Dagblaðið - 01.07.1981, Qupperneq 12

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 1. JÚLÍ 1981.
12
Útgefandi: Dagblaðiö hf. . .
Framkvœmdastjóri: Sveinn R. EyjóHsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Aðstoflarritstjótt Haukur Helgason. Fréttastjóri: Ómar Valdimarsson.
SkrHstofustjóri rítstjómar Jóhannes Reykdal.
íþróttir Haltur Simonarson. Menning: Aflaisteinn IngóHsson. Aflstoðarfréttastjórí: Jónas Haraldsson.
Handrít: Ásgrímur Pálsson. Hönnun: Hilmar Karisson. t
Blaflamenn: Anna Bjamason, Atii Rúnar Halldórsson, Atii Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi Sig-
urflsson, Dóra Stefénsdóttir, Elín Albertsdóttir, Gunnlaugur A. Jónsson, Inga Huld Hákonardóttir,
Krístjén Már U nnarsson, Sigurflur Sverrísson.
Ljósmyndir BjamleHur BjamleHsson, Einar ólason, Ragnar Th. Sigurflsson, Sigurflur Þorrí Sigurflsson
og Sveinn Þormóflsson.
Skrífstofustjórí: Ólafur EyjóHsson. Gjaldkerí: Þráinn ÞorieHsson. Auglýsingastjórí: Már E.M. Hall-
dórsson. DreHingarstjóri: Valgerflur H. Sveinsdóttir.
Ritstjóm: Siðumúla 12. Afgraiflsla, áskrHtadeild, auglýsingar og skrHstofur Þverholti 11.
Aflalsimi blaðsins er 27022 (10 Hnur).
Setning og umbrot Dagblaflifl hf., Síðumúla 12.
Mynda-og plötugerfl: Hilmir hf., Siflumúia 12. Prentun: Árvakur hf., SkoHunni 10.
Askriftarverfl á mánufll kr. 80,00. Verfl í lausasöiu kr. 6,00.
Neytendur og hluti reykvískra mat-
vörukaupmanna sæta nú lögregluof-
sóknum af hálfu samtaka kaupmanna
og verzlunarfólks, svo og borgaryfir-
valda, sem hafa ákveðið að fólki sé fyrir
beztu að verzla ekki á laugardögum.
Yfirlögregluþjónninn í Reykjavík hefur íátið hafa
eftir sér flóknar lögskýringar á atburðunum. Hún er
sú, að lögreglumenn hindri neytendur í að fara inn í
matvörubúðirnar, en beiti þá ekki valdi.
í öllum málum, sem varða opnunartíma, hafa Kaup-
mannasamtökin bæði Verzlunarmannafélagið og borg-
aryfirvöld í vasanum, einkum þar sem þessir tveir
máttarstólpar sameinast i Magnúsi L. Sveinssyni
stéttarfélagsformanni og borgarfulltrúa.
Þessi þríhöfða þurs kaupmanna, verzlunarmanna og
borgaryfirvalda hefur um langt skeið hindrað eðlilega
viðskiptahætti í Reykjavík, svo að neytendur þurfa að
aka í bílalestum vestur á Seltjarnarnes til að fá að
verzla.
Samkvæmt valdboði þursins má engar nytsamlegar
vörur selja utan þess tíma, sem almenningur er í vinnu.
Þegar reykvískir neytendur hafa frí til að verzla, er
þeim bara boðið upp á súkkulaðihúðað kex og gos út
um sjoppugöt.
Áður fyrr hímdi hinn dæmigerði Reykvíkingur hóst-
andi í keng við sjoppugöt hinna vinsamlegri kaup-
manna, sem höfðu innangengt úr sjoppum inn í
verzlun hinna nytsamlegri hluta. En nú komast þeir þó
í hlýjuna vestur á Nesi.
Hinn þríhöfða þurs hefur gert ítrekaðar tilraunir til
að ríða net einokunar yfir Seltjarnarnes, en ekki fengið
að gert. Við Eiðisgranda stöðvast þráhyggja ein-
okunarsinna, sem þykjast vita, hvað sé neytendum
fyrir beztu.
