Dagblaðið - 14.04.1978, Qupperneq 10

10
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 14. APRlL 1978.
BIAÐIÐ
Útgafandi Dagblaflifl hf.
Framkvaamdastjóri: Svainn R. EyjóHsson. Rhstjórí: Jönas Krístjánsson.
Fréttastjórí: Jón Birgir Pétursson. Ritstjómarfulitríji: Haukur Heigason. Skrífstofustjórí rítstjómar
Jóhannes Raykdal. íþróttir Hallur Simonarson. Aflstoflarfréttastjórí: Atii Steinarsson. Handrít:
Asgrímur Pálsson.
Blaflamenn: Anna Bjamason, Ásgeir Tómasson, Bragi Sigurflsson, Dflra Stefánsdóttir, Gissur Sigurfls-
son, Hallur Halisson, Halgi Pétursson, Jönas Haraldsson, Ólafur Geirsson, Ólafur Jónsson, Ómar
Valdimarsson, Ragnar Lár.
Ljósmyndir Ámi Páll Jóhannsson, Bjamleifur Bjamleifsson, Hörður Vilhjálmsson, Ragnar Th. Sigurfls-
son, Svainn Porméflsson.
Skrífstofustjórí: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkeri: Þráinn ÞoríeHsson. Söiustjórí: Ingvar Sveinsson
DreHingarstjórí: Mór E. M. Halldórsson.
Ritstjóm Siflumúla 12. Afgraiflsla Þverhotti 2. ÁskrHtir, auglýsingar og skrífstofur Þverhohi 11. Aflal-
simi blaflsins 27022 (10 Hnurí. Áskríft 1700 kr. á mánufli innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakifl.
Setning og umbrot Dagblafllfl hf. Siflumúla 12. ,
Mynda- og plötugarfl: HUmir hf. Siflumúla 12. Prantun: Árvakur hf. SkaHunni 19.
Litiö inní leikhús
Góð rök hafa verið færð að þeirri fA
skoðun, að Alþingi sé fyrst og fremst
leikhús, auk þess sem það sé af-
greiðslustofnun fyrir þrýstihópana í
kerfinu.
Styðjast má við lýsingu, sem Magnús ________
Kjartansson alþingismaður gaf á hinum ‘dæmigerðu
stjórnmálamönnum í kjallaragrein, er hann nefndi
„Prúðu leikararnir” og birtist í Dagblaðinu. Magnús
þekkir þetta leikhús manna bezt eftir langa þingsetu og
stjórnmálastörf. Hann sagði: „Stundum hefur Alþingi
íslendinga verið líkt við leikhús, og vissulega má færa
margvísleg rök að þeirri samlíkingu. En leikhús þurfa
ævinlega að gæta þess að taka mið af samtíð sinni,
annars kunna áhorfendur að bregðast þrátt fyrir alla
hefð. Mér fannst prúðu leikararnir ískyggilega fjarri
íslenzku þjóðfélagi, áhorfendum sinum,” sagði hann um
forystumenn flokkanna, sem höfðu skömmu áður komið
fram í sjónvarpi. „Það var ekki talað af neinni alvöru um
þá hrikalegu staðreynd, að verðbólguæði og gengishrun
á íslandi eru að ná heimsmetum. Ekki þótti það sérstakt
tiltökumál, að erlendar skuldir íslendinga eru nú orðnar
svo þungbærar, að afborganir og vextir jafngilda um
tuttugu prósentum af gjaldeyristekjunum.” Magnús
Kjartansson hélt svo áfram í þessum dúr í grein sinni.
Margir, sem fylgzt hafa með störfum Alþingis, munu
taka undir þessa lýsingu Magnúsar Kjartanssonar. Hún
er þeim mun réttari og athyglisverðari að stjórnmála-
foringjar eru vanir að setja upp sparisvipinn, þegar þeir
koma fram fyrir alþjóð, einkum skömmu fyrir kosningar.
