Dagblaðið - 12.03.1979, Qupperneq 11

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 12. MARZ 1979.
ólíkum starfsstéttum hittust reglulega
til þess að kynnast hver öðrum og
hjálpa hver öðrum.
Orðið Rotary er dregið af latneska
orðinu „rota”, sem merkir hjól, og
var tákn þess að í upphafi fóru menn
á milli vinnustaða og hittu hver ann-
an og „róteruðu” þannig.
En í áranna rás hefur hreyfingin
breiðzt út um heim og er hún nú
starfandi í allflestum löndum, að
kommúnískum ríkjum undanskild-
um.
Helzta alþjóðlegt starf Rotary-
klúbbanna er aðstoð við ungmenni.
Frá árinu 1947 hefur hreyfingin að-
stoðar um 12 þúsund ungmenni við
nám í fjarlægu landi.
,,Á hverjum föstudegi rétt fyrir tólf
má sjá nokkra heiðursmenn flýta sér i
áltina að stærsta hótclinu. Það er
skylda að mæta og láti menn sig
vanta fjórum sinnum i röð, án þess
að hafa pottþéttar afsakanir, er
brottrekstur yfirvofandi."
Sultardropi, smjörfjall og tilberar
Hrafna-Flóki -
Þórólfur smjör
Frásögn fornra bóka af landkost-
um á fslandi í árdaga landnámsaldar
er með mjög misjöfnum hætti.
Minnisstæðastar verða þversagna-
kenndar staðhæfingar tveggja land-
könnuða er kváðu hvað fastasi að
orði, hvor með sínum hætti. Hrafna-
Flóki átti naumast nógu sterk orð í
fordæmingu sinni á landi klaka og
kólgu meðan Þórólfur förunautur
hans kvað smjör drjúpa af hverju
strái. Allt frá þeim tírna er frásagnir
þeirra félaga komust i hámæli hefir
skipt i tvö horn um álit manna á
bjargræðisvegum og búsetuhorfum á
íslandi og hafa menn kvatt sér hljóðs
með ýmsum hætti og goldið jáyrði
við dómum þeirra Flóka og Þórólfs
eftir því sem áraði hverju sinni.
Muna má álit þjóðskáldsins
Matthiasar Jochumssonar er hvað
verst horfði á liðinni öld, þá er sand-
fok lagði í eyði blómlegar byggðir svo
hélt við landauðn. Andi Hrafna-
Flóka stýrir penna skáldsins er það
kveður kvæði frá íslandi i Lögbergi
18. júlí 1888.
Volaða land,
horsælu hérvistar slóðir,
húsgangsins trúfasta móðir,
volaða land.
Hrafnfundna land
munt þú ei hentugast hröfnum?
héðan er beint vorum stöfnum
hrafnfundna land!
Skyldi ekki mega telja sultardrop-
ann sameiginlegt einkenni sveitasam-
félags þeirra ára?
Landflótti
Amerikuferðir liðinnar aldar blóð-
mjólkuðu margar sveitir af mann-
dómsfólki svo víða horfði til auðnar.
Þótt margur horfði fagnandi fram á
veginn í leit að sjálfsbjörg i gósen-
landi Vesturálfu voru þó aðrir ugg-
andi unt framtið lands og fólks og
ættarbyggðar. Svo var um einyrkj-
ann á Sandi i Aðaldal. Seint mun
fyrnast brýning hans er hljómaði út
yfir spegilskyggndan Eyjafjörð er út-
flytjendaskip lá ferðbúið, skafnar
árar skipsbáta gáruðu fjörðinn og
frændi hans bjó sig til að stíga á
skipsfjöl, en farga bústofni sínum og
jkveðja tárvota móður
Ætlarðu að fara út i bláinn
yfirgefa litla bæinn,
eigum þinum út á glæinn
öllum kasta og fram á sjáinn?
Ætlarðu að glata ánum þinum,
afbragðshesti, tryggum vini,
þínu góða kúa kyni,
kasta í enskinn börnum þínum?
nefna hin fleygu orð Gunnars á Hlið-
arenda: „Fögur er Hlíðin, bleikir
akrar og slegin tún”, og síðar við-
kvæði Borgarfjarðarbóndans:
„Fallegt þegar vel veiðist”. Þá var
forsjálum bændum í blóð borið að
hyggja vel að afurðum sínum og
undu sér marga stund innan um ker-
öld sin og kirnur. Eða hvort mundi
þeim Búrfellsfeðgum Bárði og Guð-
mundi hafa leiðzt að líta sauðarkrof
og spcrðla, tólgarskildi og smjör-
dömlur i skenimu sinni. Brandur
Guðmundar Friðjónssonar gældi við
gamla heyið og dvaldist lengi við
fyrningar sínar.
