Dagblaðið - 22.12.1978, Blaðsíða 15

Dagblaðið - 22.12.1978, Blaðsíða 15
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 22. DESEMBER 1978. friðinn og koma í veg fyrir óðaverð- bólgu. Meginhluti verkalýðshreyfing- arinnar er undir stjórn sósíalista og kommúnista. Rikisstjórn landsins hefur hafið við- ræður um inngöngu landsins í Efna- hagsbandalag Evrópu og reiknað er meðaðSpánn verði þar fullgildur aðili árið 1982. Lokaskrefið var síðan stigið þegar allir stjórnmálaflokkar, sem full- trúa eiga á þingi landsins, komust að samkomulagi um nýja lýðræðisstjórn- arskrá, sem síðan var samþykkt af 87% kjósenda hinn 6. desember síðastliðinn. Hið furðulega er, að tekizt hefur að koma öllum þessum breytingum á með friðsamlegum hætti. Er það að þakka miklum samkomulags- og sam- starfsvilja nær allra Spánverja. Þykir sumum furðu gegna hve sá samnings- vilji hefur náð langt. Skýringin á þessu mun vera sú að flestir hafa gert sér grein fyrir að ef ekki væri staðið frið- samlega að málum og af fullum sam- starfsvilja þá væru engir aðrir kostir en öngþveiti, afskipti hers landsins, uppreisn ýmissa hópa aðskilnaðar- sinna eða jafnvel borgarastyrjöld. Ljós merki um vilja til samkomu- lags og málamiðlunar sjást í stjórnar- skrá landsins. Þar eru margar grein- arnar þannig orðaðar að bæði komm- ‘únistar yzt til vinstri og nýfasistar á hinum kantinum geta báðir fallizt á þær. Kemur þetta aftur á mótiniðurá orðalagi og skýrleika þessara sömu greina. Þrátt fyrir þennan góða árangur og árangursríka samstarf allra ráðandi afla i spænskum stjórnmálum sjást þess nú viða merki að upp sé að renna önnur tíð. Enda má segja að samþykkt stjórnarskrárinnar marki síðasta skref- ið á leiðinni til lýðræðis> Deiluefnin eru farin að koma í Ijós og margir ótt- ast að friðurinn sé brátt úti og lýð- ræðiskerfinu verði jafnvel hætt. Alvarlegasta merkið um þessa þró- un er samsærið innan hersins um að ræna Adolfo Suarez forsætisráðherra landsins. Upp um það komst þó í tíma, eða hinn 17. nóvember og er ekki talið að margir né áhrifaríkir aðilar innan hersins hafi staðið að því. Andúð hers- ins á frjálslyndri stefnu stjórnarinnar var undirstrikuð fáum dögum síðar, þegar hershöfðingi einn og yftrmaður i sjóhernum voru handteknir fyrir að hallmæla linku hermálaráðherra Spánar í aðgerðum gagnvart hermdar- verkamönnum. Á sama tíma gengu /<PÞ ttö7 um það bil eitt hundrað og fimmtiu þúsund manns sorgargöngu um götur Madrid og minntust þess að þrjú ár voru liðin frá dauða Francos. Getuleysi stjórnarinnar til að hafa hemil á skæruliðum Baska fer mest i taugarnar á æðstu mönnum hersins og gömlum stuðningsmönnum Francos. Þykir þeim það jafnvel sýnu verra en rit- og fundafrelsi, aukið frjálsræði i kynferðismálum og lögleiðing komm- únistaflokksins. Að sjálfsögðu reyna skæruliðamir allt sem þeir geta til að þrýsta hernum til að grípa inn í þróun mála. Þeir einbeita sér að því að drepa hermenn og lögreglu. Af þeim fjörutiu sem drepnir hafa verið í Baskahéruð- unum þetta árið hefur helmingurinn fallið siðan i október. Svo virðist sem þessi tilætlun þeirra muni að hluta til heppnast. Her lands- ins vildi ekki ganga að öllum kröfum Baska um sjálfsstjórn með þeim afleið- ingum, að stjórnmálaflokkar þeirra ráðlögðu fólki sínu að greiða ekki at- kvæði um stjórnarskrána. Hlutfall þeirra sem andvígir voru henni eða greiddu ekki atkvæði var 76% í héruð- um Baska. Næsta skrefið i áætlun skæruliða Baska er að herinn taki völdin og hefji aftur þá kúgum er minnihlutar, aðal- lega Baskar og Katalóniumenn, máttu búa við á tímum Francos. Þá reikna skæruliðar með að Baskar