Dagblaðið - 28.12.1978, Side 11

DAGBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. DESEMBER 1978
...........
11
Ropað ut af rembihnút
Umræður um vandamál landbún-
aðarins i sjónvarpsþætti þriðjudaginn
19. desember sl. geta varla talist hafa
verið sérlega uppbyggjandi.
Á landbúnaðarráðherra var helst að
heyra að aðrar þjóðir greiddu svo
miklar útflutningsbætur og styrki til
landbúnaðarins í viðkomandi löndum
að íslendingum væri ekki of gott að
greiða eitthvað ámóta sjálfum. Auk
þess kom fram hjá landbúnaðarráð-
hcrra að neytendum kæmi fjandann
ekkert við hvað það væri sem þeir létu
ofan I sig. þeirra sjónarmið kæmu
nægilega vel fram i starfi sex manna
nefndarinnar (sem verðleggur sumar
landbúnaðarvörur). Stefnan I landbún
aðarmálum væri að öðru leyti hags
munamál bænda einna og kænii neyt
endum ekki við.
Bændurnir tveir. Þórarinn Þor
valdsson og Magnús Finnbogason.
vildu báðir skattleggja þjóðfélagið með
éinu eða öðru móti til þess að bændur
geti haldið áfram enn um sinn að
framleiða meira en þörf er fyrir og
meira en unnt er að selja. Þeir vildu
stuðla að óhagkvæmari rekstri land-
búnaðarins með þvi að þændur fengju
söniu tekjur fyrir að framleiða niinna
en þeir gera nú, og þar með yrði ein-
ingarverðið hærra. Þeir vildu skatt
leggja alifugla- og svinabændur til þess
að geta sjálfir framleitt kindakjöt.
mjólk og mjólkurafurðir.
Jónas Bjarnason gerði litið annað
en glotta að viðmælendum sinum og
þegar hann var spurður beint að þvi
hvort hann áliti frumvarpið vera til
bóta og spor I rétta átt voru svör hans
vægast sagt ákaflega óljós en fremur
mátti þó ráða af svari hans að frum-
varpið væri heldur til bóta en hitt.
Af ofansögðu má.ljóst vera að það
voru ekki réttu mennirnir sem voru
valdir i þennan sjónvarpsþátt.
Kannski landbúnaðarmálin séu i
þvilikum rembihnút að venjulegir
menn með heilbrigða skynsemi sjái
hvorki haus né sporð á ófreskjunni.
Kannski það sé skýringin á þvi að unv
ræðurnar voru svona ófrjósamar og
leiðinlegar.
Fyrir dyrum stendur i landbúnaði
og sjávarútvegi hvorki meira né minna
en það sem erlendis hcfur verið kallað
„struktur rationalísering". Með öðrum
orðum atvinnuvegirnir standa framrni
fyrir gerbyltingu sem mun kollvarpa
öllu því sem áður þótti satt og rétt og
sjálfsagt. Menn munu þá komast að
raun um að þeir eru mun bundnari
lögmálunum unt framboð og eftir-
spurn en þeir vilja nú vera láta.
Menn skilja mjög auðveldlega að
þeir geti ekki sett upp nýtt álver í
Keflavik og tengt það við Búrfells-
virkjun en þeir skilja ekki að þeir geti
ekki keypt í sifellu skuttogara á skul-
togara ofan til þess að veiða úr sömu
fiskistofnununt sem þegar er sannað
að eru fullnýttir. Þeir virðast heldur
ekki skilja að ekki þýðir að framleiða
og framleiða, bara til þess að bændur
geti haft eitthvað að gera, hvort sem
einhver markaður er fyrir vöruna sem
bændurnir framleiða eða ekki.
Þvi lengur sem nienn skella við
þessum staðreyndum skollaeyrum
þeim mun erfiðara verður vandamálið
viðfangs og þeim mun þyngri verour
skeliurinn þegar almenningur i land
inu hefur loksins fengið nóg og
stöðvar vitleysuna.
Keyrður niður
á lægra plan
Það hlýtur að verða að vara bændur
og forsvarsmenn þeirra við þvi að
seilast of mikið i vasa skattborgarans
til þess að borga niður óhagkvæma og
óþarfa framleiðslu i landbúnaði. Ef
þeir ganga of langt í þessari óréttmætu
skattheimtu er ekkert liklegra heldur
en að landbúnaðurinn fái á sig óorð
meðal almennings sem erfitt verði að
ná af honum aftur. Í sjálfu sér hlýtur
það aftur að þýða að öll fyrirgreiðsla
við landbúnaðinn hlýtur að verða
mjög takmörkuð og landbúnaðurinn
verður keyrður niður á miklu lægra
„plan" en annars myndi verða.
