Dagblaðið - 06.10.1981, Qupperneq 11

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 6. OKTÓBER 1981.
GEISLAVIRKIR FJÖLMIÐLAR
— kjamorkumál á oddinum í Danmörku og Svíþjóö
Eiga Norðurlöndin öll að lýsa yfir
andstöðu sinni gegn kjarnavopnum
og neita að hýsa þau? Heima á
íslandi er ósköp auðvelt að láta þessa
spurningu sem vind um eyru þjóta.
Er hún ekki runnin undan nfjum
Ólafs Ragnars Grímssonar og því
þáttur í alþjóðlegu samsæri komm-
únista um að draga burst úr nefi
Norðurlandabúa? Og eigum við yfir-
leitt nokkra samleið með hinum
Norðurlöndunum í þessu máli, þar
sem við erum stödd úti í ballarhafi og
erum hvort sem er líkleg til að sleppa
við kjamorkusprengjuna í næsta
stríði?
Með þessum hætti virðist málið af-
greitt í flestum islenzkum fjölmiðl-
um. En ekki þarf að fylgjast náið
með fjölmiðlum í Svíþjóð og Dan-
mörku til að sjá að hugmyndin um
kjarnorkuvopnalaus Norðurlönd er
mikið hitamál og á því er tekið af
alvöru. Síðastliðinn hálfan mánuð
hafa umræður um kjarnorkuna farið
fram í öllum helztu dagblöðum Svía,
á báðum sjónvarpsrásum þeirra, svo
og í danska sjónvarpinu sem sést
ágætlega hér á Skáni. Hámarki náðu
þær svo sl. viku (20.—27. september)
og varla leið svo dagur að kjarnorka
væri ekki milli tannanna á fjölmiðla-
fólki eða léti á sér kræla með öðrum
hætti í blöðum eða sjónvarpi. Ekki
veit ég hvernig Svíar hafa brugðizt
við þessum vikuskammti af „geisla-
virkni” — likast til hafa þeir flykkzt
til félagsráðgjafanna — en vesælum
íslendingi fannst að aðeins væri um
tvo kosti að ræða, að ganga i sjóinn
eða grafa byrgi fyrir sig og fjölskyld-
una.
Alva Myrdal ábyrg
Sennilega á Alva Myrdal einhvern
þátt í að koma kjarnorkunni aftur á
forsíður blaðanna eftir nokkurt hlé. í
bæklingi, sem hún gat út fyrir tæpum
hálfum mánuði, mælir hún eindregið
með því að Evrópumenn komi sér
saman um að útiloka kjarnavopn, í
áföngum, þar sem Evrópa komi
aðeins til með að vera leiksoppur
risaveldanna tveggja, Bandaríkjanna
og Sovétríkjanna, ef til styrjaldar
drægi.
Hins vegar segist Alva Myrdal ekki
vera hlynnt einhliða ákvörðun
Norðurlandanna um að útiloka
kjarnorkuvopn og telur að slíka
ákvörðun verði þau að taka í samráði
við önnur Evrópulönd.
Mestur var hávaðinn út af bækl-
ingi hennar einmitt um siðustu helgi
og þar sem sjónarmið hennar virðast
ganga þvert á stefnu beggja, þeirra
sem lýsa vilja Norðurlöndin kjarna-
vopnalaus og þeirra sem vilja styðja
NATO, virðist Alva Myrdal nú eiga
lítinn möguleika á að hljóta friðar-
verðlaun Nóbels. Nafn hennar var
einmitt nefnt í tengslum við verð-
launin ekki alls fyrir löngu.
Ekki veit ég hvort Svíar eru meiri
séntilmenn í „debatt” en fslendingar.
Alla vega var Alva Myrdal ekki nefnd
„rússaþý”, jafnvel ekki af þeim sem
harðast deildu á skoðanir hennar.
Hins vegar var hún að sjálfsögðu
sökuð um „ábyrgðarleysi”.
Friðarsinnar
og draumóramenn?
