Dagblaðið - 29.01.1980, Blaðsíða 4

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 29. JANÚAR 1980.
DB á ne ytendamarkaði
ANNA
BJARNASON,
>4
Vanþróun að selja
kjúklinga á kjötmarkaði
„Fiðurbóndi”
gerir
athugasemdir
Raddir neytenda:
Raddir neytenda eða lesenda eru
oft forvitnilegar en því miður
stundum, eða jafnvel oftast, allsj
ekki, af ýmsum ástæðum.
Tilefnið að ég blanda mér í að'
senda „lesendabréf”, er að, er ég af
rælni opnaði dagblað, sem lá
einhvers staðar á glámbekk, varð ég;
var við að skrifað var um kjúklinga í
matreiðsludálki og svo annað sent
nefnt var eldhúskrókurinn eða
Alifuglar I., sem bendir til að
framhald eigi að verða á þess konar
pistlum í blaðinu. *
Því meir sem ég las af innihaldi
þessarar greinar því meir blöskraði
mér og varð það á að lita á
dagsetningu. Hún reyndist vera
17.1.80. en ekki frá aldamótum eins
og ég reyndar bjóst við. Þetta efni
sem þarna var i mjög lélegri þýðingu
virtist vera úr gamalli kennslubók,
„Kokkabók” frá aldamótum. Meðal
annarrar endaleysu sem þarna má
lesa er talað um að þegar alifugl er
keyptur skal hausinn fylgja með til
þess að auðvelda neytendum að
ákvarða aldur. Svo sé alveg
höfuðnauðsyn að kaupa með innyfli
til þess að rannsaka hvort sláturdýrið
sé sjúkt. Hvort tveggja er þetta gjör-
samlega óþekkt fyrirbæri hér á landi
að selja fugla m. haus og innyflum
og helur sem betur fer fyrir
neytendur ekki þekkzt síðustu 40
árin. í Arabalöndum, Afríku og
Suður-Ameríku kvað þetta þó vera
enn við lýði, enda heilbrigðiseftirlit
nánast lítið sem ekkert þar.
Svo kemur lýsing á sjúkleika sem
sést á innyflum og er þar lýsing sem
fyrirfinnst ekki i fuglum hér á landi,
sem betur fer, og hefir ekki sézt svo
vitað sé til, siðustu 40 til 50 árin. Er
svo fyrir að þakka ströngú
heilbrigðiseftirliti og m.a. banni á
innflutningi á kjöti. Erlendis eða í
heitari löndum eru brögð að því að
vart verði við sjúkdóma en þar er
starfandi heill her dýralækna í hverju
sláturhúsi. Hér hefir ennþá tekizt
að halda íslenzkum fuglastofni að
heita má heilbrigðum og þar með
aðlaðandi fæðutegund fyrir
neytendur.
Á öðrum stað á síðunni er svo
talað um fuglakjöt, eðlilega af
nokkurri vankunnáttu hvað varðar
vöruheiti. Er of langt mál að fara út í
þá sálma hér og nú. Hins vegar er
einnig minnzt á verðlag og þar er að
sjá merkilegar upplýsingar. Þar
virðist vera um frumskóg að ræða og
þá er eðlilegt að spurt sé, hvernig má
þetta ske, að þessi landbúnaðarvara
sé seld og boðin á markaði með mis-,
munandi verði. Jú, til eru á þessu
skýringar, en það eru ugglaust
gæðin, það bezta er ávallt dýrast,
eins og reyndar kemur fram í
greininni, enda þótt auglýsingin sé
tvíeggjuð í þessu sambandi. Prangið
sem stundað er með þessa tegundl
matvæla er með ólíkindum og með
aldamótasniði. Framleiðendur dreifaj
yfirleitt sjálfir vörunni með ærnum;
kostnaði og sigla inn á t.d. Reykja-
víkur-markaðinn, hver í kjölfarið á
öðrum, prangandi um verð. Enginn
spyr um gæði eða tryggingu
neytandans, um að varan sé i lagi.
Vitað er að nokkrum hluta fugla-
kjöts, sem kemur á markað, er slátr-
að við vægast sagt mjög ófullkomnar
aðstæður í hænsnahúsum, fóður-
geymslum og miðstöðvarklefum.
Þessa vöru fá menn væntanlega
ódýra. Hins vegar eru fuglar, sem er
slátrað við fullkomnar aðstæður i
sláturhúsi þar sem viðhaft er heil-
brigðiseftirlit og kjötmat. Þetta er
höfuðnauðsyn fyrir neytendur að
g?ra sér grein fyrir þegar komið er i
verzlun til þess að kaupa mat.
