Dagblaðið - 08.03.1980, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 8. MARZ 1980.
BIAÐIÐ
\ltgafandi: bagblaðið hf.
Framkvaemdaatiórk Svakin R. EyjóHaaon. Rhatjórl: Jónaa Kriatjáneeon.
Riutjórnarf ultrúi: Haukur Hekjaaon. Fréttaatjórl: Ómar Valdimaraion.
Skrifatonjatjóri rlt.gómar: Jöhannaa Raykdal.
Iþróttir: Halkir Slmonaraon. Manning: Aðaltteinn IngóHaaon. Aðetooarf rettaetjori: Jonae Haraldaaon
Handrit: Aegrimur Palaaon. Hönnun: Hilmar Kariaaon.
Blaflamann: Anna Biamaaon, Atli Rúnar Halldóraaon, Atli Steinaraaon, Aagair TómastorC Brao',
Skjurðaaon, Oöra Stafánadóttlr, Elln Aliartadóttir, Giaaur Skjuroeeon, Gunnlaugur A. Jónaaon, Ólafur
Gairaaon, Skjurður Sverriaaon.
Ljoamyndir: Ami Páll Jóhannaaon, BjamleHur BJamleHaaon, Horður Vllhjálmeaon, Ragnar Th. Sigurðs-
aon, Svainn Þormóoaaon. Safn: Jön Sævar Baldvkiaaon.
Skríf¦tofuatjóri: Ólafur EyjóHsaon. Gjaldkeri: Práinn PorleHaaon. Sokiatjóri: Ingvar Sveinsaon. DreHing.
aratjori: Mar E.M. HaHdóraaon.
Ritatjárn Slðumúia 12. Afgreiðsla, éskriftadaild, euglýsingar og akrifatofur Þverhohl 11._____________
Kippt í spottann
Stöðva verður yfirgang varnarliðs-
manna gagnvart íslendingum, áður en
verra hlýzt af. Viðbrögð ríkisstjórnar-
innar við atburðunum í Rockville eru
rökrétt og mun einarðari en við höfum
átt að venjast. Vonandi nægja þau,
þannig að samskipti íslendinga og
varnarliðsmanna geti orðið snurðulaus.
Aiigljóst er, að taugaveiklun einstakra varnarliðs-
manna hefur valdið því, að þrír alvarlegir atburðir
hafa gerzt á nokkrum mánuðum í samskiptum þeirra
við íslendinga. Hinn fyrsti varð, er hjón úr Keflavík
voru við eggjatínslu á Miðnesheiði utan girðingar. Þau
voru tekin höndum af varnarliðsmönnum og urðu fyrir
óþægindum. Aftur gerðist alvarlegt atvik í vetur,
þegar íslenzk fjölskylda var enn tekin höndum, í þetta
sinn á Hafnaveginum, að sjálfsögðu utan girðingar.
Slíkir atburðir eru fordæmanlegir. íslendingar eru
sem betur fer óvanir byssum, og það er ógeðfelld lífs-
reynsla að verða gripinn af vopnuðum hermönnum.
í þessu sambandi upphófst snakk um, að vallar-
svæðið næði út fyrir girðinguna. Hermenn hefðu þar
rétt til að skipta sér af íslendingum, jafnvel á al-
mennum vegi.
Ekki sást frá íslenzkum stjórnvöldum, svo að vitað
sé, margt annað en loðnar vangaveltur um einhver rétt-
indi hermanna utan girðingar í slíkum efnum. íslenzk
stjómvöld urðu í þessum tilvikum ber að aumingja-
skap.
Hér í Dagblaðinu hefur margoft verið Iögð áherzla
á, að við þurfum að gæta sæmdar okkar og sýna fulla
reisn í viðskiptum við þá erlendu gesti, sem hafast við
á Keflavíkurflugvelli.
Raunar eigum við að krefja bandarísk stjórnvöld um
endurgjald fyrir þá aðstöðu, sem við veitum Banda-
ríkjamönnum á íslenzku landi. Herstöðin á Kefla-
víkurflugvelli er fyrst og fremst þáttur í varnarkerfi
Bandaríkjanna sjálfra.
Sumir íslenzkir forystumenn hafa jafnan talið, að
okkur bæri að bugta okkur og beygja fyrir Banda-
ríkjamönnum.
Þetta er mikill misskilningur. Raunar mundu Banda-
ríkjamenn sjálfir meta okkur meira, ef við sýndum
jafnan fulla reisn í viðskiptum við þá.