rísi upp til andsvara og úr verði bein uppreisn þeirra. Þetta hefur ekki orðið ennþá en gæti óneitanlega gerzt. Jafnvel í öðrum hlutum Spánar má merkja vaxandi óánægju. Þó tekizt hafi að fá sósíalista og kommúnista til samstarfs um málamiðlanir í stjórn- málalegum og efnahagslegum þáttum til að tryggja að lýðræði mætti komast á í landinu er ekki víst að svo verði áfram. Báðir þessir flokkar hafa orðið fyrir miklu fylgistapi á síðustu mánuð- um. Talið er að þrír fjórðu hlutar flokksbundinna fylgismanna sósialista hafi yfirgefið flokkinn í ár og kommún istar hafa orðið fyrir verulegu fylgis tapi, sem farið hefur til svokallaðra leninista, sem eru enn meira til vinstri. Stjórnmálamenn þessara tveggja flokka — sósíalista og kommúnista — eru óðum að missa tökin á verkalýðs- hreyfingunni til herskárri leiðtoga. Bú- izt er við auknum óróa á vinnumark- aðinum á næstu mánuðum. Ekki mun slík þróun auka ánægjuna hjá öfga- fullum hægri mönnum í hemum og i hópum fyrrum stuðningsmanna ; Francos. Ekki er nokkur vafi á þvi að á Spáni er mikill fjöldi forustumanna og mcðal almennings, sem gerir sér grein fyrir þessari hættu, að lýðræðið standist ekki. Allar líkur benda þó til þess að það muni standa þessa storma af sér. Aftur á móti er Ijóst, að alveg eins og síðustu þrjú ár hafa einkennzt af sam- vinnu og vilja til samkomulags, þá munu næstu ár verða öðruvísi ogsam- starfserfiðleikamir munu ^hrannast upp. Getur ríkisstjóm fjarað út öðrum sviðum efnahagsmála, þá springur efnahagskerfið endanlega í loft upp. En það var stoltsatriði hjá fjármálaráðherra að afgreiða fjárlögin fyrir jól, og kommarnir tóku undir þann söng vegna þess að þeir reyndust ekki hafa neitt annað til málanna að leggja. Af hverju? Nú er það yfirlýst stefna rikisstjórn- arinnar að hafa markað stefnu til tveggja ára fyrir 1. febrúar. Efndirnar eiga eftir að koma í Ijós. Þetta sýnir auðvitað það eitt, að fyrri yfirlýsingar hafa verið almenns eðlis og tiltölulega marklausar. Efnahagsráðstafanir hafa verið fullkomnar bráðabirgðaráðstaf- anir og stórkostlega verðbólguvald- andi að auki. Ríkisstjórninni hefur stórkostlega mistekizt til þessa, hvað sem verður I. febrúar. Það er vondur og óheill stjórnarsinni, sem veit ekki þetta og viðurkennir. En þá vaknar spurningin: Af hverju hefur þetta ekki verið gert fyrr? Og af hverju voru Framsóknarflokkur og Alþýðubanda- lag ekki tilbúnir fyrir áramót? Liklega ræður pólitísk afbrýðisemi í garð Alþýðuflokksins allnokkru. Hitt skiptir meira máli, að ríkisstjórnin hefur að þessu leyti verið eins og hin ,fyrri rikisstjórn, hún hefur verið ófær um að móta stefnu til lengri tíma vegna þess að um slíkt er ekkert sam- komulag. Dæmi um þetta er afstaðan í peningamálum. Lánsfjarmagn á Islandi er afhent til umsækjenda langt - undir kostnaðarverði. Þetta hefur stuðlað að vitlausri fjárfestingu og spillingu. Hvorki Alþýðubandalag eða Framsóknarflokkur hafa skilning á þessum einföldu staðreyndum. En þetta er grundvallaratriði, sem kemur við alla gerð efnahagslífsins. Harka Allri þjóðinni er um það kunnugt hve alvara það er Alþýðuflokknum að gera samræmdar ráðstafanir í efna- hagsmálum, sem taki til tveggja ára, og þar sem það sé forgangsmarkmið að skrúfa verðbólguna niður. Við höfum gert miklar kröfur en jafnframt höfum við viljað gefa samstarfs- 'flokkum okkar í ríkisstjórn frest. Auðvitað sýnist mönnum sitt hvað um það, hversu langt á að teygja sig i samstarfsátt. Um það hafa verið skiptar skoðanir á öllum stigum málsins, bæði meðal þingmanna Alþýðuflokksins og almennra stuðningsmanna hans. Reynt hefur verið að vanda sérhvert