Annars minnti lýsingin á verðlagi
Alifuglar I
..i. .. í —hau pru hrúnuö vel
JIL,
Kanýkjúklingur með hrísgrjónum
Kjöt af hænsnfuglum er Ijóst á
I Ijtinn en andakjöt er dekkra og
feitara. FngtakjOt er fingert og þvi
auðmeltanlegt. Næringargtldi þess er
svipaö og í öðru kjötmeú. Kjöt af
gömlum fuglum er seigt og er aðetns
notaö í súpur eða til vinnslu. Fugla-
kjöt má matreiða skömmu eftir
slátrun, t.d. daginn eftir. Þó eru
stórir fuglar, til að mynda kalkunar,
taldir betri eftir nokkurra daga
geymslu fráslátrun.
Viö kaup á nýjum alifuglum a
höfuðið helzt að fylgja með. Það
auðveldar neytendum að ákvarða
aldur og tegund. Innyfli eiga einmg
1 að fylgja óhreyfð. Á þeim sést ymts-
legt um heilbrigði fuglsin}. Sjukir
fuglar eru oft með æxli á þörmum,
einkum þar sem botnlanginn liggur.
Lífrin er oft óeðlilega stór og alsett
gráuro eða gulleitum bólgublettum.
Ef bessi einkenni eru i lágmarki er
innyflum fleygt en kjötið notað. Séu
þau hins vegar áberandi má ekki nota
með. Þau eru brúnuð vel og krydduð
á heitri pönnu og látin sjóða nokkra
slund á pönnunni. ÞanmgTses' E
soðisósu. . .
Fjallað verður áfram um ahfugla i
næsta þætti.
Fyrlr jólin komu úl tvier litlar mil-
reiðslubxkur hjá Erni og örlygi,
önnur um kökur óg hin um kjúkl-
inga. Og þar tem veröið * kjúkling-
um er sérlega hagsiæll núna vegna
mikils framboðs eru þeir lilvaldir
i hdgarmatinn. Unghaenur eru t enn
hagslæðara verði en kjúklingar. Þær
er hægi að noia I vel Oeslar kjúkl-
ingauppakriflir en þær þarf aö sjðða
lengur en k júklinga.
Við könnuðum verð t kjúklingum
og unghænum i þrem verdunum i
'Reykjavik. I Hagkaupi kosluðu
kjúklingar 1850 krónur Hlóiö og
unghænur 1455 krónur. I Kjöimið-
siöðinni kosluðu kjúklingar 2200
krónur kilóiö el keypi var kiuau en
I820cf keypt voru lOsiykki kassa.
Unghænurnar koMuðti 1291 kr. I
lausu og 1200 kr. cf keypt v..ru 10
siykki i kassa. I Vörumarkaðnum
voru kjúklingarnir langdýrasiir,
" —1 k.Amuæ-dúiaia-kilóia-
2 dl sattl saxaölr Uakar (2 alykkl
4 afhýddlr lómalar
ca 4 Isk karrý
2 Itrberjarlsuf
1/2 Isk nrgull
1/2 isk kóriaadcr
caSdlstyð
I 1/2 dl sýröur rjóml
Höggvið eða skeriö kjúklinginn I
tiia bita. (Til eru i búðum sérstakar
klippur til þess aö laka l sundur
kjúklinga en góður hnlfur og lagnar
hertdur gera sama gagn). Bræðið
smjör I polti og hafiö ollu lil helm-
inga viö smjörið. Kjúklingarnir eru
brúnaðir I feltinni og siðan leknir upp
úr poilinum. Saxaði Uukurinn er
bakaður I fcitinni cn ekki brúnaður,
karrýið setl úl I og það Ittið krauma
með. Þt cru tómatamir skornir I btla
og settir I poiiinn tsami kryddiau. I
soðinu og sýrða rjómanum. Þ4 etu I
kjúklingarnir strtðir salti og seftlr I
aflur I poiiinn. Réiturinn er soðinn I I
50—60 minúiur, eða þar til kjötið er I
meyrl. Bragðbælið ef meö þarf. Eí I
sósan er of þykk er hún þynni með I
soði (vatn og súpuieningur með |
hænsnabragði).
Réllurinn er borinn fram
poiiinum eöa I djúpu fa|i. Með er
borin hrisgrjón (hýöUhrlsgrjón fyrir I
þt sem það heldur vilja).
