Vísbending - 17.06.1995, Blaðsíða 11

fyrir að fámennar stéttir í lykilaðstöðu geti
nánast stöðvað þjóðfélagið?
Enn ein spurningin: Ef mörg félög deila í
einu og samningar eru lausir hjá öllum, á þá
ríkissáttasemjari að leggja einhliða fram til-
lögu sem gildir fyrir alla? Heimild um þetta er
í lögunum frá 1978, en það er tekið mjög skýrt
fram að slíkt megi ekki gera nema að höfðu
nánu samráði við báða aðila. Dæmi um slíka
tillögu er miðlunartillagan frá árinu 1991. Eg
hef viljað fara mér hægt í þessu og ég held að
það sé afar lítið gagn í að breyta lögum nema
báðir aðilar séu sáttir við það.
En það sem ég held að brenni mest á
almenningi er að stéttarfélögin eru í mjög
misjafnri stöðu til að knýja fram samninga
með verkfalli. Mér sýnist þessi óánægja vera
að koma mikið í ljós unt þessar mundir. Hvað
er hægt að gera í þessu? Á að hverfa aftur til
þess sem var þegar kjör voru ákveðin ofan
frá? Var það rangt skref að veita opinberum
starfsmönnum svona mikinn samningsrétt?
Menn spyrja sig að þessu og eru ekki á einu
máli. Sumir segja: Við höfum tapað á að fá
samningsréttinn. Aðrir telja sig hafa grætt á
þvf.
Ég hef enga töfralausn á þessu máli, en
legg megináherslu á það hlutverk sáttasemjara
að sinna almennum sáttastörfum og hef ekki
trú á að færa honum aukið vald. Ég hef stund-
um spurt mig að því hvort það væri heppilegt
að ríkissáttasemjari hefði vald til þess að
fresta verkfalli. Ég hef vissulega upplifað það
að mér hefur fundist vera komið svo nálægt
því að hægt væri að ganga frá samningum að
slíkt væri æskilegt, en því meira sem ég hugsa
um það í alvöru, þá held ég að það gagni ekki.
Ég held að ef verkfalli sé frestað þá konti ein-
faldlega önnur bið. Það er eðli okkar íslend-
inga að við tökum ekki á vandanum fyrr en
hann brennur á okkur. Þannig að ég sé ekki að
þetta væri lausn.
Það er svo annað mál með stofnun eins og
embætti ríkissáttasemjara - ekkert af þessu
tagi er eilíft og það er mjög líklegt að eftir ein-
hver ár verði hlutverk hans eitthvað breytt.
Svona stofnanir eiga heldur ekki að vera óum-
breytanlegar og starfa gagnrýnislaust. Ég er
viss um að ef þú spyrð rnenn víðs vegar um
jtjóðfélagið þá heyrirðu margvíslega gagnrýni
á embættið og sumt af því er eflaust rétt,
annað ekki. En ég hef enga töfralausn. Það
verða áfram til hagsmunafélög, samtök verka-
lýðs og vinnuveitenda og meðan svo er þá
verður einhvers konar sáttasemjari að vera lil
staðar. Ég legg áherslu á að hann verði fyrst
og fremst sáttasemjari í merkingunni concilia-
tor. Þannig myndi ég vilja sjá þróunina, en það
getur samt vel verið að hún fari í allt aðra átt
og sáttasemjari verði úrskurðaraðili - en það
er ekki minn stíll.
Hver er skoðun þín á þeirri þróun undan-
farinna ára að gerðir eru heildarkjarasamn-
ingarfyrir stóra hópafremur en að liver semji
fyrir sig?
Ég hef nú alltaf verið meira skotinn í stóru
samflotunum, eins og t.d. 1991 sem er mesta
samflot sem ég man eftir. Hins vegar fer ekki
hjá því að þarna er verið að reyna að ná sam-
stöðu fyrir mjög rnarga og þá verða alltaf ein-
hverjir aðilar mjög óánægðir. I svona samflot-
um er lítið sem ekkert tekið á sérkjörum.