Bústólpi —
landstólpi
Forgöngumenn um aukna ræktun
lands hafa allt frá dögum taðskeggl-
inga á Bergþórshvoli til Torfa í Ólafs-
dal fagnað auknum töðufeng. Korn-
ræktarmenn frá Gunnari á Hlíðar-
enda til Klemenzar á Sámsstöðum
unað á akri sinum. Jónas Hallgríms-
son kveður um „lifandi kornstanga-
móðu” er bylgjast i blævindi. Bóndi
hans er bústólpi, bú landstólpi. Björn
i Sauðlauksdal og síðar Árni Eylands
hvöttu til jarðabóta. Þúfnabaninn og
diskaherfið komu sem vorboðar auk-
innar ræktunar. . .
Skammt er síðan minnst var Halls-
dórs á Hvanneyri og elju hans. Muna
má Gunnlaug Kristmundsson sand-
græðslustjóra er flutti fagnaðarboð-
skap sinn um sandgræðslu.
Þarflaust er að nefna fleiri að
sinni.
Njóli og nöðrugin
Þótt við vefengjum ekki frásagnir
um kúgun og arðrán danskrar yfir-
stéttar á íslenzkum almúga er þó
Ijóst, að dönsk stjórnvöld reyndu
með margvíslegum hætti að glæða
áhuga á jarðrækt og heiðruðu jarða-
bótamenn með ýmsu móti. Nægir að
nefna Dannebrogsorður og tignar-
merki ýmis. Þá var úthlutað ókeypis
matjurtafræi. En þar sem dönsk
stjórnvöld dreifðu gras- og grænmet-
'isfræi ætla islenzkir búnaðarposlular
að fella fjögralaufasmárann i þursa-
skeggi og þistlum, njóla og nöðru-
gini.
Tilberar
Eitt hvimleiðasta kvikindi is-
lenzkra þjóðsagna er tilberinn. Hann
var magnaður til þeirrar ónáttúru að
fljúga undir málnytupening og sjúga
með þeim hætti lifsbjörg fólksins, en
æla síðan i drafla afurð búpenings-
ins.
Viltu heldur þrælnum þjóna,
þeim sem hefir gull í lendum,
helduren Kára klæðabrenndum,
kónginum við öskustóna?
Bleikir akrar —
slegin tún
V
Ljóst er af ýmsum ritum fyrr og
síðar, að íslendingar hafa löngum
miðað náttúrufegurð við bjargræðis-
vegi og afkomuhorfur. Nægir að
Forystumenn landbúnaðarmála,
með sjálfan ráðherrann i broddi fylk-
ingar, ræða nú um að taka að sér
hlutverk tilberanna og fljúga undir
málnytupening i hverju fjósi, ólmast
á stekk og stöðli á hverju býli og láta
eigi af ófriði sinum og ónáttúru fyrr
en tekist hefir að hefta grósku og
gróður, fella lífgrös, fækka í hverri
sauðahjörð, hnýta saman kýr á höl-
unum, sá arfa í matjurtagarða og
kæfa nýgræðing í flagi. Brenninetlur
Kjallarinn
og elfting eru blóm þeirra í plógfar-
inu Frjósemisgyðjunni, móðir nátt-
úru, reisa þeir níðstöng. Sveia guðs-
gjöfum góðrar uppskeru og afurða,
hringja Líkaböng helstefnu og tildurs
i hverri sókn. Graflax á veizluborð,
matgogga, minkafeldi á herðar
hefðarmeyja eru lausnarorð dagsins i
nýjum framleiðsluháttum. Hungur-
kveinum heimsbyggðar er svarað
með viðbrögðum stórbóndans þá er
nauðleitarmaður kvaddi dyra: Við
skulum láta eins og við séum ekki
heima. „Auðurinn vex og grasið
grær i götunni heim að bænum” er
passiusálmur þeirra á lönguföstu.
„Gæzka gjafarans” er þeim hroll-
vekja. „Grænar sveitir” vekja þeim
viðurstyggð.
Buslubæn
Svo miskunnarlaus er arðráns-
hyggjan i kaldhæðni sinni og
fyrirlitningu á verðmætum, að
musterisprestar hennar tala án
blygðunar um að fækka feitu kúnurn
Faraós í nafni Belsebub og tóna
buslubænir sinar í veizlu Belsazzars.