Verzlunum á Seltjarnarnesi og þeim verzlunum í
Reykjavík, sem hafðar eru opnar á laugardögum, er
haldið opnum af eigendum sjálfum, enda hefur laugar-
dagsvinna verzlunarfólks á sumrum verið bönnuð með
kjarasamningum.
Hagsmuna verzlunarfólks hefur því þegar verið gætt
í kjarasamningum. Magnús L. Sveinsson þarf því ekki
verzlunarfólks vegna að fylgja hagsmunum hinna lat-
ari kaupmanna alla leið inn í borgarstjórn með tilheyr-
andi lögregluofsóknum.
Kjarni þessa máls er auðvitað sá, að meirihluti reyk-
vískra kaupmanna nennir ekki að vinna um kvöld og
helgar. Það er ákaflega skiljanleg leti, svo framarlega
sem hún kemur ekki niður á matvörukaupmönnum,
sem vilja vinna.
í þessu efni fara saman hagsmunir þeirra neytenda,
sem eiga erfitt með að fara úr stífri vinnu til að verzla
á takmörkuðum opnunartíma lötu kaupmannanna —
og hagsmunir hinna duglegri kaupmanna, sem nenna
að þjónusta þessa neytendur.
A Seltjarnarnesi hafa bæjaryfirvöld ekki séð neina.
þörf á að ákveða, hvenær kaupmenn skuli selja og
neytendur kaupa. í Reykjavík beita borgaryfirvöld
hins vegar lögregluofsóknum til að hafa vit fyrir fólki
og tryggja ró kaupmanna.
Ef lögreglan í Reykjavík er svo fjölmenn, að yfirlög-
regluþjónninn hefur aðstöðu til að láta standa vörð við
einar 30 matvörubúðir til að koma í veg fyrir heilbrigð
viðskipti neytenda, er kominn tími til að fækka þar í
sveit.
Og svo mikil andstaða er meðal kaupmanna og neyt-
enda gegn sumarlokun laugardaganna, að vonandi er
nú fengið tækifæri og samstaða til að brjóta á bak
aftur hinn þríhöfða þurs, sem lætur Magnús L. Sveins-
son hafa vit fyrir fólki.
ÍSLENSKI
DRAUMURINN
Nýlega hefur verið upplýst að
neyðarástand ríki i húsnæðismálum
leigjenda. Orsakir þessa ástands eru
margar og samverkandi, en megin-
ástæðurnar eru þó rikjaricii stefna í
húsnæðismálum hér á landi undan-
farna áratugi ásamt breyttri stefnu i
efnahagsmálum nú allra siðustu ár.
Alkunna er að hér á landi er mun
minna hlutfall leiguhúsnæðis en
gengur og gerist i nálægum löndum.
Hér er það óþekkt fyrirbæri að byggt
sé húsnæði eingöngu tii leigu. Stór-
fyrirtæki sem lifa á leigusöiu á hús-
næði eru algeng erlendis. Á íslandi
hefur slfk útleiga aldrei orðið að at-
vinnurekstri sem í sjálfu sér er mjög
jákvætt. Aðgerðir rikis og sveitarfé-
laga hafa stefnt að þvi að sem flestir
gætu eignazt sitt eigið húsnæði. Fag-
félögin fylgdu einnig sömu stefnu.
Húsnæði byggt á félagslegum
grunni var og er byggt til eignar
væntanlegra íbúa. Viðhorf almenn-
ings voru á svipaða lund. Flestir
töldu sér hag af að byggja sitt eigið
húsnæði, af ástæðum sem flestir
þekkja. Jafnvel þeir, sem i upphafi
töldu skynsamlegra að leigja, ráku
sig mjög fljótt á vonleysi þeirrar
ákvörðunar: öryggisleysið var al-
gjört, leigjendur eiga i fæstum tilfell-
um kost á að vera um kyrrt nema fá
ár i senn. Kosturinn að leigja er ekki
fyrr en nýlega kominn inn i dæmið.
