Dagblaðið - 13.09.1980, Síða 10

BIAÐIÐ
irjálst, úháð datgblað
Utgefandi: Dagblaöið hf.
Framkvœmdastjóri: Sveinn R. Eyjótfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason. Fróttastjóri: Ómor Valdimarsson.
Skrifstofustjóri ritstjórnar: Jóhannes Reykdal.
íþróttir: Hallur Simonarson. Menning: Aðalsteinn IngóHsson. Aðstoðarf róttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit: Ásgrfmur Pélsson. Hönnun: Hilmar Karlsson.
Blaðamenn: Anna Bjarnason, Atli Rúnar Halldórsson, Adi Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi
Sigurösson, Dóra Stofánsdóttir, Elín Albertsdóttir, Erna V. IngóHsdóttir, Gunnlaugur A. Jónsson,
ólafur Geirsson, Sigurður Sverrisson.
Ljósmyndir: Bjarnleifur Bjarnlerfsson, Einar ólason, Ragnar Th. Sigurðsson, Siguröur Þorri Sigurðsson,
og Sveinn Þormóösson
SkrHstofustjóri: Ólafur EyjóHsson. Gjaldkeri: Þráinn ÞorleHsson. Sölustjóri: Ingvar Sveinsson. DreHing-
arstjóri: Már E.M. Halldórsson.
Ritstjórn Sfðumúla 12. Afgreiðsla, áskriftadeild, auglýsingar og skrífstófur Þverholti 11.
Aöalsfmi blaðsins er 27022 (10 Ifnur).
Sotning og umbiot: Dagblaðfð hf., Síöumúla 12. Mynda- og plötugerð: Hilmir hf., Sfðumúla 12. Prentun
Árvakur hf., SkeHunni 10.
Áskríftarverö ó mónuði kr. 5.500.- Verö i lausosölu 300 kr. eintakið.
Hið neikvæða vinnsluvirði
Fróður maður reiknaði út fyrir
nokkrum árum, að það væri neikvæð
iðja að nota íslenzka kú til að breyta
innfluttum fóðurbæti í mjólk, ef selja
ætti mjólkina á heimsmarkaðsverði.
Ódýrara væri að flytja inn mjólk og
spara kúna.
Margir telja offramleiðslu landbúnaðarafurða til
gildis, að hún afli nokkurs gjaldeyris. Þeir segja, að
einhver gjaldeyrir sé betri en enginn. Staðreyndin er
hins vegar sú, að landbúnaðurinn eyðir meiri gjaldeyri
en hann aflar.
Á aðra vogarskálina getum við sett allt kjöt,
mjólkurduft, osta, ull, teppi, lopa, band, prjónavörur,
skinn og húðir. Semsagt allan útflutning afurða land-
búnaðarins og búvöruiðnaðarins, að ullariðnaði
meðtöldum.
Hinum megin getum við sett innflutt skepnufóður,
áburð, vélar og tæki, svo og eldsneytið, sem notað er í
landbúnaði. Þessi innflutningur er samtals dýrari í
gjaldeyri en það sem fæst í staðinn í hina vogarskálina.
Ef við ímyndum okkur, að enginn landbúnaður
dilkakjöts og mjólkurafurða væri hér á landi, þá
mundi dæmið líta þannig út, að við spöruðum tölu-
verðan gjaldeyri upp í innflutning þessara sömu
afurða.
Þar á ofan mundum við spara töluverða fjárfestingu
og starfskrafta til margvíslegrar iðju, sem annaðhvort
mundi spara gjaldeyri eða afla hans beint. Svo hláleg er
staða landbúnaðarins í þjóðarbúskapnum.
Þjóðhagsstöfnunin upplýsir, að á þessu ári verði
sóað sextán milljörðum króna í fjármunamyndun í
landbúnaði. I þessari tölu eru stvrkir hins opinbera, lán
ýmissa sjóða suxnana og banka, svo og eigið fé
bænda.
Fjárlög upplýsa, aó a þessu áii verði sóað 33
milljörðum króna til viðbótar í uppbætur og niður-
greiðslur. Þetta er herkostnaður skattgreiðenda af
óhóflegri fjárfestingu í landbúnaði síðustu áratugina.