Smjör sem drýpur af hverju strái ærir
þá sem trunt, trunt og tröllin i fjöll-
unum. Hofgoðar þeirra hlaða
musteri sín á Grundar- og Gelgju-
töngum, smíða hertygi úr
plógjárnum en trússhestar þeirra
bryðja járnmél við blótstall hervelda.
Á skjaldarmerki þeirra er rist:
Fjárkláði, kal í túnum, mæðiveiki,
uppskerubrestur. Tak þennan kaleik
Pétur Pétursson
grósku og jarðargróða trá vitum
vorum.
Brauð og blessun
Sárfátæk alþýða kreppuáranna
átti sér draum um mannúðlegra og
betra samfélag, lausn undan striti og
áþján og hagkvæma skiptingu
náttúrugæða. Skáldin töluðu máli
hennar:
„Blessaðu þessa blikandi velli,
blakkir og marrandi hjól,
því þau eiga að mala
þér brauð og blessun
ogbyggja þinn veldisstól”
kvað séra Sigurður Einarsson i óði
sinum til islenzkrar alþýðu. En
Gróttakvörn auðvaldsins er cigi
smíðuð og knúin til þess að ntala
„brauð og blessun”. Kaldriljað lög-
mál hennar miðast við að það eitt sé
ntalað cr færir fámennum hópi arð
og auð. Þess vcgna syngja nú kór-
drengir og djáknar Mammonspresta
Imatvælasamdráttaróratoriu sína og
gefa dauðann og djöfulinn í guð-
spjöllin og fjallræðuna. Jafnframt
iþessu er haldið uppi linnulausri her-
ferð gcgn varnaraðgerðum alþýðu er
hún í nauðvörn sinni gegn sihækk-
andi vcrði á lífsnauðsynjum leggur
niður vinnu og boðar til verkfalla i
andófsskyni. Menn geta rétt gert sér i
hugarlund tóninn i lesendabréfum og
forystugreinum borgarapressunnar ef
það væru verkfallsmenn cr hindrtiðu
tilskipun afurða þeirra er nú cru
geymdar í klakaböndtim frystihúsa
og fjárgróðahyggju þeirrar yfirstétlar
cr framlciðir með gróðann einan að
takntarki. án tillits til náttúrlegra
bjargræ iislögmála og neyzluþarfar.
Eða hjartnæmar stólræður prestanna
lum nægjusemi og fórnarlund.
Kardínálar
og pokaprestar
Kirkjufeður allt frá kardínálunt til
pokapresta kveina um guðleysi og
efnishyggju alþýðu og maula úr mál-
skralsskjóðu sinni 2000 ára krafta-
verkasögu um guðsson er ntettaði
þúsundir nteð fáeinum fisktim og
brauðum. Eigi er vitað að Iterfcrð
auðvaldsins gegn skauti náttúrunnar
og forsntáðar guðsgjafir góðrar tipp-
skeru og velframgcnginna hjarða
varni þeim svefns. Þegjandi horfa
þeir og hlusta á bændasyni kvadda
frá búum sínunt, gróandi ttintim og
grösugunt engjunt i hóp iðjuleysingja
eða til þjónustu við járnkanslarann á
Grundartanga er hlakkar yfir hækk-
andi heimsmarkaðsverði á færibandi
hernaðarhyggju og vigbúnaðar.
„Handlæknir
Norðurlanda"
Vísindamenn virðast sammála unt
að vcður fari kólnandi á norðtirhjara
hcims. Kæmi þá til álitá hvort
„handlæknir Norðurlanda”, en svo
nefndi Einar Benediktsson hafisinn,
leggur þá ekki „liknarhönd” sína á
sveitir landsins og „umfrantbændur”
Dagblaðsins og léttir áhyggjum af
smjörfjalli og kjöthöllum af herðum
landbúnaðar- og kirkjumálaráð-
herra. Þá kynni sultardropinn að
verða einkennistákn tslcndinga að
nýju. Og vel mætti hugsa sér að
landsmenn eignuðust nýtt skjaldar-
merki um næstu aldamót, er kæmi i
stað landvætta: Sultardropi, hornös,
silfurrefur og minkur. Og kirkju-
feður legðu út af kraftaverkasög-
unni er meistari þeirra mettaði
þúsund með fáeinum fiskum og
brauðum á Kristnitökuhátíðinni árið
2000. Svo gæli Fjallkonan flutt
ævintýrið um smjörfjallið 1979 og
aldraðir „umframbændur” rifjað
upp gamlar starfsíþróttir, á vegum
Þjóðháttadeildar. Hver veit nema
þeir fengju Dagblaðsverðlaun.
Pétur Pélursson þulur.
J V