Flestum skal komið i eigið hús-
næði en engin áhersla lögð á leigu-
húsnæði. Það þýðir að eiginlegur
húsaleigumarkaður er ekki til. En
það þýðir ekki að vandamálið hafi
ekki verið til staðar heldur þvert á
móti. Á þensluskeiði i efnahagslif-
inu kemur það ekki uppá yfirborðið.
Þegar samdrátturinn fer að segja til
sin þá verður draumurinn um að láta
verðbólguna byggja yfir sig hús að
hinni hræðilegustu martröð. Enda
fer þeim fjölgandi sem sjá þann kost
einan að leigja. Sérstaklega er þar um
að ræða ungt fólk.
Martröfl í
húsnæðismálum
Á leigumarkaðinum hér virðist litil
eignasamþjöppun, flestir leigusalar
leigja einungis út eina íbúð. Sumir
leigja út nýju ibúðina sina áður en
þeir flytja inn af þvi þeir hreinlega
hafa ekki efni á að búa þar sjálfir,
iáta þar með leigjandann sjá um að
koma sér yfir erfiðasta afborgunar-
hjallann. En leigjandinn, ólíkt hús-
eigandanum, nýtur engrar iyrir-
greiðslu úr opinberum sjóðum.
Annað húsnæði kemur til vegna
erfða eða fækkunar í fjölskyidu. í
annan stað er svo um að ræða fáa
einstaklinga sem hafa lifibrauð sitt af
að leigjaút húsnæði.
Með hliðsjón af mjög dreifðri eign
á leiguhúsnæði verður að hafa það
hugfast að þó nokkur hluti leiguhús-
næðis er utan við hinn „frjálsa”
markað, húsnæði sem leigt er ætt-
ingjum eða nánum vinum, og þá oft-
ar en ekki á lægra verði en gengur og
gerist.
Nú rikir ófremdarástand og allra
handa ófögnuður þrífst, s.s. okur,
miklar fyrirframgreiðslur, leigusala á
heilsuspillandi húsnæði.
Því fer fjarri að leigusalar séu sam-
stæður hópur. Það væri því að
skemmta skrattanum að kenna þeim
um ástandið og fáránlegt af leigu-
tökum að lýsa yfir heilögu striði á
hendur þeim, allra sist við núverandi
aðstæður. Og mikil harka af hálfu
leigutaka hefði einungis það eitt i för
„Ef draumurinn rætist þá er þaö ekki
fyrr en væntanlegir erfmgjar eru farnir á
stjá...’
... ..............
Verkamannabústaðir:
Elsta og traust-
asta kerf i sjálfs-
eignaríbúða
Siðustu vikurnar hefur stundum
mátt sjá greinar í sumum dagblað-
anna þess efnis, að hin nýja hús-
næðislöggjöf, er gildi tók hinn I. júli
1980, stefni að því, umfram allt, að
sem flestar fjölskyldur taki hér eftir
bólfestu í „fétagslegum ibúðum”,
sem 80%— 90% lán verða veitt til
byggingar á úr Byggingarsjóði verka-
manna. En orðin „félagslegar
ibúðir” hafa tvenns konar merkingu,
allt eftir þvi hver notar jrau. Ber því
nauðsyn til að skýra þau nokkru
nánar.
Ýmsir meðhaldsmenn verka-
mannabústaðanna nefna þá „félags-
legar íbúðir” vegna þess, að þeir eru
byggðir á félagslegum grundvelli.
Andstæðingar þeirra kalla þá hins
vegar „féiagslegar ibúðir” vegna
þess, að þeir vilja koma þvi inn hjá
almenningi, að þeir séu sama tegund
ibúða oe svokallaðar „bæjaríbúðir”
eru i mörgum sveitarfélögum.
