ljóst,
verði svo á málum haldið sem frumvarpið gerir
ráð fyrir, að þá verða ógiltir allir kjarasamning-
ar í landinu.“ Karvel kvað þá fyrirsjáanlegt, að
átök yrðu á vinnumarkaðinum „tiltölulega
fljótt í byrjun næsta árs,“ eins og hann komst
að orði.
Meira hangir á spýtunni en bótalaus hækkun
bensíngjaldsins ein. Ummæli ráðherra og sér-
fræðinga ríkisstjórnarinnar í efnahagsmálum
um kauphækkun verkalýðsfélaga og opinberra
starfsmanna verða aðeins skilin á einn veg:
Þessar kauphækkanir séu óþolandi. Því verði
reynt með hvers konar aðgerðum, svo sem
skattahækkunum og niðurfellingu vísitölubóta
að einhverju leyti, að skera kauphækkunina
niður.
Við núverandi aðstæður hlýtur verkalýðs-
hreyfingin að svara hörku ríkisvaldsins með
harðri kaupgjaldsbaráttu.
Á hinn bóginn á ríkisstjórnin miklu betri
kost, þann að mæta auknum ríkisútgjöldum
vegna kjarasamninga með niðurskurði ríkisút-
gjalda á öðrum sviðum. Með því yrðiicomizt hjá
skattahækkunum og dregið úr verðbólgu.
En þessi kostur passar ekki í kramið. Þess í
stað er að hefjast nýtt stríð á vinnumarkaðin-
um.
r———
Suður-Afríka:
KOSNINGABYR
VORSTERS LÍK-
LEGA MINNIEN SPÁÐ
VAR í HAUST
— kosið á miðvikudag
— Hafnið málamiðlun og
þvaðri Carters, — þessi orð má
lesa á kosningaspjaldi í einu af
úthverfum Jóhannesarborgar í
Suður-Afríku.
I þessu hverfi búa efnaðar
hvitar fjölskyldur og fram-
bjóðandi Þjóðernisflokks
Vorsters forsætisráðherra
þykir þar hinn æskilegasti tals-
maður fólksins á þingi. Aftur á
móti hefur einhver aðkomu-
maður, sem ejcki er eins
sannfærður um ágæti fram-
bjóðandans og stefnu þeirrar
sem hann fylgir, bætt við fyrir
neðan myndina, — kjósið
nasistann. A miðvikudag 1
næstu viku munu hvítir íbúar
Suður-Afríku kjósa nýja
fulltrúa til þings. Talið er vist
að þær kosningar muni engu
breyta um hver með völdin fer.
John Vorster forsætisráðherra
mun leiða flokk sinn til sigurs í
áttunda. skipti síðan Þjóðernis-
Iflokkurinn komst til valda
árið 1948.
Þó á yfirborðinu verði litlar
breytingar er þó talið af sér-
fræðingum, að þessar kosning-
ar og úrslit þeirra muni hafa
afdrifaríkar afleiðingar.
Flokkar þeir sem hingað til
Ihafa verið I stjórnarandstöðu
þurfa I þetta skipti að berjast
fyrir pólitísku lifi slnu, sumir
hverjir. Margir líta þannig á
málin að I komandi kosningum
verði I raun ekki kosið um
hváða flokkur eigi að fara með
völdih næsta kjörtímabil — það
sé fyrirfram ákVeðið. —
Sagt er: Suður-Afríkubúar
velja sér nú stjórnarandstöðu.
SÍðustu mánuði hefur orðið
ljóst að hinn gamli flokkur
enskumælandi hvitra íbúa
Suður-Afrlku, Sameiningar-
flokkurinn, er að veslast upp og
deyja. Þetta gerist þrátt fyrir,
að fjórir tíundu hlutar allra
Ibúanna tala ensku,
Krafan, sem stöðugt hefur
hljómað hærra og hærra
slðustu mánuði og ár er, —
kosningaréttur til allra þel-
dökkra. —
A sama tíma hefur órói og
óeirðir heima fyrir og stjórn-
málalegur þrýstingur erlendis
frá valdið þvi að enskumælandi
Suður-Afríkubúar hafa
annaðhvort ákveðið að styðja
flokk Vorsters forsætis-
ráðherra eða Framfaraflokkinn
undir forustu Colin Eglin.
Forustumenn Þjóðernis-
flokksins viðurkenna að ensku-
mælandi styðji flokk þeirra I
meiri mæli nú en áður. Jafn-
framt viðurkenna þeir að
Vorster hafi verið of bjartsýnn
I haust, er hann fullyrti að
flokkurinn myndi bæta við sig
16 þingsætum I kosningunum á
miðvikudaginn.
Haft hefur verið eftir einum
ráðherra Suður-Afríku, Connie
Mulder, að þeir tímar séu
liðnir, þegar tungumálin skip-
uðu íbúunum I st.iórnmála-
flokka.
Telur ráðherrartn, að
Þjóðernisflokkurinn muni
bæta við sig tveimur til sex
þingsætum I komandi
kosningum.
Astæðan fyrir því, að þing-
fylgi Þjóðernisflokksins mun
ekki aukast meira en þetta er
meðal annars talin vera sú
mikla gagnrýni, sem dauði
blökkumannaleiðtogans Steve
Biko I fangelsi hefur valdið er-
lendis og heima fyrir.