Það fer efilr þvi hvar kjúklingur- I
inn er keypiur hvað þessi réliur er I
dýr. En ef miöaö ér viö meöalveróiö |
i þessum þrem verzlunum.
nefndar voru fyrr er ekki frtleiti aö I
ælU að rétiurinn kosti svona 2300 |
krónur. Hann nægir vel fyrir lv<
jafnvel 4 og þvi er hrtefniskosinaður I
1150 krónur t mann eða 575 krónur t I
innytium ncyg' -J”-- Kiúklinsar eru oflasl seldlr frosnlr,
þau hins vegar áberandi má ekki no a J "»8 Innyflín fylgja
■ fuglinn iil manneldis. Ahfuglar urinn er þt aWrel t.
kjúklingaiferu yfirleitt seldir frosmr með I poka. il > d; BJ. BJ.
I ■ ■ s landi o« innyfhn innpökkuð jjfc
og fleiru i þessari grein mjög á það
sem maður les frá því um aldamót, er
bændur ráku fé sitt á markað í
Reykjavík eða öðrum þéttbýlis-
stöðum, slátruðu á víðavangi í öllum
veðrum, gengu svo í hús og á vit
kaupmanna og prangið var í
algleymingi. Þeir sem muna þá tima,
hafa skráð þessa atburði og hver
óskar eftir þessu ástandi aftur með
dilkakjötið? Okkur nútimafólki ber
að útrýma þeirri vanþróun, sem felst
i kjötmarkaði með fuglakjöt og
sennilegaer góðum og snjöllum kaup-
mönnum bezt treystandi til þess að
bæta þ'etta aldamótaástand með
góðri samvinnu við þá, sem reka
fuglabúskap sem atvinnu en ekki sem
brask. En þrátt fyrir allt er vald neyt-
andans það eina vald sem hægt er að
beita með skjótum og góðum
árangri. „Fiðurbóndi”.
B0RN 0G UNGUNGAR RAÐA
MIKLU UMINNKAUPIN
„í nútímaþjóðfélagi eru unglingar
mikilvægur aðili hjá auglýsendum,
bæði vegna þess að þetta er stór
.hópur og einnig hafa unglingar tals-
vert af peningum til eigin afnota.
Þennan kaupmátt reyna söluaðilar i
að notfæra sér.” Svo segir í grein er
nefnist „Börn i þjónustu
auglýsinga”, sem birtist i fréttabréfi
Borgarfjarðardeildar Neytenda-
samtakanna. Greinin er úr norska
neytendablaðinu.
Þar segir ennfremur:
Einnig í þeim tilfellum, sem for-
eldrarnir borga, eru það í ríkum mæli
hinir yngri sem ráða. Allir sem eiga
tíu ára barn vita hve eindregnar
. kröfurnar eru hvað varðar skyrtuna,
kjólinn eða buxurnar. Krafan um að
„tolla í tízkunni” er langt hafin yfir,
gæði ogendingarþol.
Þegar um þarfir heimilisins er að
ræða eru áhrif unglinganna einnig
staðreynd sem auglýsendur taka tillit.
til. T.d. þegar um stereotæki er að
ræða, geta unglingarnir haft afger-
andi þýðingu.
Auglýsingar þar sem börn eru á-
berandi og þau notuð í söluaukandi
tilgangi eru flestar óbeinar. Þeim
auglýsingum er í raun og veru beint
að foreldrunum, sem eru
kaupendurnir. Er þar höfðað til
eðlilegrar umhyggju foreldra fyriri
börnum sínum.”
, Loks segir i greininni: „Við vitum
auk þess að notkun á börnum og
unglingum i auglýsingum eykur
óeðlilegan mismun i neyzlu margra
fjölskyldna ogleggurauknar byrðar á
' foreldrana. Margir foreldrar vinna
lengrivinnudag en eðlilegt geturtalizt
til þess að geta keypt handa börnum
sínum það sem aðrir eiga. Oft er
tízkuklæðnaður á börnin tekinn fram
yfir eitthvað handa foreldrunum.
Þetta ættu menn að hafa i huga
þegar þeir sjá böm notuð á beinan
eða óbeinan hátt i auglýsingum.”
Neytendasamtökin
um allt land
Reykjavik og nágrenni (aðalskrifstof-
an): Neytendasamtökin, Baldursgötu
12, 101 Reykjavík.s. 91-21666.
Akranes og nágrenni: Akranesdeild
Neytendasamtakanna, Sigrún Gunn-
laugsdóttir form., Vallholti 21, 300’
Akranesi, s. 93-1656.
Borgames, Borgarfjörður: Borgar-
fjarðardeild Neytendasamtakanna,
Jóhannes Gunnarsson form., Kveld-
úlfsgötu 28, 310 Borgarnesi, s. 93-
7520.