Þriðja atvikið gerðist nú fyrir skömmu, er tveir
islenzkir starfsmenn voru teknir höndum í Rockville-
stöðinni af hermönum, sem miðuðu byssum.
Ríkisstjórnih brást rétt við þessu er hún mótmælti
þeirri auðmýkingu, sem þessir íslendingar hafa orðið
að þola.
Ríkisstjórnin leggur áherzlu á, að slíkir atburðir
gætu leitt til þess, að lifstjón hlytist af eða meiðsli.
Slíkt mundi skaða óbætanlega samskipti varnarliðs-
manna og íslendinga.
Þess er óskað, að varnarliðið kanni með skjótum
hætti aðferðir og reglur öryggisvarða sinna til þess að
koma í veg fyrir slíka atburði. Lýst er fullri ábyrgð á
hendur þeim, sem auðmýkja íslendinga með öfgafull-
um viðbrögðum við ímynduð brot eða brot framin í
ógáti. Jafnframt er minnt á, að varnarsvæðin þurfi að
vera nægilega vel merkt.
Ríkisstjórnin krefst þess, að með öllum hugsan-
legum ráðum verði komið í veg fyrir endurtekningu
slíkraatburða.
Væntanlega fylgir ríkisstjórnin þessum mótmælum
eftir og sér til þess, að íslenzkir borgarar njóti fullra
réttinda í samskiptum við hermenn.
Engu tali tekur, að varnarsvæði séu svo illa merkt,
að ekki sé hverjum manni ljóst, hvenær hann er utan
þess eða innan.
Tími var til kóminn að kippa í spottann, svo að
taugaveiklun varnarliðsmanna verði ekki meira böl en
orðiðer.
Norður-lrland:
Leiðir skiljast
hjá friðarkonum
— Betty Williams gekk út af stormasömum stjórnarf undi
þar sem hún krafðist þess að starf ið væri flutt út af
skrif stof unum og aftur til fólksins á götunni
Betty Williams og Mairead
Corrigan, norður-írsku konurnar
sem stofnuðu fyrir nokkrum árum
friðarhreyfingu þar í landi hafa nú
skilið að skiptum. Friðsamleg geta
þau ekki talizt og munu konurnar
hafa deilt um stefnumörk í friðar-
sókninni auk þess sem þeim samdi
ekki persónulega. Stofnun friðarsam-
takanna i Norður-irlandi vakti
heimsathygli á sínum tima og kveikti
vonir í brjóstum fólks um að brátt
færi deilum á milli kaþólskra og mót-
mælenda þar að Ijúka. Friðarsam-
tökin hlutu friðarverðlaun Nóbels
árið 1977 en árangur af starfi þeirra
hefur látið meir á sér standa en
margir vonuðust eftir.
Báðar hafa þær Betty Williams og
Mairead Corrigan sagzt ætla að
vinna að friðarmálum áfram þó svo
að leiðir þeirra skiljist nú. Síðustu
mánuði hafði dregið mjög úr starf-
semi friðarsamtakanna og litið eftir
af þeim baráttuanda sem ríkti i
fjöldagöngunni sem fræg er orðin og
var gengin árið 1976. Vaxandi
örvæntingar þykir nú gæta meðal al-
mennings i Norður-írlandi og þykir
mörgum að upplausnin i friðar-
hreyfingunni sé aðeins enn ein
sönnunin um að friður sé ekki í nánd
i næstu frartitið.
Það var Betty Williams sem yfirgaf
samtökin í febrúar síðastliðnum.
Gerðist það þannig að hún gekk af
stjórnarfundi eftir miklar deilur.
Nýlega gaf hún fyrstu skýringuna á
brottför sinni eri það var i simaviðtali
við fréttamann. Var Betty þá stödd á
heimili sínu i Belfast.
„Friðarhreyfingin er nú ekki orðin
annað en eitl skrifstofuveldið i við-
bót. Málefnið er að kafna i skjala-
bunkum á skrifstofunum og á eilífum
nefndafundum. Við verðum að snúa
okkur meira til fólksins sjálfs og við
verðum að fara aftur út á göturnar."
Þannig var skýring Betty Williams á
brottför sinni úr friðarhreyfingunni.
Mairead Corrigan sagði minna
þegar rætt var við hana. Hún er nit
formaður hreyfingarinnar.
„Okkur þykir leitt að Betty Willi-
amsskuli hafa yfirgefiðokkur."