Þessar tölur gera samtals 49 milljarða, en segja þó
ekki alla söguna af uppihaldskostnaði landbúnaðar á
íslandi. í ofanálag mundi vöruverð lækka, ef inn-
fluttar vörur á borð við smjör og osta kæmu í stað
íslenzkra.
Dagblaðið benti á það í gær, að innflutt smjör
mundi kosta neytendur og skattgreiðendur tvo millj-
arða króna á ári í stað þeirra níu milljarða króna, sem
innlenda smjörið kostar neytendur og skattgreiðendur
nú.
Hér hefur verið bent á, að ofan á allt annað böl
sogar landbúnaðurinn til sín meiri gjaldeyri en hann og
búvöruiðnaðurinn aflar. Allar þessar staðreyndir sýna,
að þjóðin þarf að vinna að örum samdrætti land-
búnaðar.
Að baki ástandsins liggur hörð samkeppni vel tækni-
væddra ríkja tempraða beltisins við landbúnað okkar á
mörkum freðmýrabeltisins. Við ráðum ekki við land-
búnað og eigum að snúa okkur að fiski, orku og
iðnaði.
Margt hefur orðið íslands óhamingju að vopni.
Ekkert eitt atriði vegur þó þyngra en landbúnaðurinn.
Hann hefur í lífskjörum dregið okkur aftur úr
nágrannaþjóðunum. Hann stendur í vegi fjárfestinga í
framtíðargreinum.
Bændur bera sjálfir lítið úr býtum þessa Bakka-
bræðraleiks. Þeir eru láglaunastétt þjóðfélagsins,
sumir hverjir í botnlausum skuldum. Þeir eru meira að
segja bundnir átthagafjötrum búalaga, sem meina
þeim sölu jarða á sannvirði.
DAGBLADIÐ. LAUGARDAGUR 13. SEPTEMBER 1980.
/— ..................................
Krafan um óháð verkalýðsfélög ekki ný af nálinni:
Sjóliðamir í Kron-
stadt fyrir 59 árum
Verklöllin og ölgan i Póllandi liafa
vakið marga lil umhugsunar um það
ásland, sem nú rikir i löndunum aust-
an við járntjald. Ekki þaðaðástand-
ið nú sé eitthvað frábrugðið þvi sem
verið hefur undanfarna áratugi,
heldur rniklu fremur hill, að krölur
verklallsmanna i Gdansk eru nánast
hinar sömu og sjóliðarnir i Kronstadt
setlu franv, þá þeir gerðu uppreisn
fyrir 59 árum. Svo virðist því, sem al-
menningur i austantjaldslöndunum
sé i sömu sporum nú og fyrir tæpum
60 árum, ekkerl virðist hala þoka/l i
ált til betra þjóðfélags.
Kronsladt er eyja skammt út al
l.eningrad (sem þá hél Pétursborg)
og þar var árið I92l aðalhöfn
Eyslrasaltsflota Rússlands. Athygli
vekur að bæði Kronstadl og Cidansk
eru hafnir við Eystrasall. þótl
Gdansk sé að visu töluvert veslar.
Veturinn I920—21 var óvenjii erfiður
Ivrir marga Rússa. Einkanlega
lagðisl hann Itart á borgarbúa, sem
lifðu við snlt og seyru. Malar-
skömmtun var slröng, þar sem borg-
arastvrjöld var nýlokið i landinu, og
gekk Iterinn þvi eðlilega lyrir. Pá var
lilið um kol og eldivið.
Seinni hlula febrúarmánaðar
Itöfðu verklöll staðið vllr i Péturs-
horg. Hinn 27. þess mánaðar lýstu
verkfallsmenn yl'ir þvi i samþykkt, að
alger breyting væri nauðsynleg á
slefnu sljórnarinnar. Í fyrsta lagi yrði
að veita verkamönnum og bændum
Irelsi, þar sem þeir vildu ekki búa við
lög og reglur bolshevika, heldur vildu
ráða örlögum sinum sjálfir. Þá var
þess krafizt að allir sósíalistar og
ófiokksbundnir verkamenn yrðu
leystir úr haldi, að herlögum yrðu af-
lélt og að lunda-, mál- og prentfrelsi
vrði aftur fært i lög.
l orystumenn bolshevika bjuggust
sterklega við þvi að verkantennirnir i
Pélursborg myndu gera uppreisn, og
var hernum þvi skipað í viðbragðs-
stöðu. En að það yrðu sjóliðarnir i
Kronstadt, sent tækju al' skarið.
