Dagblaðið - 01.02.1978, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 1. FEBRÍJAR 1978.
Kjallarinn
BenediktGröndal
filisteanna“, að svikin eru gróf
lagabrot. Þau koma yfirleitt
mjög á óvart og ólíklegasta fólk
hefur blandast í þau. Þar að
auki liggur það orð á, að oft
muni hafa verið hilmað yfir
slík afbrot, þegar því hefur
verið við komið.
Enda þótt fréttir frá öðrum
löndum segi mikið frá vopnuð-
um ránum og ýmsum óspektum
sem lögregla blandast í er fjár-
hagsleg óreiða af ýmsu tagi
víða mjög algeng. Eru þetta
svonefnd „efnahagsleg afbrot“,
og er annálað, hversu erfitt er
að komast fyrir þau.
Fvrir nokkru setti sænska
stjórnin nefnd háttsettra sér-
fræðinga til að kanna þetta
fyrirbrigði þar í landi. Komst
hún að þeirri niðurstöðu. að
mörgum sinnum meira fé væri
haft af þjóðinni af þeirri teg-
und afbrotamanna heldur en
samanlögðum öllum þjófum og
ræningjum, sem lögreglan væri
að jafnaði að glíma við.
Hvað er til ráða gegn þessari
plágu?
Sænska nefndin gerði tvi-
þættar tillögur. Annars vegar
lagði hún til, að komið skyldi
upp á fjórum stöðum i landinu
sérstökum lögregludeidum,
sem væru sérhæfðar í að vinna
gegn hinum „efnahagslegu af-
brotum“. Þessar deildir eiga að
hafa mjög náið samstarf við
skattayfirvöld þau, sem berjast
gegn svikum á því sviði, enda
er það oft greiðasta leiðin til að
finna þessi mál.
Hins vegar benti sænska
nefndin á, að ekki væri von til
að draga verulega úr efnahags-
legum afbrotum nema grand-
skoða margvíslega löggjöf, svo
sem bókhaldslög, hlutafélaga-
lög, skattalög, gjaldþrotalög og
ýms fleiri til þess að reyna að
setja þar fyrir allan leka.
Mörg fleiri ríki halda uppi
baráttu á þessu sviði. Hinu
mikla viðskiptafrelsi í Banda-
rikjunum fylgir harðvítugt,
opinbert eftirlit með ýmsum
þáttum viðskipta, þar sem „fili-
stear“ gætu helst látið greipar
sópa. Þá er skattaeftirlit mjög
strangt þar i landi og tekið hart
á skattsvikum. Ennfremur
mætti margt læra af því, hvern-
ig amerísk stórf.vrirtæki reyna
að koma í veg fyrir fjárhagslegt
misferli, en þau eru mörg með
afbrigðum vel skipulögð. Al-
gengasta aðferð þeirra er að
sjálfsögðu að flytja menn oft á
milli starfa, enda eru fyrirtæki
þessi mörg eins umsvifamikil
og allt íslenska rikið. Kann að
vera örðugt að beita þeirri að-
ferð í smáfyrirtækjum, eins og
hér gerast. enda þótt stór þyki á
íslenskan mælikvarða.
Hin efnahagslegu afbrot, þar
á meðal skattsvikin, eru hættu-
leg þjöðinni. Þetta er bráðsmit-
andi sjúkdómur. Þegar fólk sér
nágranna sína komast upp með
að svíkja undan skatti og njóta
fjárins í betri lífskjörum,'
reynir á heiðarleika bestu
manna. Verst af öllu er þó að
horfa upp á fólk, sem lifir í
allsnægtum, sem eru í grófu
ósamræmi við starfstekjur
þess, án þessað yfirvöldsjái eða
geri neitt. Þetta elur á þeim
hugsunarhætti, að „allir aðrir
geti þetta“ — og hví skyldi ég
ekki reyna líka?
Þannig breiðist mannskemm-
andi spilling út og þjóðfélaginu
ber að leita allra ráða til að
stöðva hana,
Benedikt Gröndal
alþingismaöur
til viðbótar. Eg vil fyrir mitt
leyti varpa fram miklum efa-
semdum um þetta. Þessar efa-
semdir grundvallast á því, að
utanríkisstefna Bandaríkjanna
nú á dögum byggist í auknu
mæli á hernaðaraðstoð við er-
lend ríki, þjálfun herforingja
og lögreglumanna og vopna-
sölu, frekar en útvíkkun eigin
herstöðva. Ætli Víetnamstríðið
hafi ekki riðið baggamuninn
hvað varðar þessa stefnu-
breytingu...