Þessi aðferð felur það f sér að á einhverju
stigi er komin svo mikil uppsöfnuð óánægja
að það verður að ræða um sérkjörin. Það hefur
ekki verið gert nema lítillega á tímum þjóðar-
sáttarinnar frá 1990 og síðan, og ég geri mér
grein fyrir því að það er ekki endalaust hægt
að sniðganga sérmálin.
Að því er varðar skattamál, húsnæðismál
og fleira sem aðilar vinnumarkaðarins eru
farnir að blanda sér mikið í, þá verða slík
atriði aldrei afgreidd í viðræðum við einstök
félög eða landssambönd og þess vegna eru
stóru samflotin nauðsynleg.
Hvaða augum líturðu þessi ríkisafskipti af
kjarasamningum sem hafa aukist mjög á
seinni árum?
Sennilega eru þessi ríkisafskipti orðin í rík-
ari mæli hér en víða annars staðar. Menn hafa
á þessu misjafnar skoðanir. Ég tel að erfitt
verði fyrir ríkisstjórn að hverfa af þessari
braut í náinni framtíð og oft hefur aðkoma rík-
isstjórnar að erfiðum deiluni lagt grunn að
samkomulagi.
Menn halda oft að vinnuveitendur og
verkalýðsfélög séu alltaf á öndverðum meiði,
en ég vil benda á að þau vinna saman á fjölda-
mörgum sviðum. ekki aðeins um kröfugerð á
hendur rfkinu, heldur ráða þau sameiginlega
fram úr margvíslegum vandamálum varðandi
túlkun á samningum og ýniis ágreiningur sem
kemur upp er leystur af þeim sjáll'um. Þeir
reka saman kjararannsóknarnefnd og leysa
ýmis verkefni sem t.d. í Bretlandi eru í hönd-
um embættis ríkissáttasemjara.
Það hefur jafnan verið erfitt að spá í fram-
tíðina, en hvernig sýnist þér líklegt að þróun-
in verði nœstu árin á íslenskum vinnumarkaði,
sundrung eða samstaða, órói eða vinnufriður?
Mér sýnist að nú sé tími nokkurrar
óánægju og ýmsir fara út fyrir samstöðuna. Ég
er samt ekki trúaður á að það standi lengi. Það
er með þetta eins og með hagsveifluna sem fer
upp og niður. Ef maður horfir lengra fram á
við, svona til aldamótanna, þá held ég að þess-
ar heildir, beggja vegna, verði sterkari á ný.
Og samskiptin við ríkisvaldið eru og verða til
staðar, þau eru ekki neitt stundarfyrirbæri; þau
munu halda áfram burtséð frá því hver er í
stjórn.
Ég vil meina að það sé komin góð reynsla
á þessi samskipti við ríkisvaldið. Auðvitað
getur menn greint á um ýmislegt, en ég held
að flestir séu sammála um að stöðugleikinn,
lágir vextir og lág verðbólga séu af hinu góða.
Aðrir benda á skuggahliðarnar og kannski
ekki síst að mönnum finnist að ekki séu allir
jafnir. Sumir eru f betri aðstöðu til að koma
sínu fram en aðrir og það held ég að verði
mikill ásteytingarsteinn í ár og á næstu árurn.
Þá er sérstaklega horft til ákveðinna hópa sem
óþarft er að nefna.
Stundum er talað urn að ríkisvaldið niður-
greiði kjarasantninga nteð skatttekjum sent
launþegar þyrfa svo að standa undir. Að vissu
leyti er þetta rétt, en á hitt ber að líta að þetta
getur reynst hinum almenna borgara betri
lausn en sú niðurstaða samninganna sem ann-
ars yrði.
Elisabet Ólafsdóttir, skrifstofustjóri gefur Guðlaugi blóm við starfslok. Pórir Einarsson, eftirmaður
Guðlaugs, fylgist með.
VÍSBENDING
11