Itöfðu sljórnvöld aldrei látið sér til
liugar konta.
Kronsladt var slolt boíshevika.
Sjóliðarnir þaðan Itöfðu ávallt verið i
fyl kingarbr jósti byltingarinnar. Á
límum tsarsins liöfðu þeir eitt sinn
gerl uppreisn, þeir hö.l'ðu átt ntikinn
þátl í að konta Kerensky lil valda i
júli 1917 og l.enin i valdastól i októ-
ber santa ár. I borgarastyrjöldinni
Itöfðu þeir varið Pélursborg fyrir
herjum hvilliða, ogaðallra ntati voru
þeir hollir bolshevikum og sannir
byltingasinnar.
Hinn I. mar/ 1921 héldu þessir
sömu sjóliðar l'und, sem sóttu utn
15.000 manns. A fundinum voru
eftirlarandi kröfur samþykktar: Mál-
og prenlfrelsi verði aftur sett i lög,
svo að pólitiskir flokkar og samtök
geti notið þess. Stofnuð verði óháð
verkalýðsfélög. Byltingarsinnuðum
pólitískum föngunt verði sleppt úr
haldi. Látið sé af opinberunt áróðri.
Korninnheimtan i sveitunum verði
stöðvuð og loks að handverksmenn
fái fúllt alvinnufrelsi.
Krölur þessar bera hvorki vitni
gagnbyltingarhugmyndum né
virðast þær harkalegar eða óaðgengi-
legar. Þær endurómuðu kröfur verk-
lallsmanna i Pétursborg, enda áttu
sjóliðarnir og verkantennirnir svip-
aðra Itagsmuna að gæta. í ntar/ 1918
Itöfðu bolshevikar tekið upp rit-
skoðun. Litlu siðar Itófst korninn-
heimtan í sveitunum, sem nauðsynleg
var til að trvggja nægt frantboð á
matvælum i þéttbýli. Í kjöllar borg-
arastyrjaldarinnar 191 8 fylgdi hver
aðgerðin á eltir annarri, sent allar
miðuðu að þvi að hefla l'relsi ein-
staklingsins. Aðgerðir þessar voru
allar taldar ttauðsynlegar vegna liins
ótrygga ástands, sem i Sovétrikjun-
um rikli. En þegar borgarastyrjöld-
inni lauk, leil ekki út fyrir að nein
breyting ætti að konta til. Það var af
þessum orsökum, sem Kronstadt-
sjóliðarnir sáu sig knúða til að gera
uppreisn.
Uppreisnin i Kronsladt var þegar
bæld niður af mikilli grimmd. Að
visu voru sjóliðununt boðqir þeir
afarkostir að gefast upp eða vera
skotnir eins og endur á polli, eins og
yfirmaður Rauða hersins Trotsky
komst að orði, en uppgjöf kont aldrei
lil ntála. Það tók tvær vikur að bæla
uppreisnina niður og voru flestir upp-
reisnarntanna drepnir I átökununt.
Ijölmargir voru einnig teknir
höndunt, og var verið að laka þá af
lifi næstu niánuði. Þá náðu einnig
nokkrir að flýja til Finnlands.
r
ERLEND ST0R-
IÐJA Á ÍSLANDI
GEGN LÝÐRÆÐI
Nokkrir valdamenn hafa að nýju
liafið áróður fyrir erlendum málm-
iðnaði, öðru nafni stóriðju. Einkunt
hala tveir einstaklingar úr röðum ís-
lenskrar valdastéttar viljað verða
ntilligöngumenn erlendra fyrirtækja í
þessu máli: Jóhannes Nordal, Seðla-
bankastjóri og stjórnarformaður
Landsvirkjunar, og Geir Hallgrims-
son, lörmaður Sjálfstæðisflokksins.