En það er annað sem Banda-
ríkjastjórn, fyrir hönd þeirra
efnahagslegra aðila sem að
henni standa, kynni að óska
eftir: Aðgangur að orkulindum
landsins — með forgangsröð.
Astand orkumála í heiminum
er þekkt: Orkuverð, hvort sem
það á við olíu, raforku eða gas,
hækkar stöðugt. Asókn eftir
hagkvæmum orkulindum e.vkst
að sama marki. A íslandi er
aðeins lítill hluti orkulinda
virkjaður. Bandaríkjastjórn —
sem og stjórnvöld annarra
iðnaðarlanda — hefur um ára-
bil fylgst, í gegnum sendiráð og
í gegnuin Alþjóðabankann, með
samningum fjölþjóða auð-
hringa (ALUSUISSE og
ELKEM-SPIGERVERKET) við
embættismenn landsins. Hún
veit hver afstaða embættis-
manna og stjórnmálamanna er
og hvernig sé best að komast að
samkomulagi við þá. Fulltrúar
bandarískra auðhringa, sem
fást við orkufreka framleiðslu,
t.d. álframleiðslu, hafa þegar
átt gagnleg — og leynileg —
samskipti við dr. Jóhannes Nor-
dal varðandi fjárfestingar-
áform á íslandi. En tengsl for-
ráðamanna þessara auðhringa
við utanríkisstofnanir Banda-
rikjanna eru mjög náin.
Tökum t.d. mann eins og
Gabríel Hauge, sem er í senn
stjórnarmeðlimur eins af þéss-
um auðhringum (AMAX Co„
eigandi álfyrirtækisins
ALUMAX) og stjórnarfor-
maður Manufacturers Hanover
Trust (sem er hluti Rockefell-
er-Morgan samsteypunnar).
Hann hefur gegnt, og gegnir
enn að því er best er vitað,
trúnaðarhlutverki í áhrifamik-
illi utanríkisstofnun Bandaríkj-
anna, The Council for Foreign
Relations.
Hér er hins vegar ekki
staðurinn til aðútlista embætti
allra forráðamanna þeirra auð-
hringa, sem kynnu að leita að
ítökum hér, né tengsl þeirra við
utanrlkisstofnanir heimaríkja
sinna. Slíkt gæti einhver les-
andi dundað við, hafi hann
áhuga á að kynnast betur sam-
tryggingarkerfi bandaríska
einokunarauðvaldsins. Ég mun
fúslega benda á frumheimildir
í því sambandi.
Það er ekkert vafamál, að fái
aronskan brautargengi, mega
Islendingar búast við að þurfa
að gleypa nokkur álver til við-
bótar og e.t.v. enn mikilvirkari
og mengaðri stóriðju — sem
krefst þjóðarþægðar og djúpra
hafna —: Olíuhreinsunarstöð.
En um þessi áform vita enn
aðeins fáir útvaldir, þ.á.m. dr.
Jóhannes Nordal og Rolf
Johansen.
Til að undirbúa hinn sál-
fræðilega jarðveg fyrir þessar
stórkostlegu áætlanir banda-
rískra auðhringa, hefur leigu-
penni einn, John Austland,
hafið skrif í Morgunblaðinu um
orku- og hernaðarmál Norður-
Atlantshafsins. Ég bið Iesendur
að íhuga vel tilgang þessara
skrifa með tilliti til þeirra
áforma, sem ég hef lýst hér að
framan.
FYRIR HVERN ER
ANNARS HERSTÖÐIN
Á MIÐNESHEIÐI?
Flestum er nú ljóst, að til-
vera herstöðva Bandaríkjanna
á íslandi þjónar ekki öryggis-
hagsmunum íslendinga. Þetta
sannaðist, þegar bresk herskip
fengu að leika lausum hala í
íslenskri landhelgi, meðan
„varnarlið" landsins drakk kók
og horfði á Bonanza.
En það er mikill misskiln-
ingur að halda, að herstöðin á
Miðnesheiði þjóni öryggishags-
munum Bandaríkjamanna. Það
gerir hún ekki heldur.