Danir fengu líka sinn skammt af
slíkum ávirðingum í vikunni. í
danska sjónvarpinu var sýndur
fréttaskýringarþáttur um heræfingar
NATO-herjanna í Danmörku og í
tengslum við þær æfingar var dönsk-
um skólabörnum boðið að ræða við
erlendu herforingjana. Hvað fannst
foringjunum um þá ákvörðun
dönsku stjórnarinnar að útiloka
kjarnavopn frá danskri grundu? Jú,
þeir voru kurteisir hermennirnir en
fannst samt sem Danir væru að
stinga höfðinu í sandinn og sýndu
ekki af sér nægilega ábyrgðartilfinn-
ingu. „Danir vaða í villu og svima ef
þeir halda að þéir mundu geta staðið
utan við kjarnorkustríð.”
Næsta innlegg í þessa upplífgandi
umræðu var umræðuþáttur um
heimsfriðinn og friðarhreyfingarnar í
sænska sjónvarpinu á þriðjudags-
kvöldið. Þar mættust pólitíkusar,
áhugamenn og talsmenn friðar-
hreyfinganna, m.a. þeirra sem gengu
til Parísar fyrr á þessu ári. Þar héldu
harðlínumenn því blákalt fram að
friðarsinnar væru ekki bara draum-
óramenn, heldur einnig tæki í
höndum Sovétríkjanna. Við slíkum
fullyrðingum eru eflaust til mörg
svör, en því miður virtust þeir friðar-
sinnar ekki nógu vel í stakk búnir til
að svara fyrir sig. Ólafi Palme tókst
það sem honum hefur ekki oft tekizt,
að styðja öll þau sjónarmið sem
þarna komu fram.
Kúgun með kjarnorku
Það var svo á miðvikudagskvöldið
sem maður sat sem negldur fyrir
framan sjónvarpsskerminn. Sænska
sjónvarpið helgaði þá fréttaskýringa-
þáttinn „Magasinet” kjarnorkunni.
Útgangspunktur þáttarins var svosem
ekki merkilegur. Tveir þekktir
reyfarahöfundar, Collins og
Lapierre, skrifuðu fyrir nokkru bók
sem á ensku nefnist The Fifth
Horseman sem mig minnir að ég hafi
séð í bókabúðum Reykjavikur. Þessi
bók er nú komin út á sænsku. Hún
fjallar um það þegar Ghaddafi leið-
togi Lýbíu gerir tilraun til að kúga
Bandaríkin til að stofnsetja frjálst
palenstínskt ríki á bökkum Jórdanár,
auðvitað í trássi við vilja ísraels-
manna. En kjarni málsins og bókar-
innar er einmitt sá að Ghaddafi hefur
látið koma fyrir kjarnorkusprengju á
miðri Manhattan eyju og hótar að
sprengja hana verði ekki gengið að
krðfum hans.
í framhaldi af umfjöllun um þessa
bók var sérstaklega kynnt áður
óþekkt vikingasveit vísindamanna og
sérfræðinga í kjarnorkumálum sem
sett var á fót í Bandaríkjunum fyrir
áratug. Hefur þessi sveit það verkefni
að koma í veg fyrir hefndarverk eða
kúgunarstarfsemi með aðstoð kjarn-
orkuvopna. Var upplýst að sl. tíu ár
hefðu fleiri tugir tilrauna verið
gerðar í Bandaríkjunum til að hóta
kjarnorkusprengingum til fjárkúg-
unar eða í öðrum tilgangi.
Svíar alveg óviöbúnir
Sem betur fer reyndust þær allar
vera gabb, en sveitin verður samt að
taka allar slíkar hótanir alvarlega þvi
sýnt hefur verið fram á að með
góðum vilja og þekkingu geta
einstaklingar komið sér upp frum-
stæðri kjarnorkusprengju.
Og hvað mundu Svíar gera ef þeir
væru beittir slikum hótunum? Frétta-
menn „Magasinet” gengu á röðina
og spurðu helztu ráðamenn um
hugsanleg viðbrögð þeirra og ríkisins
og þá kom í ljós að Svíar eru algjör-
lega óviðbúnir allri hefndarverka- og
kúgunarstarfsemi af því tagi. Ekki
hefur sú vitneskja gert þeim auðveld-
ara að sofna það kvöldið.