Rétt er að geta þess, að hvorugur
þessara ntanna hefur í hyggju að
hætta eigin fjármagni til framdráttar
hugmvndum sínunt, lieldur reyna
báðir að ielja landsntenn á að veila
-.er. eða fulliiúum sinunt, umboð til
að lena samstarfs við erlenda einok-
unarhringi.
Lýðræði,
hvað er það?
Það er almenn skoðun, að lýðræði
standi hér á traustum grunni. Full-
yrða ntá, að þorri landsmanna virðir
lýðræðislega þjóðfélagshætti.
Gróska i félagslífi og margvisleg
opinber untræða á síðum dagblaða
endurspeglar m.a. þessa almennu af-
stöðu. Það er því Ijóst, að i hugum
manna er lýðræði ekki einungis tengt
þingkosningum, heldur öllu sent lýtur
að ákvörðunum er snerta satnfélagið
i heild, eða einstaka þætti þess. Lýð-
ræði útheimtir að þátttakendur í um-
ræðu og i stefnumörkun fái réttar,
tintanlegar og viðeigandi upplýsing-
ar, þannig að þeir geti með sjálf-
stæðum hætti gert upp sinn hug til
viðkomandi ntálefna. Lýðræðið
krefst þvi þess, að skipan santfélags-
ins sé „gegnsæ”, þ.e. að leynd unt
sameiginleg málefni sé haldið í lag-
ntarki. Með fáum undantekningum
Kjallarinn
Elías Davíösson
ættu upplýsingar um efnahagslífið,
um rekstur stofnana og fyrirtækja,
um opinbera samninga o.þ.h. að
vera ölium aðgengilegar.
Svo virðist sem bæði undirbúningi
og starfrækslu erlendra stórfyrir-
tækja á íslandi fylgi ólýðræðisleg
málsmeðferð og mikil leynd.
Ólýðræðislegur
undirbúningur
erlendrar stóriðju
Undirbúningi að samningum við
erlenda aðila hefur frá öndverðu
fylgt mikil leynd. Jafnvel þeir, sem
vilja fylgjast með framvindu samn-
inga við erlenda aðila, eða undirbún-
ingi þeirra, fá litlar sem engar upplýs-
ingar. Einkum er hér átt við alþingis-
menn og fulltrúa fjölmiðla. Sumir
samningar eru ekki einu sinni birtir,
þótt þeir skerði fullveldi Íslands (t.d.
lánasamningar Landsvirkjunar við
erlendar fjármálastofnanir).
Og leyndin hverfur ekki þótt samn-
ingarnir hafi verið gerðir, birtir og
langur tími sé liðinn frá undirrilun
þeirra. Undirritaður hefur t.a.m.
reynt að fá að kynna sér gögn um
undirbúning samninganna við ALU-
SUISSE. i bréfi til iðnaðarráðuneytis
frá því í april s.L, er þess farið á leit
að ráðuneytið heimili undirrituðum
að kynna sér gögn Stóriðjunefndar,
sem starfaði upp úr 1960. Svar ráðu-
neytisstjóra, Páls Flygenring, var:
NEI. Ákvörðun hans var ekki byggð
á neinum lagaákvæðum, heldur
þeirri embættislegu hefð að neita al-
menningi um upplýsingar af þessu
tagi. Almenningur verður þvi enn að
bíða uns allur sannleikur í þessu mjög
svo umdeilda máli kemur í Ijós.
Sams konar afstöðu mætir maður i
Seðlabanka og í fleiri stofnunum,
þegar leitað er upplýsinga um samn-
inga og samskipti við erlend fyrirtæki
og erlenda banka. Undirritaður liefur
t.d. beðið bankastjórn Seðlabankans
um heimild til að kynna sér gögn unt
samskipti Seðlabankans við Alþjóða-
bankann og Alþjóðagjaldeyrissjóð-
inn á árunum I958—1966. Á þeim
árum var mótuð stóriðjustefnan, sem
Seðlabankastjóri hefur beitt sér fyrir
með aðstoð Alþjóðabankans. Bréf
undirritaðs var sent í april s.l., en
þrátt fyrir fimm simtöl við banka-
stjóra Seðlabankans, hefur ekkert
svar borist þaðan, né heldur er svars
að vænta.