Bandarískir skattgreiðendur
þurfa nú að axla gifurlegar
byrðar vegna hernaðarumsvifa
Bandaríkjanna í heiminum,
nánar tiltekið í 35 löndum, svo
ekki sé minnst á „hernaðar-
aðstoð“ Bandaríkjanna við ger-
Kjallarinn
Elías Davíösson
ræðisstjórnir viðs veg.ar um
heim og þjálfuri herforingja,
s.s. Pinochet, í grundvallar-
tækni kúgunar. (Sjá meðf.
töflu).
Bandarískum skattgreið-
anda er að verða ljósara með
degi hverjum að þessi hern-
.aðarafskipti verja ekki New
York búa gegn glæpaöldinni,
Los Angeles búa gegn mengun-
inni eða íbúa Appalchia-fjalla
gegn Rússum.
Tilvera bandarískra her-
stöðva í heiminum hefur allt
aðrar ástæður en að „tryggja
frið, frelsi og öryggi". Hernaðar
ítök Bandaríkjarina í fjar-
lægum löndum eru nauðsynleg
til að tryggja bandarískum auð-
hringum athafnafrelsi í þessum
og nærliggjandi löndum, at-
hafnafrelsi til að kaupa ódýrt
vinnuafl, ná i verðmæt hráefni,
ganga að orkulindum og treysta
markaðsaðstöðu. Komi upp sú
staða, að þjóðfrelsishreyfingum
í þessum löndum vaxi fiskur
um hrygg, er hætta búin fyrir
hagsmuni þessara auðhringa.
Þá er kominn tími tij að stimpla
þjóðfrelsishreyfingar sem
„anga hins alþjóðlega komm-
únisma", og gera þær þar meö
réttdræpar, eins og saga undan-
farinna 30 ára hefur sýnt.
Herstöð Bandaríkjanna á
tslandi gegnir í stórum dráttum
sömu markmiðum og annars
staðar. Tilvera hennar er rétt-
lætt með því að höfða til
hernaðarumsvifa Sovétríkj-
anna eða til aðsteðjandi inn-
rásarhættu þaðan. Tilgangur
hennar er hins vegar að tryggja
stjórnarfarsform, sem vinveitt
er hagsmunum Bandaríkjanna,
og þá sér í lagi fjölþjóða auð-
hringum.
HVAÐ ER TIL RÁÐA?
Herstöð Bandaríkjanna á
íslandi þjónar ekki öryggi
landsins, heldur erlends fjár-
magns, einkum bandarísks. Það
er því kominn tími til að losna
við hana.
En vilji menn í einlægni
stuðla að raunverulegu þjóð-
frelsi í þessu landi og veikja
þau öfl. sem reyna sífellt að
endurnýja nýlendustöðu
íslands, þá diigar brottrekstur
erlends herliðs úr landi
skammt.
Breyta þyrfti utanríkisstefnu
landsins með tilliti til nýrra
tíma og breyttra aðstæðna í
heiminum. ísland ber að ýmsu
leyti einkenni þróunarríkis.
Baráttu Islands fyrir sjálf-
stæði lauk ekki 1944 og er ekki
ólík þeirri baráttu, sem fyrrver-
andi nýlendur í þriðja heimi
heyja enn.
Bandaþjóðir íslands eiga því
ekki að vera auðug iðnaðarríki,
sem gera út auðhringi um allan
heim í arðránsskyni og styðja
útþenslu- og drottnunarstefnu
voldugustu auðvaldsríkja gegn
hagsmunum fátækra þjóða.
ísland á ekki samleið með þess-
um ríkjum á vettvangi Samein-
uðu Þjóðanna. Og ísland á að
draga sig út úr þeim stofnun-
um, sem þessi ríki hafa komið
upp til höfuðs fátækum þjóðum
í heiminum: OECD, IMF (Al-
Þjóðagjaldeyrissjóðurinn)
NATO.
Hins vegar er sjálfsagt að
ísland haldi áfram að eiga vin-
samleg samskipti og viðskipti
við allar þjóðir — á jafnréttis-
grundvelli — þótt efla þyrfti
samskipti við þær þjóðir, sem
eru veikburða, lítilsmegnugar
og sem berjast við sömu óvini.
Ég geri mér grein fyrir því,
að slíkar tillögur virðast við
fyrstu sýn ótímabærar, sé tekið
mið af því hugarfari, sem ríkir
hér og nú. Ég bið menn samt að
velta þeim fyrir sér í ró og
næði.
