Dagblaðið - 08.10.1981, Blaðsíða 4

DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 8. OKTÓBER 1981.
Góðar og vondar auglýsingar
Fimmti kafli laga nr. 56 frá 1978
um verðlag, samkeppnishömlur og
óréttmæta viðskiptahætti ber fyrir-
sögnina óréttmætir viðskiptahættir
og neytendavernd. Óhætt er að
fullyrða að í þessum kafla lagana er
að finna ýmis lagaákvæði sem eru
einkar raunhæf gagnvart neytendum
og atvinnurekendum. Ég hygg að
menn geti almennt verið sammála um
að það markmið löggjafans að stuðla
að góðum viðskiptaháttum milli at-
vinnurekenda og að sporna við
óhæfilegri háttsemi gagnvart
neytendum sé göfugt og eftirsóknar-
vert markmið. Þessu markmiði
verður þó trauðla náð. með laga-
setningu einni samar. heldur verður
slik lagasetning að haldast í hendur
við víðtækt upplýsingastarf og ár-
vekni yfirvalda, atvinnurekenda og
neytenda.
Það hefur orðið að samkomulagi
milli mín og Dagblaðsins, að ég skrifi
um stund nokkrar greinar í blaðið
fyrst og fremst um óréttmæta
viðskiptahætti og þá einkum með
hliðsjón af ákvæðum laga nr. 56 frá
1978. Af minni hálfu eru þessar
greinar ekki hugsaðar sem innlegg í
lögfræðilega umræðu, heidur tilraun
til að vekja menn til umhugsunar um
málefni sem miklu varöar, en að
öðru leyti verða greinarnar að skýra
sigsjálfar.
Góður, betri, beztur
Það fer vist ekki milli mála að
auglýsingar eru snar þáttur í lífi
okkar. Hvort sem okkur iikar betur
eða verr dynja þessi „ósköp” yfir
okkur í einni eða annarri mynd og
áhrifin eru meiri eða minni, góð eða
slæm eftir atvikum. Ég hygg að
menn geti veriö sammála um að hjá
auglýsingum verði ekki komizt en
jafnframt að ekki megi selja
mönnum algjört sjálfdæmi i þessum
efnum. Áhrifamáttur auglýsinga er
mikill og ekkert eðlilegra en að lög-
gjafinn setji auglýsendum ákveðnar
reglur, þeim sjálfum og neytendum
til aðhalds og verndar.
Samkvæmt lögum nr. 84 frá 1933
var svo fyrir mælt að þess skyldi
gætt um allar auglýsingar, hvort sem
þær væru birtar i blöðum, tíma-
ritum, útvarpi eða annars staðar, að
þær væru ládaust orðaðar, lausar við
skrum og hæpnar fullyrðingar, en
segðu það eitt sem satt væri og rétt i
öllum greinum. Þessi lagaákvæöi eru
tiltölulega nýlega numin úr gildi en ég
læt lesendum eftir að meta, hvernig
ákvæðin voru haldin og hversu
skynsamleg þau voru.
í lögum nr. 56 frá 1978 eru ýmis
ákvæði er lúta að auglýsingum og
mér finnst tilvalið að hefja þennan
greinarflokk með því að minnast
nokkrum orðum á svonefndar
samanburflarauglýsingar. Með hug-
takinu samanburðarauglýsing er átt
við aö auglýsandi beri eigin vöru eða
þjónustu saman við vöru eða
þjónustu annars atvinnurekanda.
Sjónarmið manna á samanburðar-
auglýsingum hafa 1 gegnum árin tekið
umtalsverðum breytingum eða frá
þvi að siíkar auglýsingar voru álimar
ólöglegar vegna tillits til annarra at-
vinnurekenda til að þær eru nú víðast
hvar álitnarlöglegar aðuppfylltum á-
kveðnum skilyrðum, enda er því ekki
að neita að slikar auglýsingar geta
haft verulegt upplýsingagildi fyrir
neytendur.
Lítil sem engin reynsla er fengin
fyrir því hér á landi hvaða skilyrði
samanburðarauglýsing verður að
uppfylia til að hún geti talizt lögmæt
ÓRÉTTMÆTIR
VIÐSKIPTAHÆTTIR
Þórður
Gunnarsson hdl.
sem slík, en ekki er ósennilegt að í
framkvæmd verði í þessu efni litið til
fordæma frá t.d. Danmörku og
Noregi enda er löggjöf þessara þjóða
að verulegu leyti fyrirmynd að lögum
56/1978.
Verður að vera rótt
Samanburðarauglýsing verður að
vera rétt, þ.e. styðjast við
staðreyndir, samanburðurinn verður
að skipta einhverju máli fyrir neyt-
endur, gæta verður fyllsta
heiöarleika í allri framsetningu og
auglýsingin verður að gefa rétta
heildarmynd. Sem dæmi má nefna að
verðsamanburður á vörum verður að
lúta að vörum sömu eða mjög
svipaðrar tegundar, varan verður að
vera söm aö gæðum, aldri, útbúnaði,
eiginleikum, o.s.frv. Ef borið er
saman verð á tveimur vörutegundum,
sem umtalsverður munur er á, verður
að láta þess sérstaklega getið. Sem
dæmi má nefna úr danskri réttar-
framkvæmd að auglýsi fyrirtæki að
menn spari 45% á því að kaupa
nýsóluð dekk verður að taka það sér-
staklega fram, ef sparnaðurinn er
með hliðsjón af nýjum dekkjum.
Samanburðarauglýsingar verða að
gefa nokkuð tæmandi upplýsingar.
