Dagblaðið - 08.07.1981, Side 12

mmiAÐa
Utgefandi: Dagblaðið hf. ~
Framkvæmdastjóri: Svoinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjónsson.
Aðstoðamtstjóri: Haukur Hoigason. Fróttastjóri: Ómar Valdimarsson.
Skrifstofustjóri ritstjómar Jóhannes Reykdal.
Iþróttir: Hallur Simonarson. Menning: Aöalsteinn Ingólfsson. Aðstoðarfróttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit: Ásgrimur Pálsson. Hönnun: Hilmar Karisson.
Blaðamonn: Anna Bjamason, Adi Rúnar Halldórsson, Atli Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi Sig-
urðsson, Dóra Stofánsdóttir, Elin Albertsdóttir, Gunnlaugur A. Jónsson, Inga Huld Hákonardóttir,
Kristján Már Unnarsson, Sigurður Sverrisson.
Ljósmyndir: Bjarnleifur Bjamleifsson, Einar Ólason, Ragnar Th. Sigurðsson, Sigurður Þorri Sigurðsson
og Sveinn Þormóösson.
Skrifstofustjóri: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkeri: Þráinn Þorloifsson. Auglýsingastjóri: Már E.M. Hall-
dórsson. Dreifingarstjóri: Valgoröur H. Sveinsdóttir.
Ritstjóm: Síðumúla 12. Afgreiðsla, áskriftadeild, auglýsingar og skrifstofur: Þverholti 11.
Aðalsimi blaðsins er 27022 (10 linur).
Setning og umbrot: Dagblaðið hf., Síöumúla 12.
Mynda- og ptötugerö: Hilmir hf., Síðumúla 12. Prentun: Árvakur hf., Skoifunni 10.
Áskríftarverð á mfruiðf kr. 80,00. Varð í lausasölu kr. 5,00.
Oþarfa afskiptasentí
í deilunni um opnunartíma verzlana
rekast á tvö ólík sjónarmið. Annars
vegar standa þeir, sem vilja miðstýringu
sem mesta, og hins vegar þeir, sem vilja
hafa hana sem minnsta og vilja dreifa
valdinu í þjóðfélaginu.
Fremstur í flokki þeirra, sem vita, hvað er fólki fyrir
beztu, og vilja hafa vit fyrir því, er Magnús L. Sveins-
son, borgarfulltrúi, formaður Verzlunarmannafélags
Reykjavíkur og sérleg Jóhanna af Örk Kaupmanna-
samtakanna.
Athyglisvert er, að Magnús er talinn til Sjálfstæðis-
flokksins. Það er eitt dæmi af mörgum um, að menn
raðast ekki nema að litlu leyti í flokka eftir viðhorfum
til miðstýringar og valddreifingar.
Magnús hefur bent neytendum á, að þeir þurfi ekki á
sumrin á opnum verzlunum á laugardögum að halda,
enda muni þeir ekki notfæra sér slíka opnun. Magnús
veit þannig, hvað er fólki fyrir beztu og vill hafa vit
fyrir því.
Hugarfarið er mjög svipað og hjá talsmönnum land-
búnaðarins, sem hafa árum saman tönnlazt á, að
kröfur neytenda um breytt sölukerfi landbúnaðaraf-
urða muni leiða til hækkaðs vöruverðs og þess vegna
ekki vera í þágu neytenda.
Öllum þessum mönnum er illa við, að neytendur geti
ákveðið slík mál sjálfir, til dæmis hvort þeir þurfi að
verzla utan þröngra marka, sem einokunarhringur
Verzlunarmannafélagsins og Kaupmannasamtakanna
hefur látið setja.
Staðreyndin er þó sú, að til eru neytendur, kaup-
menn og verzlunarmenn, sem telja þarfir sínar vera
aðrar en þær, sem Magnús og fleiri hafa úrskurðað.
Þetta fólk vildi helzt fá að lifa í friði fyrir miðstýrend-
um.
Sumar kaupmannafjölskyldur vilja hafa lengur
opið, til dæmis til að nýta betur dýrt húsnæði eða til að
vinna sig upp fjárhagslega. Þessar fjölskyldur skilja
ekki, að frelsið þurfi að leiða til dýrara verzlunarút-
halds.
Dæmin sanna, að þessar fjölskyldur geta þjónustað
neytendur án þess að þræla út félagsmönnum Verzl-
unarmannafélagsins utan venjulegs vinnutíma. Við
slíkar aðstæður er málsaðild Magnúsar miðstýranda
orðin næstaóljós.
Sumir neytendur hafa slíkan vinnutíma, að þeir vilja
geta verzlað utan venjulegs vinnutíma verzlunar-
manna. Aðrir neytendur gleyma einhverjum vörum á
„rétta” tímanum eða standa allt í einu andspænis
óvæntri vöruþörf.
Ekki verður séð, að kaupmenn og neytendur með
ofangreindar eða aðrar sérþarfir séu neitt fyrir i þjóð-
félaginu eða valdi neinum áþreifanlegum vandræðum,
öðrum en að trufla skipulagshyggju miðstýrenda þessa
lands.
Auðvitað liggja svo að baki hagsmunir þeirra kaup-
manna, sem ekki nenna að hafa fyrir því að þjónusta
neytendur utan venjulegs vinnutima. Þeir hafa völdin í
Kaupmannasamtökunum og beita Verzlunarmanna-
félaginu fyrir vagninn.
Þessir hagsmunir falla saman við mjög svo útbreidda
skipulagshyggju meðal stjórnmálamanna þjóðarinnar,
hvar í flokki sem þeir standa. Þeir fá þarna enn eitt
tækifærið til að skipuleggja, miðstýra, soga til sín
vald.
