Vísbending - 22.12.2001, Blaðsíða 7

VÍSBENDING
Sá sem á bú, þótt lítið sé, er sinn eigin herra. Einstaklings-
hyggjan var vissulega til að fomu og til hennar er hvatt. Enda
þekkir sögumaður engan þann sem er svo gjafmildur að hann
ætlaðist ekki til launa fyrir gjafir eða að leið séu laun19. En ekki
er hvatt til sparnaðar því eigi menn fé skyldu þeir ekki þörfþola40,
það er líða skort. Því oft sparír leiðum það sem Ijúfum er hugað40,
það er oft fær annar spamaðinn en til er ætlast. Til dæmis gæti
leiður tengdasonur fengið sparifé sem ætlað var ljúfri dóttur. Það
er reyndar mikilvægt að minna á, að fræðimenn nú á dögum telja
sumir að erfðir rugli grundvallarlögmál kapítalismans.
En orðið auðugur kemur ekki fyrir fyrr en því er lýst hvernig
gæfan snerist þegar sögumaður fór einn saman og varð villur
vega; en auðugur þóttist er hann annanfann því maður er manns
gaman47. Hinn sanni auður felst ekki í peningum heldur í góðum
félaga. Þessi vísindi eiga ekki síður við nú á tímum en alltaf
verða menn að uppgötva þau upp á nýtt. En þó að menn eigi að
deila með öðrum því sem þeir eiga er óþarfi að gera það í óhófi
því oft kaupir sér í litlu lof52. Meðalhófið er í flestu best að mati
höfundar. Ríki sitt skyldi ráðsnotra (hygginn) hver í hófi hafa64.
Bandaríkjamenn vitna oft í Benjamín Franklín sem sagði: Early
to bed and early to rise makes that man healthy, wealthy and
wise. Hávamál segja mörgum öldum áður:
Ár skal rísa,
sá er á yrkjendur fáa,
og ganga síns verka á vit.
Margt um dvelur,
þann er um morgun sefur.
Hálfur er auður und hvötum.59
Sá sem á fáa vinnumenn á að fara snemma á fætur á vit verka
sinna. Hálfur auðurinn er undir því kominn að vera röskur.
Höfundur veit vel að menn sækjast eftir auði, en margt fleira
veitir sælu.
Sumur er af sonum sæll,
sumur af frændum,
sumur af fé ærnu,
sumur af verkum vel.69
Mestu skiptir að halda lífi en rninnu þótt menn séu ekki alheilir því
haltur ríður hmssi, hjörð rekur handar vanur, daufur vegur og dugir.7'
Hér er ekki litið niður á menn þótt þeir gangi ekki heilir til skógar því
að þeir geta gert margvíslegt gagn.
En að endingu segir að auðurinn einn geri menn ekki mikla heldur
þvert á móti: Margur verður afaurum api75.
Viðhorf viturra manna
Af þessum tveimur merku kvæðum má ráða að margt af því sem
nú er grundvallarhugsjón einstaklingsfrelsis hafi verið höfund-
um þessara bálka vel kunnugt. Of djúpt er í árinni tekið að segja að
þau lýsi kapítalisma, því að markaðir voru ekki til í þeirri merkingu
sem við nú leggjum í það orð, en hins vegar var lítið um það sem nú
veldur mestu óhagræði, millifærslur af ýmsu tagi. Höft voru að sjálf-
sögðu talsverð vegna þess hve samgöngur voru erfiðar og hvergi er í
þessum kvæðum hvatt til verslunar.
í hnotskum er hægt að fullyrða að speki Hávamála um dugnað,
vináttu, visku og meðalhóf sé gott vegamesti hveijum þeim sem
hyggst halda út í viðskiptalífið. Enginn verður maður að meiri með
því að gera lítið úr öðmm. Menn eiga að verða sjálfs síns herrar en
hjálpa þeim sem em hjálpar þurfi. Alls ekki er víst að þetta hafi verið
almennt viðhorf en var þó, þá jafnt sem nú, viðhorf viturra manna.
* Texli kvæða er byggður á útgáfu Ólafs Briem, Eddukvœði, Skálholt 1968. Tölur vísa í erindanúmer í útgáfu Ólafs.
Göngugreinum með tölvutækni
Mælum lengd fótleggja
Ráðgjöf er veitt varðandi innlegg og skófatnað
Sjúkraskósmíði
T ölvugöngugreining
ÖSSUR HF.
Grjóthálsi 5
110 Reykjavik
Sfmi 515 1300
Fax 515 1366
mottaka@ossur.is
www.ossur.com
Nánari upplýslngar og tímapantanir
I síma 515 13 35
ri
ÖSSUR
7