Til þeirra, sem alltaf hafa
haldið fram, að erlend herseta
á íslandi sé ill nauðsyn, hef ég
að lokum þetta að segja: Til
þess að þið verðið ekki uppvísir
að lýðskrumi, verðið þið að
sýna það í verki, að ykkur er
alvara um að búa þannig í hag-
inn, að ytri aðstæður levfi
brottrekstur hersins héðan. Þið
verðið m.a. aó stefna að friðlýs-
ingu hafsvæðisins í kringum
;Island, m.a. með því að vinna
þessu máli stuðning meðal allra
nágrannaríkja og í samvinnu
við stórveldin tvö. Og þótt ekki
sé unnt að búast við, að
íslenskir aöalverktakar og
aðrir hagsmunaaðilar styðji
þessar frióarkröfur, verða
heiðarlegir borgarar á íslandi
aö gera það.
Elías Davíðsson
kerfisfræðingur
Hernaftarumsvif Bandarík janna í heiaímia 1946 - 1970
Aa Herstöövar eöa/og njósnastö&var
B* Vopnasala eöa/og hernaöaraöstoö fyrir raeir «n $10 railljónir
C° Þjálfun þarlendra herraanna-, herforingja eöa/og lögregluforingja.
Evrópa
Asores-eyjar.....
Austurríki.......
Belgía........
Bretland......
Danraörk..•■••••••
Finland..•....••(
Frakkland........
Grikkland........
Holland..........
Irland......
ísland.......
ítalía*.........
Júgóslavía......
Liechtenstein.••
Luxeinburg......
Malta..•••••••••
Noregur...•••••.
Portugal........
Spánn...........
Sviss..•••......
Svíþjóö.••.•••••
Vestur-I^ýskaland
NATO-stofnanir.•
Asía
A B C
X
X X
XXX
XXX
X X
X X
XXX
XXX
X
XXX
X X
Afghanistán....••
Bahrein..........
Fillipseyjar.....
Indland..........
Indónesía........
fran.............
íraq.............
íaraei...........
Japan............
Jordan...........
Xuwait.••.••••.••
Laos.............
LÍbanonT.........
Malaysía.........
Nepal............
Fakistan.........
Qatar............
Ryukyu (Okinawa).
Saúdí-Arabía.....
Singapúr.........
Sri Lanka........
Suöur Korea••••••
Syrland...•••.•••
Taiwan.••••.•••••
Thailand.........
Tyrkland.........
Víetnara(Saigon)••
Öflokkaö.........
X X
X X
XXX
X
X
XXX
X X
X
X
XXX
X
X X
X X
X X
X X
XXX
X X
X X
X X
X X
X X
X X
X
X
XXX
X X
XXX
XXX
XXX
XXX
X X
A B C
Afrika
Alsír..••..••••••
Dahoraey...... X
Egyptaland....... X X
Eþíopía............. XXX
FÍlabeinsströnd.•
Ghana......••••••• X
Ginea............
Háa-Volta............... X
Kamerún......... •
Kenya............ X
Kongo................ X X
Lesotho..........
Libería................. X
Libya................ X>X
Mali................... X
Marokko....... ... XXX
Márítanía........
Miöafríku-lýöv. •• X
Niger...... X
Nigería......... • X
Reunion-ey jan•. • • X
Senegal.......... X
Sierra Leone..... X
Somalía.......••• X
SÚdan. • • ............. X
Suöur-Afríka...... X X
Tansanía..••••••• X
Tchad.................. X
Túnís................ X X
b'ganda.....•••• •
Zambía...........
óflokkaö............. X X
Araeríkur
Baharaa-ey jar... X
Bermúda........ •• X
Costú Rica....... X
Dominiska lýöveldi X X
Grsenland.......... X
Guatemala............ X X
Haiti.................. X
Honduras.............. X
Jamaica.......•••• X
Kanada............... X
Kúba (1950-1960). XXX
Meyja-eyjar.••••• X
Mexico............... X
Nicaragua............ X X
Panaraa.......•••• X X
Puerto Rico...... X
Salvaldor (El).,, X
Trinidad S Tobago X
J k B C
(franhald)
Argentína... X X
Bolívía X X
Brasílía.... X X
Chile X X
Ecuador..•.• X X
Guyana X
Kolorabía..•• X X
Paraguay.... X X
Perú. X X
Uruguay X X
Venezuela.• X X
ðflokkaö... X X
Kyrra háf
Áátralia.... X X
Guara....... X
Oahu (Hawai) X
Ný ja-6 jáland X X