Hliðstæðu mætti nefna. en hún er
sú. að nú þegar eru til fullskapaðar
hugmyndir um byggingu fimmtíu
Kjallarinn
ReynirHugason
megavatta gufuaflstöðvar i Hengli rétt
utan við Reykjavík en enginn maður
þorir að leggja fram áætlun um slíka
gufuaflstöð i alvöru vegna reynslunn
ar af Kröflu sem reynst hefur þvilíkt
fjárglæfraævintýri að hætt er við að
hún komi i veg fyrir allar tilraunir til
virkjunar gufuafls i landinu næstu 20
til 30 árin
Aðalvankantarn'i á l'rumvarpi land
búnaðarsamtakanna um fóðurbætis-
skatt og kvótakerfi koniu alls ekki
fram i umræðuþættinum á þriðjudags
kvöldið. Það kom þar ekki fram að
stefnt er að óhagkvæmari framleiðslu
með þvi að gera hverja einingu sem
framleidd er dýrari. Það kom þar
heldur ekki fram að fóðurbætis
skatturinn verður notaður til þess að
taka skatt af góðum bændurn og
duglegum og greiða þeim sem eru
óduglegir og/eða hafa lítinn bústofn
Það kom heldur ekki frani i
umræðunum að vandamál land
búnaðarins er, að það eru of margir
bændur í landinu sem framleiða of
mikið og að lausnin á þeim vanda er
einungis cin. nefnilega sú að fækka
bændum. Allar aðrar lausnir eru sýnd
arlausnir, einungis settar á svið til að
blekkjaalmenning.
Til upplýsinga fyrir almenning
mætti geta þess að árið 1974 var
fóðurbætisnotkun vegna sauðfjár-
búskapar um 5—8% af tekjum bænda
fyrir sauðfé það ár, þegar talað er um
að hækka fóðurbæti um 30%, þ.e.a.s.
setja 30% tolla á fóðurbæti, þá er
augljóst að 30% hækkun á 5—8%
kostnaði við sauðfé hefur litil sem
engin áhrif. Fóðurbætir I sauðfjár
búskap er einkum notaður i tengslum
við fengieldi og er ætlað að hafa áhrif
á lambaljöldang liætt er við að þessi
hækkun hafi engin áhrif á það, hvort
bændur gefa fé sínu fóðurbæti eða
ekki.
Einnig mætti benda á, að það er
beinlinis fjárhagslega hagkvænu fyrir
bónda að gefa kúm sinum fóðurbæti
til þess að auka mjólkurnyt þeirra
þrátt fyrir það þó að fóðurbætirinn
yrði hækkaður um 100%, af þeirri
einföldu ástæðu að fyrir hverg kg
fóðurbætis gefur kýrin af sér tvö og
hálft til þrjú kg af mjólk en fyrir hvert
kg af mjólk fást tvö kg af fóðurbæti.
Það þyrfti þvi að minnsta kosti að þre
falda verðið á fóðurbæti. ef það ætti
að hafa áhrif á mjólkurframleiðsluna.
Burt með
platráðstafanir!
Það ber að reka bændur og forsvars-
nienn þcirra til baka með þessa
frumvarpsdcllu og heimta að þeir
hugsi sig betur um. Hægt er að sýna
fram á að frumvarpið muni engin
áhrif hafa á framleiðslu landbúnaðar-
afurða næstu tvö árin, vegna þess hve
langan tima tekur fyrir stjórnunar
áhrif þess að koma frani.
i stað þcssa frumvarps ætti til
dæmis að koma fram mcð frumvarp
sem gerir ráð fyrir að þeim 4.419
bændum. sem fyrir eru i landinu á lög-
býlum verði greiddar krónur 1,14
milljónir króna hverjum að meðaltali
(mismunandi eftirstærð búa) fyrir það
að drepa nú þegar 20% af hústofni
sinum. Það mun þó ekki nægja til þess
að koma framleiðslunni niður i eðlilegt
horf. heldur mun þurfa að gripa til
frekari niðurskurðar næsta ár. Of-
framleiðsluvandamálið mundi þó
minnka verulega ef stofninn yrði
skorinn niðui um 20% nú þegar. Þcss
ar 1.14 m. k;.. erufundnai j.annig að
þær nema nákvæmlegu 20 '/n af launa
lið verðlagsgrundvallarbúsins. Ef gcrt
er ráð fyrir að bein samsvörun sé milli-
tekjuliða verðlagsgrundvallarbúsins
og bústofnsstærðar meðalbús. scm
ekki er óeðlilegt. er þarna um 5.03
milljarða kr. að ræða sem greiða
myndi þurfa úr rikissjóði og kæmi þá i
stað útflutningsbóta á næsta ári.