Hversu umfangsmiklar þær þurfi að
vera fer þó eftir atvikum máls hverju
sinni, t.d. eftir því hvar auglýsingin
birtist.
Við samanburð á tveimur bif-
reiðategundum í t.d. dagblaðs-
auglýsingu er ljóst að velja verður og
hafna og leggja megináherzlu á
„aðalatriðin”. Hins vegar væri
ástæða til aö gera mun ríkari kröfur í
þessu efni ef um fagtímarit væri að
ræða.
Beinn og
óbeinn samanburður
Samanburður í auglýsingu getur
verið bæði beinn og óbeinn. Hann er
beinn ef vörur fyrirtækisins A eru
bornar saman við vörur fyrirtækisins
B, en hann er óbeinn ef í auglýsing-
unni segir t.d. vörur frá A eru beztar.
Sennilega yrði einnig litið á það sem
samanburð ef í auglýsingu stæði að
engar vörur væru betri en vörurnar
frá A.
Sem dæmi um ólögmæta
samanburðarauglýsingu mánefna á-
greining sem upp kom í Noregi milli
norska Hótel- og veitinga-
sambandsins annars vegar og hins
vegna þekktrar ferðaskrifstofu, þ.e.
Stjernereiser Norsk A/S.
Ferðaskrifstofan gaf út auglýsinga-
bækling sem sérstaklega var ætlaður
hópum, sem héldu ráðstefnur á
hótelum. í þessum pésa var gerður
beinn samanburður á því sem ferða-
skrifstofan áleit að norsk hótel og
veitingahús gætu boðið uppá annars
vegar og hins vegar erlend hótel, þ.e.
hótel utan Noregs. í bæklingnum voru
m.a. nokkrar myndir. Á einni þeirra
sat maður við sundlaugarbarm og las
í bók á meðan tveir aðrir veltust um í
vatninu. Undir myndinni stóð í
hléum bjóðum við uppá þetta í stað
þess að hírast í reykmettuðum
kaffistofum í norskum hótelum. Á
annarri mynd sátu fjórir menn í
kringum matborð sem staðsett var á
fögrum útisvölum. Undir myndinni
stóð. Þetta bjóðum við uppá í stað
„svolítið” leiðinlegra en fyrst og
fremst dýrra norskra veitingahúsa.
Það þarf ekki að fjölyrða hvor
aðilinn tapaði þessu máli og í for-
sendum úrskurðaraöilans kemur
fram, auk þess sem áður er minnzt á,
i sambandi við lögmæt i saman-
burðarauglýsinga, að bein niðrandi
ummæli um keppinaut(a) séu
ólögmæt. — Að lokum má nefna sér-
stakt form samanburðar, þar sem
tilgangurinn er fyrst og fremst sá að
notfæra sér viöskiptavild þekktari
keppinauta. Sem dæmi um slíkt
mætti nefna að tiltölulega óþekkt
ferðaskrifstofa auglýsti vetrarferðir
til staöa „sem hvorki Útsýn né Úrval
byðu uppá”. Slíkur auglýsingamáti
var ástæðulaus og ekki i samræmi við
góða viðskiptahætti.
Þórflur Gunnarsson.
Fínar kartöf lur í Grænmetinu:
Litlu kartöflumar
mjög fallegar að sjá
„Við höfum ekkert með flokkun
kartaflna að gera hér í þessari stofn-
un,” sagði Sigurður Tryggvason
verkstjóri hjá Grænmetisverzlun
landbúnaðarins í Síðumúla er DB litu
þar inn til þess að skoða litlu kartöfl-
urnar sem flokkaðar höfðu verið í II.
gæðaflokk og þar með II. verðflokk.
Sigurður leiddi okkur að færi-
bandinu þar sem verið var að bursta
af kartöflunum, tína úr þeim, ef eitt-
hvað var skemmt og pakka þeim í
poka. Ekki var hægt að sjá annað en
þetta væru fyrsta flokks kartöflur,1-'
H
Ný pökkunarvél hefur veriö tekin f
notkun í grænmetinu. Neyzla höfuö-
borgarbúa er i algjöru lágmarki, 34
tonn á viku. Hámarkið er um 100 tonn
áviku.
Húsmæðrafélagið:
r
uiiagrædi að fá bæði litlar og
stórar kartöf lur saman f poka
Húsmæðrafélag Reykjavíkur hefur
sent blöðum fréttatilkynningu bar
sem lýst er yfir stuðningi við þá brevt-
ingu sem gerð var á reglugerð um
flokkun á kartöflum núna uri miðjan
september. Vekur félagið a.sygli á
þeirri óhagræðingu sem því fylgir að
fá í sama poka kartöflur sem þurfa
hálftíma suðu og kartöflur sem þurfa
10—15 mínútna suðu. Hins vegar
telur félagið æskilegt að þeir'neytend-
ur sem vilja geti keypt smáar kar-
töflur. Eiga þá þær kartöflur ekki að
vera á sama verði og fyrsti flokkur.
Gerir félagið þær kröfur til bænda að
þeir fari eftir þessari nýju reglugerð.
-DS.
—Oft munar litlu á því hvort kartöflur
lenda í I. eða II. flokki—Munurinn
vart greinanlegur með berum augum
Sigurður Tryggvason og Sighvatur Jóhannsson eru báöir búnir að starfa i
sautján ár hjá G,r ænmetinú og sögðust hreint ekki vera orðnir leiðir á kartöflunum
og öllu þvi þrasi sem þeim fylgir jafnan!