Dagblaðið - 28.11.1977, Blaðsíða 11

DACBLAÐIÐ. MÁNUDACUR 28. NÓVEMBER 1977,

11
lögu og einnig fulltrúar íbúa af
indverskum uppruna. Eiga þeir
þó að fá nokkuð aukin réttindi
við gildistöku hennar.
Þjóðernisflokkur Vorsters
telur allar samningaviðræður
við hinn þeldökka meirihluta
fjarstæðu.
Öll völd sem við veitum þeim,
segir Vorster, munu fyrr eða
síðar leiða til þess að þeir ná
völdum, þegar þess er gætt að
hvítir menn eru ekki nema
tæpur fjórðungur íbúa Suður-
Afríku.
Fylgismenn samninga-
leiðarinnar viðurkenna
hættuna á valdatöku svertingja
en segja hana engu að síður
einu færu leiðina og benda á að
þó ekki verði samið muni valda-
taka þeirra stöðugt verða yfir-
vofandi.
Margir stjórnmálamenn í
Suður-Afríku eru því farnir að
hugleiða hve langur tími sé til
stefnu.
Hve langur tími er það sem
hvíta manninum gefst í Suður-
Afríku og hvenær rennur sá
tími út sem færi gefst á
samningum.
Einn ráðherra í stjórn
Vorsters gizkaði á tuttugu til
þrjátívi ár. Sumum finnst það of
mikil bjartsýni.
John Vorster hyggst fa samþvkkta nýja stjórnarskrá, þar sem ekki
er gert ráð fyrir neinum réttindum blökkumanna og aðeins tak-
mörkuðum rétíindum fólks af indverskum uppruna.
Kjallarinn
Björgvin
Guðmundsson
arstj. ætlaði að fara að skipta
sér af vinnutíma verkamanna
og verkakvenna. En slík af-
skipti láta forystumenn
Verzlunarmannafélags Rvíkur
bjóða sér og una þeim raunar
vel. Ég hefi áður látið í ljós þá
skoðun mína, að borgarstjórn
eigi að hætta afskiptum sínum
af afgreiðslutíma verzlana og
að gefa eigi afgreiðslutímann
frjálsan. Einn af æðstu
embættismönnum borgarinnar,
Páll Líndal, borgarlögmaður,
hefur nú tekið undir með mér í
þessu efni. Hefur hann samið
mjög athyglisverða greinargerð
um mál þetta, par sem hann
færir sterk rök fyrir því, að
borgarstjórn hætti öllum af-
skiptum af afgreiðslutíma
verzlana í borginni. Hefur
greinargerð þessi verið lögð
fyrir borgarráð.
Önqþveiti
IVÍeginrökin, sem færð hafa
verið fram gegn frjálsum af-
greiðslutíma verzlana, hafa
verið þau, að við slíkt frjáls-
ræði mundi vinnutími
verzlunarfólks lengjast óeðli-
lega mikið. Að sjálfsögðu er það
ekki í verkahring borgar-
stjórnar að takmaka vinnutíma
verzlunarmanna fremur en
annarra stétta. Það er hlutverk
Verzlunarmannafélags Reykja-
víkur að gæta þess að vinnutími
verzlunarfólks lengist ekki
óeðlilega mikið. Og það hlut-
verk getur Verzlunarmanna-
félagið rækt við gerð kjara-
samninga án afskipta borgar-
stjórnar. Það hafa önnur verka-
lýðsfélög gert og það getur VR
gert.
Frjáls afgreiðslutími
verzlana þarf ekki að verða til
þess að lengja vinnutíma
verzlunarmanna. VR gæti sam-
ið um skiptivinnu og vakta-
vinnu við kaupmenn til þess að
tryggja að vinnutími yrði ekki
of langur. T.d. mætti gefa
verzlunarfólki frí að degi til ef
það ynni á kvöldin.En ef til vill
er einnig áhugi a pví mcðal
ver?lunarfólks að vinna
ákveðna yfirvinnu og þá á það
að éigá þess kost — að sjálf-
Svo bregðast kross-
tré sem önnur tré
— jafnvel hesputré
Engan þarf að undra þótt
maður sem kominn er á ní-
ræðisaldur verði fyrir von-
brigðum. Mest hafa þau orðið í
félagsmálum, sem enginn hugs-
andi maður kemst hjá að
kryfja, enda stærsta þróunar-
mál sem mannkyn varðar bæði
andlega og efnalega, sem vart
verður aðskilið.
Ég hefi séð á eftir mörgum
mínum sálufélögum yfir á
„stallinn", leiddist að bíða.