Útflutningsbætur eru samkvæmt fjár
lagafrumvarpi yfir 5 milljarðar svo hér
er ekki um eina viðbótargreiðslu úr
ríkissjóði að ræða heldur greiðslur sem
korna i eitt skipti fyrir öll i staðinn
fyrir útflutningsbætur. Auðvitað er
þetta það eina rétta að minnka l’ram
leiðsluna i landbúnaði. en auk þcss
verður að stefna að þvi að fækka
bændurn og má byrja á þvi með þvi að
kaupa upp smábýli sem óhagkvæmt er
að reka.
Bændur verða að sjálfsögðu fyrir
talsverðum tekjumissi i framtíðinni
vegna niðurskurðar bústofnsins og
gera verður ráð fyrir að greiða yrði
bændum þessar skaðabætur i að
minnsta kosti tvö ár í viðbót, það er
niinnka þær um 1/3 á árinu 1980 og
afturum 1 /3 á árinu 1981.
Jafnframt ætti að styðja bændur til
þess að taka upp annars konar búskap
i sama m;cli eða brevta hrcinleea um
atvinnu. bregða bui og fl\ tjast ám ;a
eins og það er kallað. í stuttri giem ei
ekki hægt að rekja mikið nánar
hvernig unnt væri að framkvæma allt
það sem hér er lagt til en óhætt er að
fullyrða að það er mögulegt. Það þótti
skammgóður vermir i minu ungdæmi
að pissa í skó sína, en það er einmitt
það sem gert er með frumvarpinu cinx
og það litur út nú.
Reynir Hugason,
verkfræðingur.
MÁ ENGUM TREYSTA?
Sá sem er trúr yfir litlu, væntir þess
að verða trúað fyrir meiru. Gangi það
eftir. er það honum hvatning til að
standa sig enn betur — hann verður
ánægður í lifi ogstarfi.
En til hvers skyldi það leiða. þegar
mönnum er vantreyst — fyrirfram er
gert ráð fyrir svikuni og prettum?
Ýmsir opinberir aðilar mæta borg
urunum mcð vantrausti og jafnvel
hroka. Menn verða alltof oft varir við
að „manngildi einstaklingsins” er
harla léttvægt. Afstaða borgaranna til
„kerfisins" er m.a. mótuð af því við
móti sent opinberir aðilar sýna, og sú
afstaða er að flestra mati fremur nei-
kvæð.
Þvi verður varla trúað að óreyndu.
að opinberum aðilum sé sama um af
stöðu almennings, en oft er sinnu
leysið hryggilegt þegar um það er að
ræða að sýna borgurunum hlýlegt við
mót og létta þeim leiðina um fruni-
skóga „kerfisins".
Ljúga menn um
fjölskyldustærð?
Þegar sótt er um lán Húsnæðis-
málastjórnar eru ótal skjöl og upplýs-
ingar, sem þurfa að fylgja umsóknun-
um. Það þarf að upplýsa um tekjur
umsækjanda — með staðfestingu
skattstofu um að rétt sé frá sagt —
o.s.frv. En þó tekur fyrst steininn úr,
þegar umsækjendur þurfa að koma
með vottorð frá manntalsskrifstofu
um fjölskyldustærð sina! Menn rekur I
rogastans, en þetta er satt.
Húsnæðismálastjórn ber ekki meira
traust til umsækjenda lána en svo. að
hún virðist ætla þá lygara upp til
hópa. lygara sem séu svo harðsviraðir.
að þeir Ijúgi um eins einfalt atriði og
þetta. Eiga þessir herrar kannski von á
að menn Ijúgi um fjölda eiginkvenna?
Eða að þeir freistist til að bæta við
barnahópinn? Auðvitaðer þetta fárán-
lcgt. til þess eins fallið að flækja
„kerfið" og ergja almenning.
Vottorð eins er
skilyrði fyrir
vottorði annars
Ungum launþegum ber skylda til að
spara hluta launa sinna — kaupa
sparimerki — og er sá sparnaður
nefndur skyldusparnaður. Skólafólk
og nokkrir aðrir eiga þó rétt á að fá
sparimerki sín útborguð. þeir eru
undanþegnir sparnaðarskyldunni. Til
þess að fá merkin endurgreidd þurfa
þeir uppáskrift lögreglustjóra um
undanþágu frá sparnaðarskyldu. en
siðan greiðir pósthús eða Veðdeild
Landsbankans út féð. Á sania hátt fá
þeir sem ganga i hjónaband útborguð
sparimerki sin. En til þess að sanna
skólavistina þarf að framvisa vottorði
skólastjóra og hjúskaparstofnun er
sönnuð með vottorði prests.
Lögreglustjóri byggir sem sagt á .
vottorði annarra aðila um rétt manna
til sparnaðarundanþágu, enda hefur
hann engin önnur gögn til að styðjast
við.