„Bæjaríbúðir” eru yfirleitt þær
íbúðir, sem sveitarstjórnir hafa viða
byggt með greinilegri vanþóknun og
gert sem lakastar úr garði, jafnt úti
sem inni. Hefur sú hugsun sýnilega
ráðið, að það væri vel við hæfi, þar
sem íbúðirnar væru ætlaðar efnalitlu
fólki, hrjáðu af fátækt og margs
konar andstreymi. Flestar leiguibúðir
Reykjavikurborgar hafa á undan-
förnum áratugum sýnilega verið
byggðar með þessu hugarfari.
Lœvblegur áróður gegn
verkemennebústöflum
Andstæðingar verkamanna-
bústaðanna, sem nefna þá „félags-
legar íbúðir”, eru með þeim hætti, á
hinn lævíslegasta hátt, að koma þvi
inn hjá fólki, að þeir séu „bæjar-
íbúðir” og þeir, sem þá eiga, séu
„þurfalingar”. Með þessum hætti
vinna íhaldsöflin gegn byggingu
íbúða i verkamannabústöðum. Jafn-
framt stefnir þessi áróður að því að
hræða fólk frá því að leita eftir
kaupum á slikum íbúðum. Dagblaðið
Visir hefur tekið forystuna í þessari
iðju og er það sannarlega ekki í fyrsta
sinn, sem það tekur slfkt hlutverk að
sér. Á árunum 1967—1969 lagði það
sérstaka stund á að rægja og svivirða
ibúðir Framkvæmdanefndar bygg-
ingaráætlunar i Breiðholti og allt það
fólk, sem þær keypti. Og greinilegt
er, að enn svifur sami andinn yfir
vötnunum á þeim bæ, þótt árin hafi
liðið. Það sýnir, eins og svo margt
annað, að grunnt er jafnan á heift
hægrimanna gegn félagslegum um-
bótum, þótt annað sé látið i veðri
vaka, þegar skammt er i kosningar.
Hugsunarhátturinn
og talsmátinn
hinn sami og 1929
Verkamannabústaðakerfið — en
innan vébanda þess eru nú allar þær
íbúðir, sem á sinum tima voru
byggðar af Byggingarfélagi alþýðu,
Byggingarfélagi verkamanna og
Framk væmdanef nd byggingaráætl-
unar — var stofnsett hinn 18. mai
1929. Það var Alþýðuflokkurinn,
með stuðningi Framsóknarflokksins,
sem fékk lagasetninguna samþykkta,
en andstæðir henni voru flestallir
hægrimenn á þingi, er sumir hverjir
urðu síðar meir meðal fremstu for-
ystumanna Sjálfstæðisflokksins. Rök
hinna síðastnefndu þá voru efnislega
svipuð eða hin sömu og þau, sem
hinir ungu frjálshyggjuforingjar
flokksins nota i hatursáróðri sínum i
dag á síðum Visis og Morgun-
blaðsins. Hugsunarhátturinn hefur
ekkert breytzt. Og talsmátinn er hinn
sami.
Hver er tilgangurinn
mefl byggingu
verkamannabústafla?
Tilgangurinn með byggingu verka-
mannabústaða var upphaftega, og er
enn sá, að losa almenning undan
þeirri þrúgun öryggisleysis og afleits
húsakosts, sem leigjendur urðu og
verða yfirleitt enn að búa við, jafn-
framt því sem eignaríbúðir í verka-
mannabústöðum veittu fjölskyldun-
um reisn og öryggi. Enn er þetta
grundvallarhugsunin. Þannig varð
verkamannabústaðakerfið fjTsti al-
menni grundvöllurinn, sem ríkis-
vaidið — og raunar einnig sveitar-
stjórnirnar — lagði að byggingu nú-
timalegra sjálfseignaríbúða, sem
„maöurinn á götunni” (eins og nú er
tekið til orða) gat keypt og búið í.
Vissulega hefur þvi vegnaö misjafn-
lega en eingöngu vegna þess, að ríkis-
valdið hefur oft og tiðum forsmáð
það og sniðgengið. En í dag er það
elsta, traustasta og öflugasta kerfi