Á bak við eru þeir hins vegar að biðla hver til annars um
stjórnarsamstarf eftir kosningar. Ráðherrastólarnir
freista, og þá er mörgu fórnað af því, sem annars telst
stefna flokka. Þess vegna er sú skoðun nærri sanni, að
þetta sé allt leikaraskapur. Það, sem menn segja í
stjórnarandstoðu, svíkja þeir, um leið og komið er í
stjórn. Baráttan stendur fyrst og fremst um að komast
betur að kjötkötlunum. Samtryggingarkerfi flokkanna
sér svo um, að valdastaða þeirra allra sé nægilega tryggð,
hvernig sem blæs. Til þess eru til dæmis ríkisstyrkir við
flokksblöðin.
í öðru lagi sinna þingmenn afgreiðslustarfi fyrir hina
ýmsu hagsmunahópa. Almennir þingmenn verða
gjarnan viljalítil verkfæri flokksforingja, sem á hinn
bóginn eru fyrst og fremst fulltrúar flokkseigendafélaga
og þrýstihópa.
Skoðanakönnun Dagblaðsins, sem birt var í vikunni,
sýnir, að þingmenn njóta ekki mikils álits sem starfs-
hópur. Þegar litið var á þá sem eina heild, reyndust
aðeins tæp fjögur prósent þeirra, sem spurðir voru, gefa
þeirr. þá einkunn, að þeir hefðu staðið sig „vel”. Hátt í
fjörutíu af hundraði töldu þá beinlínis standa sig „illa” í
stöðu sinni. Rúmlega heimingur sagði, að þeir stæðu sig
„sæmilega”. Slík úrslit skömmu fyrir kosningar, þegar
þingmenn eru verulega farnir að gylla sig í augum
kjósenda, verða ekki á annan veg túlkuð en að þeir hafi
fallið á prófinu.
Mjög stór hluti þjóðarinnar er þeirrar skoðunar, að
fyrir þessum Ieikurum, flestum hverjum, vaki fyrst og
fremst að bæta sinn eigin hag, svo sem með skatt-
frjálsum dúsum, þjóna þrýstihópum og leika sitt hlut-
verk í þessu leikhúsi, þannig að almenningur sjái ekki
gegnum það.
Skynsamlegur
leikur Carters
að fresta fram-
leiðslu nifteinda-
sprengjunnar
— með tilliti til væntanlegrar Moskvuferðar Vance
utanríkisráðherra—V-þýzk stjórnvöld enn í vafa um
réttmæti f ramleiðslunnar
Carter Bandarikjaforseti hefur verið
gagnrýndur fyrir að „hika" við að
skipa fyrir um framleiðslu nifteinda-
sprengjunnar. Jafnvel ráðherrar í hans
eigin stjórn og starfslið Hvíta hússins
undrast tvistig hans og vangaveltur
um framtíð sprengjunnar.
En hvi skyldi hann ekki hafa
áhyggjur og hika við að gefa fyrirmæli
um framleiðslu þess kjarnavopns? í
heimi þar sem helmingur mannkyns
sveltur er 350 milljörðum Bandaríkja-
dala eytt I vopnaframleiðslu á ári. Og
hafi Carter verið falið eitthvert hlut-
verk, þá er það áð berjast gegn vopna-
kapphlaupinu með öllum tiltækum
ráðum.
Forsetinn frestar málinu og íhugai
sinn gang eftir að hafa hlýtt á rök með
og á móti þessu handhæga litla kjarna-
vopni.
Og hann hugleiðir tilslökun og
málamiðlun sem er ekki siður skyn-
samjegt. Ef Sovétmenn halda áfram
að framleiða hvaða drápsvopn, sem
vísindamenn þeirra finna upp, þá gera
Bandaríkjamenn það sama. Og þegar
Bandaríkjamenn hafa svarað þá svara
Sovétmenn aftur. Hver rýfur þá
þennan vítahring? Og hvernig nálgast
þjóðir meira öryggi og skynsamlegri
stjórnun?
Tíðindalaust h'efur verið a flestum
vígstöðvum þjóðmála milda vor-
byrjun 1978. Þingmál fá sjálfvirkan
og farsælan endi helmingaskiptanna.