En hvers vegna I ósköpunum er
verið að blanda lögreglustjóra í málið?
Hann er alveg óþarfur milliliður. Er
Kjallarinn
Leó E. Löve
ekki einfaldast að skólastjórinn sé tek-
inn trúanlegur? Að ekki sé minnst á
prestinn! Eða er kannski aðalatriðið
að auka snúningana hjá almenningi?
Að sækja þúsundkall
Margir þurfa að fá lækni á heimili
sitt, t.d. að kvöldi eða nóttu, og er sú
þjónusta ómetanleg. Almannatrygg
ingakerfið greiðir. þegar allt kemur til
alls, allan lækniskostnaðinn, nema eitt
þúsund krónur, sem sjúklingurinn
sjálfur borgar. En greiðslumátinn er
ekki einfaldur. Sjúkrasamlagið greiðir
fastakaup og bilkostnað beint til
læknisins, og við vitjunina borgar
sjúklingurinn tvö þúsund krónur. Þar
af er helmingurinn, eitt þúsund
krónur, hluti sjúklingsins sjálfs, en
helminginn leggur sjúklingurinn út
fyrirsjúkrasamlagið.,'
Siðan þarf sjúklingurinn eða ein
hver á hans vegum að fara á skrifstofu
sjúkrasamlagsins þar scm hann fær
endurgreiddan þúsundkallinn gcgn
framvísun reiknings frá lækninum.
Eins og sjá má getur verið dýrt að
sækja þann þúsundkall! Væri ekki ein-
faldara að sjúkrasamlagið borgaði
lækninum þúsund krónunt nieira.
sparaði sjúklingnum þar með sporin
og sjálfu sér nokkra vinnu? Eða
treysta yfirvöldin ekki læknunum til
að segja rétt frá? Þarf að „kontrólera"
læknana?
Vantraust eru
fyrstu viðbrögðin
Það þekkja allir dæmi þess að
mönnurn sé snúið um kerfið að nauð
synjalausu — þú hefur sjálfsagt orðið
fyrir þvi oftar en einu sinni, lesandi
góður. En er það ekki undarlegt, hve
oft vantraust eru fvrstu viðbrögðin.
þvi að allir vita að samskipti aðila eru
ævinlega best. þegar milli þeirra rikir
trúnaðartraust. Dæmin eru óteljandi,
og eiga ekki einungis við um opinbera
aðila: Ekki er tekið við tékkum i versl-
unum og á fleiri stöðum, m.a. i
áfengisverslunum rikisins og frihöfn
inni. sem rikið rekur, ferðamönnum er
aðeins trúað fyrir lágum fjárhæðum i
erlendum gjaldeyri, og þurfi að skipta
gölluðum vörum í verslunum er visast
að viðskiptavinunum sé fálega tekið,
það látið skína i gegn. að þeir hafi jafn
vel sjálfir skemmt vörurnar. og afsök
unar ekki beiðst. Svona mætti áfram
telja.
Vissulega eru til aðstæður sem gcra
varkárni nauðsynlcga. cn vantraust á
ekki að vera hin almcnna rcgla. cins og
hér virðist vera landlæg.
Hættum að láta
almenning gjalda
svika fárra manna
Að konia auga á vandamálin er citt
— að finna lausn þcirra er annað.
Ástæðan fyrir þvi að mönnum er
vantreyst er oft sú að sumir hafa ekki
reynst trausts verðir. En það eru bara
sumir. og oft cru |ieir sárafáir.
Óheiðarlciki hinna fáu hefur hins
vcgar verið talinn réttlæta það. að öll
um sé vantreyst. Allir borgarar lands
ins eru látnir gjalda misgjörða algjörs
minnihluta — meirihlutanum cr
refsað fyrir misgjörðir minnihlutans.
í lögum eru heimildir til að rclsa
fyrir ranga upplýsingagjöf, röng vott-
orð. fjársvik o.s.frv. Jafnframt eru
réttindasvipting og stöðumissir þekkt
réttarúrræði. Þessum heimildum á að
beita við þá sem brotlegir eru og
þyngja refsingarnar. ef þær eru of
vægar. Með þcini hætti yrði refsingin
ekki lögð á hina fjölmörgu saklausu
eins og nú er svo alltof algengt.
Refsingin myndi hitta þann brotlega
og varna þvi aðaðrir lékju sama leik.
Eigum við ekki að vona. að ára-
mótaheit séu ekki aflögð. og vona um
leið að almenningur. hinn þögli niciri
hluti, eigi rúm í hugum ráðanranna
við heitstrenginguna að þessu sinni!
Lcó E. Lövc
lögfræóingur.
„Manngildi einstaklingsins er harla léttvægt.”