Akureyrl og nágrenni: Neytendasam-
tökin á Akureyri og nágrenni, Skipa-,
Neytendadómstóll hefur gefið góða
raun í nágrannalöndunum
„Neytendadómstóll, er það fram-
tíðin?” nefnist leiðarinn i Fréttabréfi
Borgarfjarðardeildar Neytendasam-
takanna.
Þar er m.a. bent á að réttur neyt-
andans hér á landi sé litill saman-
borið við nágrannalönd okkar. Neyt-
endur hafa verið furðu afskiptalitlir
um það sem að þeim snýr og löggjaf-
inn hefur sýnt þessum málum mikið
tómlæti. Þessu til staðfestingar er
nefnt að enn eru í gildi svokölluð
„kaupalög” frá árinu 1922. Þar er
fyrst og fremst tekið mið af hags-
munum seljenda. Skánaði ástandið
heldur á sl. ári þegar í gildi gekk lög-
gjöf þar sem er sérstakur kafli um
neytendavernd.
,,í kaupalögunum segir að kaup-
andi eigi rétt á bótum, ef hann er
svikinn í viðskiptum. En hvernig
gengur að fullnægja þessu? Sem
betur fer eru margir seljendur sann-
gjarnir og viðurkenna rétt kaupenda.
En því miður er víða pottur brotinn
og gengur neytendum alltof oft illa
að ná fram réttlátum kröfum sín-
Þá koma Neytendasamtökin til
skjalanna og tekst oft að ná fram
rétti neytandans. Það tekst þó ekki
alltaf. Er þá leitað til dómstólanna,
en dómskerfið er seinvirkt og í ljósi
þess að það viðurkennir ekki þá óða-
verðbólgu sem hér rikir fá neytendur
aðéms brot af þeirri upphæð sem um
var að ræða, þótt niðurstaða verði
neytandanum í hag.
Víða í nágrannalöndunum hefur
sérstökum neytendadómstólum verið
komið á fót. í dóminn tilnefna neyt-
endur og seljendur jafnmarga dóm-
endur, en oddamaður er skipaður af
viðskiptaráðherra, án tilnefningar.
Hægt er að áfrýja niðurstöðum þessa
dóms en reynslan hefur sýnt að lítið
ergertað því.
í niðurlagi greinarinnar segir:
„Reynslan af neytendadómstólum
hefur verið mjög góð í nágrannalönd-
.unum, málin ganga mjög fljótt fyrir
sig og neytendur ná fram rétti sínum í
málum sem annars hefði ekki orðið.;
Og eitt er víst, að neytendur i þessum
löndum myndu aldrei vilja skipta
aftur yfír í gamla kerfið.
Þegar ástand þessara mála hér er
• borið saman við nágrannalöndin,
leitar sú spurning að, hvort ekki sé
rétt að taka upp eitthvert slíkt skipu-
lag hérlendis. Þessu atriði ætti lög-
gjafinn allavega að velta vel fyrir
götu 18, pósthólf 825, 602 Akureyri
(opið þriðjudaga og miðvikudaga kl.
4—6), s. 96-24402, hs. 96-22468.
Húsavik og nágrenni: Neytendasam-
tökin, Auður Gunnarsdóttir form.,
Baughóli 29, 640 Húsavík, s. 96-
41513.
Egilsstaðir, Hérað: Neytendasamtök-
in, Sigrún Kristjánsdóttir form., Sól-
völlum 1, 700 Egilsstöðum, s. 97-
1259 (Dröfn) og 97-1143 (Gunnþór- '
unn).
Seyðisfjörður: Seyðisfjarðardeild
Neytendasamtakanna, Inga Hrefna
Sveinbjörnsdóttir form., 710 Seyðis-
firði, s. 97-2425.
Neskaupstaður, Norðfjörður:
Norðfjarðardeild Neytendasamtak-j •
anna, Elma Guðmundsdóttir form.,
Mýrargötu 29, 740 Neskaupstað, s.,
97-7532.
Eskifjörður: Neytendasamtökin á
Eskifirði, Gunnlaugur Ragnarsson
form., 735 Eskifirði.
Reyðarfjörður: Reyðarfjarðardeild
Neytendasamtakanna, Einar
Baldursson form., Heiðarvegi 25b,
730 Reyðarfirði, s. 97-4152.
Fáskrúðsfjörður: Fáskrúðsfjarðar-
deild Neytendasamtakanna, Einar
Már Sigurðarson form., 750 Fá-
skrúðsftrði, s. 97-5263.
Höfn, A-Skaftafellssýsla: Neytenda-
samtök A-Skaftfellinga, Eirikur
Sigurðsson form., Hafnarbraut 1,
780 Höfn í Hornafirði, s. 97-8386.