Gamlar trésmiðjur eru að mestu upp-
seldar og engar þeirra falboðnar rikinu
þessar vikumar. Þó er fleygt á
götuhornum að Dómsmáiaráðuneytið
hafi óskað eftir viðræðufundi um kaup
á húsi trésmiðjunnar Völundar við
Skúlagötu undir dómhús. Það er
óstaöfest.
Þeir sem á annað borð hafa lund til
að skoða umfangsmiklar hræringar í
lífriki bankaheimsins þurfa hins vegar
ekki að kvíða fréttaleysi. Pýramidi
bankakerfisins er hannaður með lög-
boðinn þagnarhjúp yfir öllum helztu
skilningarvitum. Þrátt fyrir nánast
frjálsar hendur innan marka leyndar-
dómsins hafa ytri orsakir sem betur fer
orðið til að rjúfa múrinn örlitið
endrum og eins. Eftir að ritfrelsið gekk
i garð hefur almenningur átt þess kost
á stundum að setjast niður og horfa á
gröftinn vella út.
Kristmenn —
krossmenn!
Ákæruvaldið hefur nú opinberað
hverjir skulu negldir á þungan kross
Alþýðubankans. Forleikur þess máls
er sjálfsagt öllum kunnur. Seðlabanki
tslands ákvaö á sinum tíma að staða
Alþýðubankans skyldi talin vafasöm
vegna ónógra trygginga viðskipta-
manna fyrir lánum. í kjölfar þess var
bankastjórum vikið frá og bankaráðs-
menn. sendir heim til sín. Seðlabanka-
maður var settur á valdastólinn og á
annað hundrað milljónum króna (um
320 milljónir í dag) dælt í æðakerfi
bankans.
Áhöld hafa verið um raunverulegan
tilgang þessarar opinberu aftöku.
Menn meö sæmilega nasasjón af
innviðum peningakerfisins eru
tortryggnir. Engum blandast þó hugur
um réttmæti herlaga þegar milljóna-
tugir fara forgörðum. En þeir telja að
sú staða komi iðulega upp hjá öllum
öðrum bönkum að samskonar
bókhaldsaðför myndi riða þeim að
fullu. Hér hafi þvi fyrst og fremst
verið um vel tímasett pólitískt sjónar-
spil að ræða hjá handhófum banka-
eftirlits. Verkalýðshreyfingunni hafi
verið greitt þungt högg undir
Ríkisbanka-
sónata og
gjaldskrá
Feneyja-
kaupmanna
beltisstað og Seðlabankinn riðið vef
sinn þéttar að sama skapi. Þessi
skoðun á fyllilega rétt á sér ef valda
tafliö umhverfis gullkálfinn er skoðað
I réttu samhengi.
Sorpið nagar
þögnina
í skýrslu bankaráðs Alþýðubankans
á aðalfundi 1976 segir formaður, Her-
mann Guðmundsson, orðrétt:
„Vegna þess hversu mjög harkalega
máli þessu sló út i fjölmiðlum landsins,
og bankaráðið þurfti að leiða bankann
í gegn um þá stórsjói ávirðinga og
spuminga þá þótti bankaráðinu ekki
vera um annað að ræða, að höfðu
samráði við Seðlabanka, en að valda
sig með því gagnvart almenningi og
hluthöfum bankans að óska eftir
opinberri rannsókn varðandi uppá-
komuna!”
Þessi játning formannsins speglar
fullkomlega steinrunnið hugarfarið að
baki bankaleyndar. Ef öld ritfrelsis
hefði ekki gengið i garð haustið 1975
hefði óreiða Alþýðubankans verið
leyst með þöglu handsali að tjalda-
baki. Mánudagurinn 8. september
1975 skyggir æ meir á 17. júní 1944.
Okurfé og
dauðadómar
Guðlaugur Gislason alþingismaður
frá Vestmannaeyjum og ráðsmaður
Útvegsbanka íslands kveður sér hljóðs
í Morgunblaðinu þann 15. marz sl.
Orðrétt segir þingmaðurinn:
„Inn í bankákerfið á íslandi eru
komnir eitraðir peningar. Á ég þar við
það fé, sem viðskiptabankamir I