Minn gamli sveitungi Páll
skáld Ölafsson kvað:
Klippt og kembd og þvegin,
komin er á stallinn,
hafra, mjólk og heyin,
henni gefur kallinn.
Þarna er ort um meri, en
gullaldarmenn okkar höfðu það
til að bregða sér í merarlíki.
Skoðanaskipti er sjálfsagður
hlutur ef sannfæring fylgir, en
þess varð ég aldrei var meðal
hinna gömlu áðurnefndu
félaga. Þegar ég kom heim til
þeirra sá ég að vísu að þeir voru
betur i stakk búnir hvað snerti
húsnæði, klæðnað og mat, en
eitt þótti mér á skorta. Þótt
engum deilumálum væri hreyft
fannst mér þeir alltaf hafa svip-
mót af sakborningi. Þó gat hér
borið af leið, væri vín á borð-
um, gátu þeir orðið svo langt til
vinstri, að mér fannst ég vera
orðinn afturhaldsmaður. Skoð-
anaskipti ífélagsmálumán þess
að hugur fylgi máli finnst mér
nálgast hættusvæði. Þetta segi
ég vegna þess að áðurnefndu
menn báru aldrei sitt barr þar
eftir.
Þetta líkist því að halda að
maður hafi klófest „gulan
málm“ og uppgötvar svo að
v____
þetta voru skitnir pappírsmið-
ar, verri en fallegu súkkulaði-
miðarnir sem gamla fólkið
hafði í sálmabókunum sínum
þegar ég var í uppvexti. Þeir
miðar héldu alltaf sinu gildi en
skitnu seðlarnir lenda í salerni
ríkisstjórna.
Ég hefi skrifað þessar línur í
tilefni af greinum prófessors
Sigurðar Líndals í Dagblaðinu
fyrir skömmu, ætla samt sem
áður ekki að blanda mér inn í
þau skrif. Ég gat bara ekki stillt
mig um að lýsa vonbrigðum
mínum um prófessorinn.
Aldrei taldi ég hann með mín-
um sálufélögum en fannst sum
skrif hans benda til þess að
hann mundi einhvers staðar
hreinsa til „á borðinu", en sú
blaðra er nú sprungin á mínum
eigin rassi. Samt sem áður
hefði ég ekki trúað því fyrr en
ég las þessar greinar að jafn
gáfaður maður og prófessorinn
er, að hann færi að glingra við
„lágkúrur".
Nú er prófessorinn kominn á
„stallinn" og getur horft vökul-
um augum á lægri stigin og
kannski á hann eftir að veita
mönnum, sem sannfæringarhit-
inn leiðir í skaut „fjölmæla",
tukthúsvist og fjölskyldum
þeirra hæli á götunni. Ég ætla
samt ekki að óska honum til
hamingju með slíkt, þótt fyrir
kæmi.
En það skyldu menn hafa í
huga að valdið er hættulegasti
aðili heimssögunnar. Sagan
Ijómar af vitnisburði um þetta.
Enginn maður virðist mega fá
alræðisvald, þá blossa allir
hans verstu eiginleikar, sem
alltaf blunda méð okkur, þótt
margt, sem betur fer, hamli út-
rásinni. Jafnvel mestu blóð-
sögðu fyrir hærra kaup.
Núverar.di samþykkt um af-
greiðslutíma verzlana tók gildi
1. október 1971. Samkvæmt
henni mega verzlanir hafa opið
tvö kvöld í viku til kl. 22, það er
á þriðjudags- og föstudags-
kvöldum, en á mánudögum,
miðvikudögum og fimmtu-
dögum skulu verzlanir loka kl.
18. Heimilt er að hafa opið til
kl. 12 á hádegi á laugardögum.
í framkvæmd hefur það þó
verið svo, að verzlanir hafa
aðeins notað heimildina til
kvöldsölu á föstudagskvöldum.
Hefur þá skapazt umferðaröng-
þveiti við allar helztu verzlanir
borgarinnar.
Neytandinn
gleymdist
Laugardagsheimildin hefur
aðeins verið notuð að vetri til.
Kaupmannasamtökin hafa
samið við VR um að nýta ekki
heimild borgarstjórnar frekar.
Ástæðan er sú, að stór-
markaðirnir og stóru
verzlanirnar í Reykjavík, sem
ráða lögum og lofum í Kaup-
mannasamtökunum. vilja hafa
afgreiðslutímann sem allra
stytztan. Þessar verzlanir telja
það of dýrt að hafa opið á
kvöldin og þær sjá ofsjónum
yfir því, ef einstakir kaupmenn
vilja hafa opið lengur fram
eftir. Höfuðáherzla hefur því
verið lögð á það að drepa
smáverzlanirnar, enda hafa
þær týnt tölunni. Kaup-
maðurinn á horninu er að
hverfa.