skref. En markmiðið er Ijóst. Nú hefur verið gefinn frestur til 1. febrúar. Verðbólg- an hleðst auðvitað upp á meðan; þvi lengri tími stjórnleysis sem líður, þeim mun erfiðara verður að takast á við vandann. Við hefðum viljað hafast að fyrr. Við höfum enn gefið frest. Markmiðum okkar verður aldrei náð, nema sterkt almenningsálit sé þeirrar skoðunar.að Alþýðuflokkurinn hafi rétt fyrir sér, og verðbólgu- flokkarnir þrir hafi rangt fyrir sér.Við höfum enn gefið frest. Við höfum framlengt víxilinn í einn mánuð. Reynsla síðustu mánaða gefur ekki tilefni til bjartsýni. Alþýðubandalagið hefur enn ekki sýnt að það hafi áhuga á þvi að móta stefnu til lengri tíma, sem það treysti sér til að standa að. Þessum valkostum verður fólk að velta fyrir sér i jan. Þá á að reyna á þetta. Verðbólga er þannig að Kjallarinn VilmundurGylfason hún hlýtur að leiða til snarpra átaka á stjórnmálasviðinu. Annað vabri bein- línis óeðlilegt. Valkostirnir eru ákaf- lega skýrir og Ijósir. Það er enn einn mánuður til stefnu. En það er að nálgast ánægjulegri tið — friður um sinn. Gleðileg jól! LYÐSKRUMARARIGERVI STJÓRNMÁLAMANNA haust hefði verið gerð könnun á stöð- unni hjá 35 þeirra og sex — aðeins sex — hefðu sýnt hagnað. Hina 35 hefði vantað 228 milljónir til þess að endar næðu saman. Ef slegið er upp meðaltalsreglunni, er hér um að ræða milli 7 og 8 milljón- ir á hvert fyrirtæki. Það voru nú öll ósköpin! Auðvitað getur verið um mis- munandi mikið tap að ræða, og sum fyrir tækin séu með meiri halla. En er hér um þvílíka erfiðleika að ræða, að til þurfi að koma enn meiri styrkur og fyrirgreiðsla frá hinu opinbera? Áreið- anlega ekki. Hér er um heimatilbúinn vanda að ræða hjá hverri rekstrarein- ingu fyrir sig og þessum rekstri vanza- laust að glima við hann upp á eigin spýtur eins og aðrir atvinnuvegir þurfa að gera. Nóg hefur verið að gert. Mála sannast er, að rikisvaldið hefur gegnum árin einungis tekið vettlingatökum á málum útgerðar i landinu og veigrað sér við að láta gera upp endanlega þau fyrirtæki, sem ekki skila hagnaði, en fleyta sér áfram með aðstoð ríkisins og þar með skattborgar- anna í landinu. Þegar útvegsmenn í Vestmannaeyjum auglýsa helming skipastólsins til sölu mætti einnig spyrja, hvort það hafi verið gert í sam- ráði við viðskiptabanka þeirra. Eða eru þessir bátar skuldlaus eign útvegs- bænda? Ef svo er þá eru þeir tvímæla- laust á réttri leið, — ef söluverðið gengur til afborgana á öðrum skuld- um. Því auðvitað er það rétta leiðin að draga saman reksturinn, þegar illa gengur, fremur en hrópa samstundis á aðstoð hins opinbera. Og fleiri mæna til ríkisins en útvegs- bændur. Félag islenzkra iðnrekenda hefur einnig bætzt í hópinn. „Mikil vá er fyrir dyrum fáist ekki svigrúm til að hrinda í framkvæmd iðnþróunarað- gerðum,” segir forstjóri Félags isl. iðn- rekenda. Og hvað er hér á ferðinni annað en beiðni til hins opinbera um stuðning? Staða verzlunar er einnig erfið, og Kaupmannasamtök íslands hafa nýlega samþykkt ályktun, þar sem segir, að þau telji það eindregna skyldu ríkisstjórnarinnar að stuðla að lausn á vanda verzlunar og fyrirtækja í landinu til þess að koma I veg fyrir stórfellt atvinnuleysi og vöruskort. Fulltrúi vinnuveitenda I verðlags- nefnd lýsir því yfir opinberlega, að ástandið sé orðið svo slæmt hjá verzluninni, að fái hún ekki lag- færingu á álagningu, sem um munar, þá verði hún annaðhvort að bíða dauða síns eða víkja til hliðar verð- lagningarákvörðunum, — smá- hækkun dugi skammt, enda þess að vxnta, að gengið verði fellt i febrúar eða marz! Að lokum má til nefna eina dæmi- gerða frétt um þann