Jafnvel tryggir stuðnings-
menn Þjóðernisflokksins bera
nú fram þær kröfur, að aukin
völd svertingja séu hugleidd.
Telja þeir, að ef ekkert verði að
gert þá muni það kosta styrjöld
fyrr eða síðar. — Við þurfum
ekki að blða eftir hinu óhjá-
kvæmilega, bregðumst við
fljótt áður en örlög annarra
hvitra Afrikúbúa blasa við okk-
ur — segja hinir áköfustu.
Ákveðnir stuðningsmenn
stefnu Vorsters benda aftur á
móti á, að lífskjör svertingja I
Suður-Afríku séu þau beztu I
Afrlku. Verið sé að afhenda
þeim aftur heimalönd sín, er þá
átt . við sjálfstjörnarsvæði'
svertingja.
Framfaraflokkur Colins
Eglins tekur liklegast við sem
helzti stjórnarandstöðu-
flokkurinn að kosningunum
loknum. Helzta stefnumark
hans er að gengið. sé til
samninga við alla þjóðfélags-
hópa, hvíta, svarta, gula og
brúna.
— Við verðum að láta
eitthvað af völdum okkar af
hendi til svertingja og Ind-
verja, — segir Eglin.
Flokkurinn vill, að I stað
hinnar viðamiklu stjórnar-
skrár, sem Þjóðernisflokkurinn
hyggst fá samþykkta verði
gengið til samninga. Reyndar
hafa Jeiðtogar syertingiaJþegar
hafnað þessari stjórnarskrártil-
Haftastefna meiri-
hluta borgarstjómar
Sjálfstæðisflokkurinn, sem
fer með vö’'. I Reykjavlk,
kveðst öðrum flokkam fremur
vera málsvari frjálsræðis I
viðskiptum. Þegar það er haft I
huga, hlýtur það að vekja furðu
hvílíka haftastefnu borgar-
stjórn rekur á nær öllum
sviðum viðskipta I borginni.
Sennilega mun engin borgar-
stjórn á Norðurlöndum vera
eins afturhaldssöm á þessu
sviði og borgarstjórn Reykja-
víkur undir forystu Sjálfstæðis-
flokksins. Það er sama hvar
drepið er niður á sviði afskipta
borgarinnar af viðskiotalifinu I
Reykjavík, alls staðar blasa við
boð og bönn. Borgarstjórn
bannar kaupmönnum að hafa
verzlanir slnar opnar á kvöldin
og um helgar. Borgarráð
bannar sölu á brauðsamlokum I
söluturnum og á kvöldsölu-
stöðum, þó ströngustu kröfur
heilbrigðiseftirlitsins séu
uppfylltar. Heilbrigðismálaráð
bannar nýjum, vistlegum
sölustað sölu á hamborgurum
til neyzlu innan dyra.
Heilbrigðismálaráð og borgar-
ráð banna sölu á pylsum úr
sérstökum pylsuvögnum á
götum úti, og þannig mætti
áfram telja. Það sem þykir
sjálfsagt að leyfa I borgum
grannlanda okkar er bannað I
Reykjavik. Við framangreinda
upptalningu má svo bæta þvi,
að engin matstofa fær að hafa
opið að nóttu til I Reykjavík.
sem hnrfa að vinna á
nóttunni geta því hvergi fengið
keyptan matarbita. Bensln fæst
heldur yfirleitt ekki keypt að
nóttu til, o.s.frv., o.s.frv. Boð og
bönn einkenna því svo sannar-
lega viðskiptalífið I Reykjavík,
að minnsta kosti þá þætti þess,
sem borgarstjórn Reykjavíkur
hefur afskipti af.
Frjálsrœðið ryður
sér til rúms
annars staðar
Að þessu sinni ætla ég að
gera einn þátt þessarar
haftástefnu að umtalsefni, en
bað eru afskipti borgarstjórnar
af afgreiðslutíma verzlaná I
Reykjavík. A sama tíma og auk-
ið frjálsræði á þvi sviði ryður
sér til rúms I grannlöndum
okkar, herðir borgarstjórn
tökin á afgreiðslutíma verzlana
I rteykjavik. Svíar hafa til
dæmis._eefið afereiðslutlmann
frjálsan og Danir hafa nýlega
rýmkað hann nokkuð, en borg-
arstjórn Reykjvíkur heldur
fast við sina haftastefnu. Ég
hygg, að borgarstjórn Reykja-
vlkur hafi ekki eins mikil af-
skipti af vinnutlma nokkurrar
stéttar og verzlunarstétt-
arinnar. Borgarstjórn bókstaf-
lega bannar kaupmönnum að
hafa verzlanir slnar opnar eftir
ákveðinn tlma á kvöldin, enda
þótt þeir þurfi ekki á neinu
aðkeyptu vinnuafli að halda.
Og þó verzlunarfólk vildi vinna
fram eftir kvöldi, umfram það
sem núgildandi samþykkt segir
til um.er það ekki leyfilegt,
borgarstjórn bannar það.
Verzlunarmannafélag
Reykjavikur semur ekki um
vinnutíma verzlunarfólks eins
og önnur verkalýðsfélög. Nei,
það er borgarstjórn Reykja-
víkur, sem ákveður vinnutímal
verzlunarfólksins. Mér er sem
ég sæi upplitið á forystu-
mönnum Verkamannafélagsins
Dagsbrúnar og Verkakvenna-
félagsins Framsóknar, ef borg-
I
i