Forysta yerzlunarmanna-
félags Reykjavíkur hefur
ótrauð hjálpað stór-
mörkuðunum í þessu stríði
þeirra við smákaupmennina, og
má það furðulegt teljast.
Neytandinn hefur alveg
gleymzt í þessu stríði. Hags-
munir hans hafa verið látnir
þoka. Áður en núverandi
samþykkt um afgreiðslutíma
verzlana tók gildi 1971, var það
látið óátalið, að verzlanir hefðu
opið til kl. 10 öll kvöld, svo og á
laugardögum. Veitti þá margur
smákaupmaður neytendum
göða þjónustu, sem þeir kunnu
vel að meta. Þetta kom sér sér-
staklega vel fyrir útivinnandi
húsmæður, sem eiga erfitt með
að sinna innkaupum á
venjulegum opnunartíma að
degi til. En sannleikurinn er sá,
að núverandi skipan á af-
greislutíma verzlana er mjög
óhentug hjónum.sem bæði
vinna úti. Verzlanir loka n'ú
alla daga nema einn kl. 6 eftir
hádegi og útivinnandi konur
mega hafa sig allar við til þess
að komast í verzlanir fyrir
lokun. Ef vissar verzlanir hefðu
opið, þó ekki væri nema einum
tíma lengur á kvöldin, væri
mun auðveldara fyrir úti-
vinnandi konur að verzla.
En ég tel ekki að borgar-
stjórn eigi að skammta verzlun-
um ákveðinn tíma. Þær eiga að
hafa fullt frjálsræði varðandi
opnunartimann sjálfar. Og ég
hygg, að ef svo væri, mundi sá
afgreiðslutími þróast sem hag-
kvæmastur væri neytendum.
Borgarstjórn bannar ekki
öðrum atvinnurekendum að
vinna á kvöldin og mér finnst
Kjallarinn
Halldór
Pjetursson
hundar sögunnar voru álitnir
sæmilegir menn áður en valdið
steig þeim til höfuðs, þá byrjaði
ballið, sláturtíðin. Allir sem
einvaldurinn taldi sér standa
beygur af, urðu höfðinu styttri.
Kannski væri viturlegt að
festa ekki trú- á ofurmennið.
Þar er réttvísin sjaldan hátt
skrifuð.
Grunur minn er sá, kannski
bjánalegur, að einhvers staðar í
alheiminum sé til rétt réttvísi;
þar sem allir verði að bera
ábyrgð á verkum sínum og
gjalda þá skatta sem þar að lú.ta
og trúa mín er sú, þótt trúlaus
sé talinn, að þar gildi sama mat
á prófessornum og púlsfólki.
/
Halldór Pjetursson
rithöfundur.
"" .............
fráleitt að borgarstjórn skuli
banna kaupmönnum að vinna
eftir ákveðinn tíma að
kvöldlagi.
Á undanförnum árum hefi ég
nokkrum sinnum flutt tillögur
um það í borgarstjórn Reykja-
víkur, að afgreiðslutími
verzlana væri gefinn frjáls eða
hann stórlega rýmkaður En
þær tillög*ur hafa ávallt verið
felldar. Hefi ég yfirleitt einn
staðið uppi sem stuðnings-
maður frjálsræðis í þessum efn-
um. Einn borgarfulltrúi Sjálf-
stæðisflokksins stóð þó með
mér 1971. Hinn 20. október sl.
fór ég enn á ný af stað með mál
þetta í borgarstjórn. Verð é£ að
játa að ég átti ekki von á að
mikil hugarfarsbreyting hefði
átt sér stað hjá meirihluta borg-
arstjórnar. En viti menn. Nú
brá svo við, að samþykkt var að
endurskoða afgreiðslutímann
með það fvrir augum ao rymka
hann stóriega. Eg varð satt að
segja hissa. En málalok þessi
sýna, að barátta einstakra borg-
arfulltrúa fyrir góðum málum
getur borið árangur þó hægt
gangi.
Undanfarið hafa Reykvíking-
ar mátt aka í nágrannasveitar-
félögin, ef þá hefur vanhagað
um eitthvað utan leyfilegs af-
greiðslutíma í Reykjavík. Næg-
ar verzlanir eru í nágrenni
borgarinnar sem haft hafa opið.
Væntanlega fá reykvfskir
neytendur nú brátt sömu
þjónustu og neytendur í næstu
sveitarfélögum.
Björgvin Guðmundsson
borgarfulltrúi.