Dagblaðið - 28.11.1977, Blaðsíða 13

DAC.BI.AÐIf). MANUDAC.UR 28. NOVEMBKR 1977.
húmanískur andi, þar sem vits-
munir en ekki óljós tilfinning
ráða ferðinni, og þau hafa að
geyma heimspekilegar athuga-
semdir um mannlífið fremur en
að þau stefni að miklum
geðhrifum. Hugsunin á að vísu
til að verða nokkuð langsótt og
jafnvel torskilin í kvæðum eins
og Tossagerpla og Bölverkur,
þótt menn þykist átta sig á
þeim vísunum til fornra bóka,
sem þar er að finna, auk þess
sem þunglamalegt form stuðlar
að þvi að kæfa hana þar, en í
öðrum ljóðum, þar sem meiri
einfaldleika er gætt, kemur
skörp hugsun fram á markviss-
an og hnyttinn hátt og vissu-
lega má einnig skynja
tilfinningu fyrir fallvelti og
jafnvel fáránleika lífsins í
mörgum ljóðum, þótt henni sé
hvarvetna haldið í skefjum og
skákað með skemmtilegri
kímni og hálfkæringi.
„Naturam expellas
furca..“
En það er einmitt kímni og
fyndni sem gefa bókinni líf og
þessi kímni getur beinzt út á
við að hætti skopljóðs eða
satíru eins og í ljóðinu Viðtals-
tími, eða hún getur verið frem-
ur af háspekilegum toga og
hæfir þá allt mannlíf og ekki
sízt þann sem yrkir sjálfan.
Einna bezt nýtur slík kimni sín
í ljóðinu Eplatréð, sem er í
lausu formi, en víðar í bókinni
svífur sami andi yfir og Ijóðið
Með lurk gæti verið fallið til að
gefa nokkra hugmynd um
þetta, en í því ljóði hugleiðir
Jóhann það sem hann kallar
„raunveruleik hins illa“:
Bók
menntir
Kristján Ámason
inni. Þessa daga hrekkur fólk
upp við það að verið er að
tengja raflínu við Norðurland
og lítil þörf fyrir Kröfluvirkj-
un. Skyldi renna nokkurt ljós
upp fyrir því fólki núna sem
trúði þeirri linnulausu blaða-
lygi að hundur Magnúsar Kjart-
anssonar væri ekki annað en
kommasamsæri.
Hitt dæmið er Víðishúsið.
Það stendur í byggð. Flestir
Reykvíkingar geta meira að
segja á nokkrum mínútum
labbað að þessum brunarústum
og skoðað þær. Enda fór al-
menningsálitið á fulla ferð. Það
hjálpaði einnig að kaupin á
Víðishúsi voru ekki samtryggð
af flokkunum og blöðum
þeirra.
Dagblöðin eru langmögnuð-
ustu fjölmiðlar I landinu.
Ríkisfjölmiðlarnir eru ann-
ars eðlis. Þeir eru bundnir af
reglum um hlutleysi, þó að út
af því hafi verið brugðið, sér-
staklega á kaldastríðsárunum.
Meðhöndlun þeirra á málefn-
um er allt önnur en í blöðunum.
Á ríkisfjölmiðlana horfa og
hlusta líka allir án tillits til
stjórnmálaskoðana. Raunar
hafa ríkisfjölmiðlar vaxið mjög
að gæðum á síðustu árum hvað
það snertir að leyfa eðlileg
skoðanaskipti.
Flokksblöðin
Hér að framan hafa verið til-
greind af handahófi dæmi um
uppsetningu og notkun lyga í
flokksblöðum.
Dagblaðið hefur sett nokkurt
strik í þennan reikning. Til-
koma þess hefur breytt blaða-
mennsku og hugsunarhætti
fólks að marki. Blöð og blaða-
mennska hafa tekið verulegum
breytingum á síðustu árum af
þessum sökum. Þó eru dagblöð
sem alls ekki eða sáralítið hafa
lært af þessari reynslu. Þau
blöð munu eiga erfitt uppdrátt-
ar ef það verður almenn neyslu-
venja að vilja sjá-fleiri en einn
flöt á sama hlut.
Ekki er átt við það að flokks-
blöð fari yfirleitt að birta
skoðanir andstæðinga. Auð-
vitað eiga þau að boða þá stefnu
sem flokkurinn hefur í þjóð-
málum. Hins vegar eru margar
skoðanir jafnan í gangi innan
hvers flokks um leiðir að samá
marki. Það er raunverulegt lýð-
ræði að rökræða innan skyn-
samlegra marka á þennan hátt.