En ekki var öll nótt úti enn. Þáttur-
inn hafði komizt yfir viðtal sem holl-
enzka sjónvarpið átti fyrir stuttu við
föður nevtrón-sprengjunnar, Samuel
Cohen Cohen reyndist vera bústinn
og sjálfsánægður fjölskyldufaðir
búandi í aldingörðum Kaliforníu og
fjölskylda hans virtist kæra sig koll-
ótta um uppfinningu hans. Þó gerðu
hollenzku sjónvarpsmennirnir sitt
bezta til að fá fram skoðanir fjöl-
skyldumeðlimanna og þegar dóttir
Cohens viðurkenndi að sprengja af
þessu tagi væri „a terrible thing”,
datt út úr Cohen að allar manneskjur
væru haldnar drápfýsn, — hún væri
allt að þvi eðlileg.
Alva Myrdal:
á móti ein-
hliða ákvörð-
un Norður-
landa um að
lýsa yfir
kjarnavopna-
lausu svæði.
Aðalsteinn
Ingólfsson
skrifarfrá Svíþjóð
Ekkert vandamál
Þegar hann var beöinn um að lýsa
sjálfum sér kallaði hann sig húm-
anista og sagði að nevtrón sprengjan
væri „siðferðilega æskilegt” vopn,
því hún útrýmdi óvinaherjum en
hlífði byggingum. Af hverju eiga
Evrópubúar að koma sér upp þessari
sprengju eða réttara sagt geyma hana
fyrir Bandaríkjamenn, spurðu Hol-
lendingarnir. Cohen sagðist vera
sorrí en Evrópubúar væru bara
næstu nágrannar Rússa. En hann
flýtti sér að bæta við að þetta væri
ekkert vandamál, — fólk gæti
auðveldlega komið sér upp ódýrum
byrgjum og flúið þangað þegar
nevtrónsprengjum yrði beitt. Og
komið svo upp aftur þgar búið væri
að útrýma hermönnum þjóðarinnar.
Nú hefur þetta viðtal (sem ég vona
að íslenzka sjónvarpið kræki sér í)
við föður nevtrón sprengjunnar varla
haft minnstu áhrif á skoðanir þeirra
sem trúa á þetta viðurstyggilega
vopn. En hvað okkur hin snerti,
sendi þessi frændi dr. Strangeloves
kalt vatn niður hrygglengjuna.
Samt endaði þessi kjarnorkuvika
danskra og sænskra fjölmiðla á
örlitlum vonarneista. Sýnd var úr-
valsmynd um „föður atómsprengj-
unnar”, Robert Oppenheimer, (sem
ég vona sömuleiðis að íslenzka sjón-
varpið láti ekki framhjá sér fara) —
manninn sem lagði grunninn að
hörmungunum í Hiroshima og Naga-
saki en snerist síðan gegn ógn
sprengjunnar. Fyrir það hlaut hann
útskúfun og skömm kaldastríðs-
manna og bar ekki sitt barr eftir þá
meðferð.
Vísindin hafa sem sagt siðferðilega
vídd og kannski megum við eiga von
á skoðanabræðrum Oppenheimers.
En þeir verða að gera vart við sig hið
snarasta áður en allt er um seinan.
-AI/Lundi.
Hljómleikar sem allir verða að mæta á
ásamt HERB REED og sex manna hljómsveit í Háskólabíói
★ Fimmtudag 8. okt. kl. 23.00 (Miðnæturtónleikar)
-K Föstudag 9. okt. kl. 21.00 ■
* Laugardag 10 okt. kl. 21.00 __u ' *'r
1 11 ^ man ekki eftir lögunum:
tJNLY YOU, THE GREAT PRETENDER, TWILIGHT TIME
MY PRAYER, SMOKE GETS IN YOUR EYES, O. S. FRV
ATHIJGIÐ
Saetin eru
^Forsala aðgöngumiða er í Háskólabíói frá kl. 16. í dag
og næstu daga