uppreisnarhug, sem í landinu ríkir. Til tals hafði kom- ið að Áfengisverzlun ríkisins hefði opið á Þorláksmessu, sem ekki er nema sjálfsögð þjónusta við borg- arana. En ekki þurfti lengi að biða svara „þeirra sem ráða”. „Við viljum, að það komi skýrt fram, að við erum ekki til umræðu um að hafa opið á Þorláks- messu. Við vitum, að forstjórinn vill hafa opið, en þetta er laugardagur, og það er okkar frídagur — og við látum hvorki Jón Kjartansson né dómsmála- ráðuneytið segja okkur fyrir verkum með það”. Svo mörg voru þau orð. Og gott er til þess að vita, að sá hópur opinberra starfsmanna, sem vinnur við afgreiðslu áfengis, vinnur ekki við þjónustustörf, sem lúta að öryggis- og heilsugæzlu. i Hverjir eni vandanum vaxnir? Þegar svo er komið, að hvað rekur sig á annars horn í þjóðfélaginu, at- vinnuvegir leggjast niður, atvinnuleysi i sjónmáli, verðbólga stefnir i 60— 70% og einstakir forsvarsmenn þrýstihópa hrifsa stjórnartaumana, án þess að löglega kosin stjórnvöld hafist nokkuð að, þá er auðvitað komið að þeirri spurningu hvort ekki sé kominn tími til að reyna aðra stjórnarhætti en hingað til hafa verið reyndir. Utanþingsstjórn eða embættis- mannastjórn er ein þeirra leiða, sem skilyrðislaust ber að reyna. Það má hverju mannsbarni vera Ijóst, að stjórnmálamenn þeir, sem nú ráða ferðinni, hafa ekki þá hæfileika að geta tekið á málunum af þeirri hreinskilni og þeirri einurð sem til þarf. Geir R. Andersen Við þær aðstæður, sem nú hafa skapazt, væri auðvitað skynsamlegast fyrir þessa stjórnmálamenn sjálfa, að þeir segðu af sér, og utanþingsstjórn eða stjórn skipuð helztu sérfræðingum efnahags- og hagstjórnarmála tæki við. Ráðherrar hér á landi hafa sjaldan verið valdir með tilliti til menntunar, hvað þá sérmenntunar, og hafa því orðið að sækja alla vitneskju til sér- fróðra embættismanna. Slikt þekkist að vísu annars staðar. Hins vegar þekkist það ekki í vestrænum ríkjum. að álit og kannanir, sem gerðar eru af sérhæfðum mönnum, séu hunzaðir eins rækilega og hér er raunin. Þegar það þykir ekki lengur sjálf- sagt, að ríkisstjórnin taki mark á sér- fræðingum, sem eru í opinberri þjónustu, og leysi með þeim hætti aðkallandi vandamál, er ekki lengur þörf fyrir neina sérmenntaða menn i þjónustu hinsopinbera. ! Þau ummæli sérfræðinga, að lífs- kjör Islendinga muni fara versnandi hér eftir, ef hvorki tekst að viðhalda fiskistofnum né byggja upp orkufreka jstóriðju í landinu, eru verð allrar at- hygli stjórnmálamanna. Þó er ekki sýnilegt, né hefur það heyrzt, að íslenzkir stjórnmálamenn taki slík ummæli alvarlega, heldur ætli sér að láta skeika að sköpuðu um það hvernig fer i það og það skiptið. Það hefur t.d. litið farið fyrir til- lögum stjórnmálamanna okkar um að jhætta ofveiði, undirbúa eigin efnaiðn- að i samvinnu við erlend stórfyrirtæki |eða afla tækniþekkingar fyrir landsmenn, svo að við gætum þá einir og óstuddir tekizt á við þau verkefni, sem framkvæma þarf. Meira að segja tiltölulega einfaldar framkvæmdir, svo sem bygging á eigin flugstöð fyrir millilandaflug landsmanna, þar sem boðin hefur verið sérstök aðstoð, eru hunzaðar vegna hræðslu einnar. En á meðan lýðskrumarar ganga um sali Alþingis í gervi stjórnmála- manna, er engin von til þess, að óöld og ringulreið linni í þessu afskekkta þjóðfélagi. Sérfræðileg þekking er ekki sterkasta hlið þeirra, sem nú trjóna hæst í islenzku stjórnmálalífi, en henni verða þeir að hlýta, þótt það sé þeim þvert um geð.

x

Dagblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið
https://timarit.is/publication/260

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.