Flokksblöð sem hefðu hug-
rekki til að leyfa skoðanaskipti
mundu auka virðingu sína
meðal lesanda. Tími messunar í
blaðamennsku er liðinn. Ef
flokkur og blöð þeirra þyrðu að
viðurkenna mistök, sem gerð
Kjallarinn
Hrafn
Sæmundsson
eru, mundi á sama hátt aukasi
virðing á þeim. Ef þau auk þess
skæru niður daglega lygi, þó
ekki væri nema að hluta, yrði
það öllum til góðs. Ef þau stigju
skrefið til fulls og hættu alveg
við lygina og heimskuáróður-
inn og tækju upp beina mál-
Hér er þetta rifjað upp til
þess að sýna fram á að frá því
þessi sömu vandamál urðu hér
á landi fyrst í tíð vinstri stjórn-
ar og síðan hjá núverandi
stjórnvöldum, höfum við aldrei
haft gæfu eða þroska að mæta
Kjallarinn
Sigurður
Helgason
þessum vandamálum með sam-
stilltu átaki.
Nú virðist óðaverðbólga á ný
vera skollin á og ennþá sjást
sáralítil úrræði til björgunar.
Nýleg vaxtahækkun er fálm-
kennd tilraun til úrbóta en hún
ein út af fyrir sig gerir lítið
gagn og aðeins staðfestir jafn-
framt að gengi islensku
krónunnar er fallandi.
I nýlegum fréttum frá Bret-
landi um stórminnkaða
verðbólgu og hækkun á gengi
pundsins var jafnframt skýrt
frá lækkun forvaxta í bönkum
þar í landi.
Eðlilega þarf að stefna að
frjálsum gjaldeyrisviðskiptum í
framtíðinni og verulegur vaxta-
mismunur hér og annars staðar
er einn þrándur i götu til þess
að ná því markmiði.
Af hverju að jagast
Það heyrist oft sagt af reynd-
um stjórnmálamönnum að
sterk öfl í landinu séu að hræða
fólkið með öllu þessu bölsýnis-
tali um óðaverðbólgu og yfir-
vofandi stórröskun efnahags-
mála. Bent er gjarnan á í þessu
sambandi að allir hafi það gott í
dag, stöðugt séu batnandi
lífskjör, mikil vinna og allt
komi þetta heim og> saman á
endanum. t raun hallmæla
menn ástandinu en enginn vill
samt raunverulega gert neitt til
úrbóta og sé því réttast að láta
þetta allt malla sí svona áfram.
Þetta og þvílíkt er það sem við
kannski undir niðri hugsum en
segjum síðan hið gagnstæða. Á
allri þessari rökfærslu eru þó
verulegir gallar. Veikleikum
núverandi skipulags, sem
verðbólgan elur af sér, erum
við aðeins síðustu árin farin að
kynnast og fer ástandið ört
versnandi.
Tökum mjög einfalt dæmi:
Seld er ákveðin vörutegund á.
föstu verði og liggja ströng.
viðurlög við ef út af er brugðið.
Nú liggur fyrir að þessi sama
vörutegund hækki um helming
í innkaupi. Hvar er t.d. fjár-
magnið til þess að kaupa
vöruna og er ekki freistandi að
biða mcð sölu uns verðið
hækkar?
Rétt er að vekja athygli á því
að svipuð tilvik, en þó í marg-
víslegum öðrum myndum,
mæta nær öllum einstaklingum
eða §téttum í viðskiptum
þeirra, þar sem óðaverðbólga.
kemst á. Við slíkar aðstæður
verða það einmill þcir er lítt
eða ekkert hirða um boð og
bönn er best komast af og hinn
löghlýðni borgari verður undir
í lífsbaráttunni. Kapphlaup um
hverskonar verðmæti, gæði eða
réttindi fer harðnandi og jafn-
framt eykst tortryggni manna
og stétta á milli.
Hatur, stðleyst og hvers konar
öfgar eiga greiða leið til
fólksins, sem getur leitt til
algjörs stjórnleysis.
Nær öll ríki Suður-Ameríku
hafa glatað lýðræði sínu undan-
farin nokkur ár og er aðalorsök
ótvírætt að kenna óðaverðbólgu
í viðkomandi löndum.
Hvað um þjóðstjórn?
Það á saga landsins að sýna
okkur og sanna að er mikla
hættu ber að höndum, sem
ógnað getur tilveru og framtíð
þjóðarinnar, þá er eina úr-
ræðið að allir taki höndum
saman til björgunar. Rétt er að
benda á að nýlega hafa stjórn-
málaflokkar á Ítalíu samið frið
til þess að leysa geigvænleg
efnahagsvandamál þar í landi
og virðist árangur strax vera að
segja til sín.
Einn pingmanna, Ellert
Schram, hefur í mjög snjallri
ræðu á Alþingi, sem birtist í
Morgunblaðinu 16. nóv. sl., rætt
þessi mál og segir: „Eg fullyrðt
að verðbólgan er hættulegasti
óvinur lýðræðisins og hún er að
grafa undan trausti stjórnmála-
flokkanna." Og síðar segir
hann: „Eg er þeirrar skoðunar,
að stjórnmálaflokkarnir eigi að
sameinast í því að leysa þennan
vanda og þeir eigi ekki aðeins
að gera það á Alþingi“. Fagna
ber slíkum umræðum. I þessari
sömu grein kemur Ellert
Schram inn á störf Alþingis,
laun alþingismanna, pólitíska
spillingu og minnkandi flokks-
ræði og er ég í aðalatriðum
ósammála skoðunum hans í
þeim efnum. Mun ég í næstu
grein taka einmitt fyrir þessi
tnál.