Ciarran McKeown, þriðji stofn-
andi friðarhreyfingarinnar árið 1976,
er nú stjórnarformaður í hluta-
félaginu Peace People — Friðarfólk
— sem nú sér um framkvæmdahlið-
ina á starfsemi friðarhreyfingar-
innarauk fjármálasljórnarinnar.
Hún sagði: „Betty er þannig
manneskja að hún þarf að vera i
snertingu við fólkið og fá hjá þvi
uppörvun. Hún hefur ekki verið i
þeirri aðstöðu alveg frá því
hreyfingin fékk friðarverðlaun
Nóbelsárið 1977.
Margir i Norður-irlandi telja að
friðarhreyfingin hafi byrjað að
hrörna þegar henni voru veitt friðar-
verðlaunin af norska stórþinginu. Þá
komst hreyfingin og starfsemi
hennar í hámæli á heimssviðinu og
breytlist úr tiltölulega einföldum
baráttusamtökum gegn mannskæð-
um átökum á milli kaþólskra og mót-
mælenda í að vera heimsfræg
stofnun með mikla fjármuni handa á
milli.
„Nóbelsverðlaunin settu þær úl af
sporinu og allir peningarnir sem
slreymdu inn gerðu lítið til að bæla
árangur friðarbaráttunnar,"sagði
einn ibúinn i Belfast i viðtali, sem
fréttamaður bandariska blaðsins The
New York Times átti við hann
nýlega. Hefur sá fylgzt náið með
starfi friðarhreyfingarinnar alveg frá
byrjun og til þessa dags.
Auk nóbelsverðlaunanna, sem
námu 140 þúsund dollurum eða rétt
um sextíu milljónum islenzkra króna
á núverandi gengi, bárust friðarsam-
tökunum miklir fjármunir viðs vegar
að úr heiminum. Má þar meðal
annars nefna að í Noregi var safnað
meðal almennings hvorki meira né
minna en jafnnvirði 150 milljóna
islenzkra króna. Gerðist það um
svipað leyti og nóbelsverðlaunum var
iithlutað.
Konurnar tvær, þær Belty
Williams og Mairead Corrigan toku
reyndar sjálfar til sín nóbelsverð-
launaféð. Þær skiptu því á milli sin.
Varð sii ákvörðun þeirra tilefni til
verulegrar gagnrýni fólks, sem taldi
að nóbelsverðlaunin hefðu verið
helguð friðarhreyfingunni og baráttu
samtakanna en ekki konunum tveim
sem einstaklingum. Aðrir fjármunír
eru hins vegar notaðir til að standa
undir rekstri hreyfingarinnar.
Nokkur breyting hefur orðið á
baráttuaðferðum. Látið hefur verið
af miklum fundahöldum og friðar-
göngum þúsunda og tugþúsunda.
Hins vegar aðstoðar og styrkir friðar-
hreyfingin ýmsa starfsemi sem er
minni i sniðum en beinist að þvi sem
Ciarran McKeown sljórnarformaður
hlutafélagsins vill kalla „aðgerðir til
að hressa upp á andann meðal fólks
og samfélaga viða um Norður-lrland,
þar sem andrúmsloftið er þrúgað og
erfitt".
Friðarhreyfingin var stofnuð að
frumkvæði kvennanna tveggja sem
loks var nóg boðið þegar þrjit ung
börn létust í bifreiðaslysi i Belfast
árið 1976. Ökumaðurinn sem var
skæruliði í írska lýðveldishernum —
skæruliðasamtökum — var látinn en
hann hafði rélt áður orðið fyrir skoti
frá brezkum hermanni. Nýlega
bárust fregnir af því að móðir barn-
anna hefði ráðið sér bana þar sem
hiin treysti sér ekki til að ganga í
gegnum þær ógnir sem henni fannst
vera að þurfa að rifja upp lát barna
sinna. Réttarhöld vegna dauða
þeirra áttu að fara fram.
„Sorgin og erfiðleikarnir eru
stöðugir fylginautar okkar hér á
írlandi," sagði Betty Williams í sam-
talinu við fréttamanninn. „Við
eigum þó ekki annan kost en reyna að
finna lausn á okkar vanda og reyna
að stefna í rélta áttl. En við vitum að
það verðurerfitt —mjögerfitt."
Mairead Corrigan og Betty Williams ásamt eiginmönnum sfnum eftir ad þær höfðu tekið vid friðarverðlaunum Nóbels
Osló. Þær skiptu verðlaunafénu, um 60 milljónum íslenzkra króna, á milli sin o« olli það mikilli gagnrýni.