Afleiðingin er sú, að opinberar nefndir, stjórnir og
ráð sitja á löngum fundum ár eftir ár til að velta vöng-
um um, hvort loka skuli klukkan þetta eða hitt. Engum
þeirra dettur í hug, að þeir séu með óþarfa afskipta-
semi.
DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 8. JÚLÍ1981.
' ...........................................
Auknar líkur á
kjarnorkustríði?
„Kjarnorkustríð er hryllilegt til-
hugsunar. Veistu að þegar kjarn-
orkusprengjan var sprengd yfir Híró-
shíma, stóð fólk í 45 kilómetra fjar-
lægð og blindaðist. Augun hreint og
beint runnu út úr augnatóftunum á
þeim sem rétt eitt andartak horfðu á
s prengj uglampann. ”
Þetta sagði norski stjórnmála-
maðurinn Jens Evensen við okkur
íslendingana i hléi á ráöstefriu sem
nýlega fór fram á Álandseyjum.
Hann var þar staddur til að halda
erindi um þjóðréttarlegar forsendur
þess að Norðurlönd verði iýst kjarn-
orkuvopnalaust svæði.
Álandseyjar eru
vopnalaust svæði
Fyrir rúmlega einni öld ætluðu
Rússar (sem þá voru ekki komm-
únistariki) að byggja upp mikla flota-
stöð á Álandseyjum. Þetta var fram-
varðarstöð eða útvirki rússneska
ríkisins í vestri, afar líkt og ísland er
orðiö útvirki Bandaríkjanna á
norðurslóðum.
í Krímstríðinu jöfnuðu andstæð-
ingar Rússa virkin á Álandseyjum við
jörðu, áformin um vigi á eyjunum
voru þurrkuð út. En það var ekki
einungis komið i veg fyrir að Álands-
eyjar yrðu gráar fyrir járnum, síðar
meir voru eyjarnar lýstar algerlega
vopnalaust svæði. Ein fyrsta fram-
kvæmd Þjóðabandalagsins sem var
undanfari Sameinuðu þjóðanna, var
að ganga frá alþjóðlegum samning-
um um Álandseyjar, þær voru lýstar
vopnalaust svæði.
í rúm sextiu ár hafa Álandseyjar
verið vopnalaust svæði, og meðal
annars af þeim sökum fór Norræna
friðarráðstefnan þar fram. Til
ráðstefnunnar var boðað af nokkrum
áhugamönnum um andóf gegn vig-
búnaði, þangað fór fóik á eigin
kostnað og reyndar stóðu fjármálin
það knappt að efna þurfti til sam-
skota á ráðstefnunni. Þátttökugjöld
360 manns höfðu ekki dugað fyrir
raunverulegum kostnaði.
„Ógnarjafnvægið"
Sértrúarhópar af ýmsum geröum
hafa lengi klifað á kenningum um
heimsendi, sumir hafa meira að segja
reiknaö út nákvæma tímasetningu-
og enn sem komið er misreiknað
hana.
Meðmælendur kjarnorkuvopna
hafa einnig hugsaö málin á sömu
nótum, þeir segja að þessi vopn muni
valda heimsendi ef þau verði notuð.
Af þeim sökum sé rétt að smíða
svona vopn. Ef lesandinn nær ekki
þessari röksemdafærslu, skal hún
endurtekin: f því skyni að koma í veg
fyrir notkun kjarnorkuvopna —
segja þeir sem vilja kjamorkuvopn —
þurfum við að eiga nóg af þeim. Þá
þorir enginn að nota þau.
Þessi röksemdafærsla getur verið
sannfærandi, sé tekið dæmi sem
finnski prófessorinn Göran von
Bonsdorff sagði frá á ráðstefnunni á
Álandseyjum. í seinni heimsstyrjöld-
inni var hann i finnska hernum. Liðs-
sveit hans var á ferli nálægt víglin-
unni andspænis Sovéthernum.
Það var þoka og von Bonsdorff
var kominn spölkorn á undan liðs-
sveitinni. Skyndilega stóð hann aug-
liti til auglitis við rússneskan her-
mann. Þeir miðuðu byssunum hvor á
annan. Finninn hugsaði: Ef ég skýt,
gæti ég verið á undan — en félagar
hans heyra til min og drepa mig.
Rússinn hugsaði: Ef ég skýt, gæti ég
verið á undan — en hans menn koma
þá ogdrepa mig.
Báðir létu byssurnar siga, snéru við
og hlupu sem fætur toguðu til sam-
herjanna.
Þetta er i hnotskum svonefnt
ógnarjafnvægi. Samkvæmt þeirri
kenningu vita báðir fyrirfram, að
hinn þorirekkiaðskjóta. Þaðskiptir
nefnilega engu hvor skýtur fyrst —
báðir brenna á vítisbálinu.
Úrelt kenning?
Þar með er ekki sagt að kjarnorku-
vopn verði aldrei notuð. Því miður
Við þekkjum eitt strið þar sem kjarn-
orkusprengjum var beitt — seinni
heimsstyrjöldin. Við vitum einnig að
Bandaríkjaforsetinn Jimmy Carter
gaf í sinni forsetatið út tilskipun um
^ „Maöur getur trúaö þvi að stórveldin vilji
ógjarnan sjálf veröa fyrir kjarnorkuárás
og að þau hyggist því ota fram staðgenglum.
Eitthvað í þessum dúr: „Heyrðu vinur og
bandamaður, haltu rétt aðeins á byssunni fyrir
mig.” ”