Sigurður Helgason
viðskiptafræðingur.
Byrjunin var víst Boli og Grýla.
Svo bættu þeir ofan á kristnum
fræðum
barnasögum og
sunnudagsræðum,
og settu það fyrir sem efni
í stíla:
með endurtekningu tókst að
fylla
mig trúnni á raunveruleik hins
illa.
En svona er öll þessi aðfengna
vissa.
Það er aldrei að vita hvað djúpt
hún nær.
Það beit mig hundur í hælinn
í gær
Ég varð hissa.
Þarna er Jóhann lifandi
kominn og við skynjum í þess-
um línum að kímni hans á sér
rætur í sérstöku hugarfari, sem
einkennist af hlýiu og víðsÝni.
Að vísu eru til margir hælbítar
í heiminum og hundarnir sjálf-
sagt ekki þeir verstu. Ýmsir
mundu vilja telja ritdómara
þar fremsta í flokki en þó held
ég að þessi bók ætti ekki að
gefa neinum slíkum ástæðu til
að glefsa, öllu fremur er ástæða '
til að hvetja Jóhann til að halda
áfram á þessari braut, hvort
sem hann hyggst verða
„margra bóka skáld“ eða ekki,
hver veit nema hann geti á end-
anum bætt vænum dálki aftan
við „Rannsóknir og fræði-
mennska" í sinum curriculo
vitae og þá með yfirskriftinni
„Önnur ritstörf“.
Kristján Arnason.
efnalega umræðu og rökræður
myndu hin stöðugu Kröflu- og
Víðishúsaslys hverfa og rekstur
þjóðfélagsins yrði eðlilegur
þannig að þjóðin fengi þá til-
finningu að fullvita menn væru
í brúnni.
Verkalýðsbaróttu
ó svið stjór'imóla
Ekki eru liKur á því að þeir
tímar séu á næstu grösum. En
hreyfing er engu að síður á
málum. Reynslan er kennari
fólksins. Hún er hins vegar afar
dýr kennari. Þjóðin rambar á
barmi gjaldþrots. I hverju húsi
sverfur að og lífskjörin versna
dag frá degi.
Allar þessar þrengingar eru
vegna lyga í einhverri mynd.
Sú lygi nær allt frá sjálfblekk-
ingu einstaklingsins til
heimskulegrar einhliða kröfu-
gerðar verkalýðshreyfingar og
gríðarlegrar spillingar í stjórn-
kerfinu.
Sú lygi sem verkalýðshreyf-
ingin sefjar sig með birtist nú í
upphafi næstu umferðar í
kjaramálum. „Árásum á kjörin
verður mætt með fyllstu
hörku“!
Vegna einhliða krónutölu-
pólitíkur hefur verkalýðshreyf-
ingin nú glatað megninu af
ávinningi samninganna frá því
í sumar. Af þessum sökum
herðist nú snaran að hálsi
þeirra lægst launuðu. A þeim
skella beint allar hækkanir
neysluvöru og þjónustu.
Reynslan hefur ekki kennt
verkalýðshreyfingunni neitt.
Hún sest ekki niður til að
hugsa. Hún spyr ekki: Hvers
vegna? Hún setur aðeins gömlu
plötuna umsvifalaust á fóninn
enn einu sinni. Aftur verður
farið í talnaleik. Tölustafir
breytast á launaseðlum. Lygin
heldur áfram og þjóðin færist
stöðugt nær hengifluginu.
Jafnvel atvinnurekendur og
bissnissmenn virðast vera að
skilja þá staðreynd að svo langt
getur vitleysan gengið að ekki
sé hægt að græða lengur. Bank-
arnir eru að tæmast. Utanríkis-
verslun er að verða ófram-
kvæmanleg vegna verðbólgu-
hraða. Hvarvetna brakar í stoð-
um samfélagsins.
En verkalýðshreyfingin
skilur ekkert. Þrátt fyrir
reynslu undanfarinna ára
skilur hún ekki þá einföldu
staðreynd að barátta hennar
verður að fara inn á svið stjórn-
mála ef einhver árangur á að
nást. Sjálfsblekking verkalýðs-
hreyfingarinnar hvað þetta
varðar er sú lygi sem dýrust er
fyrir albvðu landsins.
Hrafn Sæmundsson
prentari.
Eldhús- og baöinnréttingar

\un!//////&%>
S. VERÐLAUNAGRIPIR OG FÉLAGSMERKI {/
=4* Á
Jr s
Magnús E. Baldvinsson
Laugavegi 8 — Reykjavlk rj- Slmi 22804
^835y/////llll\\WSS^