Vísbending - 22.12.2001, Page 12

VÍSBENDING
(sökum ókunnugleika af viðkomandi geira) og þai' ættu litlar sem eng-
ar tilfmningar að vera í spilinu heldur bara hrein arðsemissjónarmið.
Gagnrýnendur benda á að í ljósi sögunnar sé innri vöxtur happa-
drýgri en yfirtökur, en gerum okkur grein fyrir því að yfirtökur og
árangur þeirra eru mun augsýnilegri og mælanlegri (hagstærðir fyrir
og eftir yfírtöku) en í innri vexti. Þar er verið að gera tilraunir með
nýjar vörur og vöruflokka sem gjaldfærist sem þróunarkostnaður og
því verður ekki hægt að gera raunhæfa samanburðargreiningu.
Árangursríkar yfirtökur
Þegar búið var að marka stefnuna hjá Ölgerðinni haustið 1996 var
spumingin aðeins að vanda vel val á væntanlegum „fómarlömb-
um“ en mikilvægt er að vera stöðugt á verði fyrir tækifæmm - og skoða
alla valkosti. Jafnvel þótt unnið sé að innri vexti fyrst og fremst þá er
best að skilgreina vöruþróun með víðtækari hætti og hlusta markaðinn
um möguleika í yfirtökum. Eins og skátamir þá er best að vera ávallt
viðbúinn en æfingin skapar meistarann og reynsla af yfirtökum af svip-
uðum toga hjálpar og ffýtir þegar valkostir koma upp. Þótt hraði skipti
vissulega máli er aðalatriðið að vera trúr stefnunni og meta markaðs-
stöðu sína - meta markaðinn og vöntunina í vöruúrvalinu. Skýr stefnu-
mótun/framtíðarsýn um vöxt er frumforsenda. Til að efla fyrirtæki er
vaxtastefna í umsvifum betri leið en að einblína á spamað í kostnaði
en auðvitað best ef hvort tveggja er fyrir hendi,
Þegar færin gefast er best að festast ekki í verðmyndun þar sem upp-
lýsingar í byrjun leyfa sjaldnast verðumræðu strax. Gott er að nýta við-
ræður til að ná tengslum við lykilstjómendur og skoða mannskap - á
hann að fýlgja eða borgar sig að fá hann vegna t.d. viðskiptasam-
banda? Ekki er rétt að útiloka viðræður við aðra aðila sem til greina
koma á sama tíma og athuga verður hvort aðrir séu einnig í kapphlaup-
inu um yfirtöku.
Áreiðanleikakönnun lögmanna og endurskoðenda getur skipt sköp-
um og þar verða menn hreinlega að velta við hveijum steini og skoða
alla þætti gaumgæfilega. Þar sem hún er unnin af hlutlausum fag-
mönnum má segja að þar eigi örlögin að ráðast þar sem um er að ræða
utanaðkomandi gangaöflun og engar tilfinningar koma nærri álits-
gerðinni. Þeir sem óska eftir slíkri könnun verða að gera sér grein
fyrir því að hún lýsir aðeins viðkomandi fyrirtæki í smáatriðum en
skipuleggur ekki yfirtökuferilinn.
Að lokinni könnuninni er nauðsynlegt að hrinda yfirtöku í fram-
kvæmd eins fljótt og mögulegt er og mikilvægast er að selja hug-
myndina til hagsmunaaðila og aðstandenda (stakeholders). Ef mglað
er saman reitum þarf skipurit að liggja fyrir fljótt þannig að allir viti
undir hvem þeir heyra. Engin yfirtaka gengur upp af sjálfu sér og þess
vegna ber að ráða umsjónarmann eða nefnd til að fylgjast með sjálfu
ferlinu, sem sér um að hraða gangi mála og koma á nýju skipulagi.
Lokaorð um reynslu Ölgerðarinnar
Eftir að Ölgerðin var skilgreind sem allsherjar drykkjarvörufyrir-
tæki m.t.t. vömflokka, dreifileiða og keppinauta, höfum við ekki
bara séð kastljósinu beint að gosi og öli heldur nánast öllum drykkj-
arvömm. Frá árinu 1995 hefur snakkið bæst við og er Ölgerðin með
mestu markaðshlutdeild allra innflytjenda á því sviði, fimm ámm
eftir innkomu. Árið 1999 var Catco-fyrirtækið keypt en það fram-
leiðir vodka (Eldurís), Dillon gin og íslenskt brennivín svo eitthvað
sé nefnt. Þá fyrst hófst sókn fyrirtækisins inn á vínmarkað og síðan
(aðallega á ámnum 2000 og 2001) hafa mörg smáfyrirtæki í víninn-
flutningi á líkkjömm, léttum vínum og víngósi verið yfirtekin og er
svo komið að nú hefur Ölgerðin vömúrval nær allra áfengistegunda
sem fást í veitingahúsum. Um mitt ár 2001 var veitingahúsakaffi bætt
við með tilkomu hins heimsþekkta Illy-kaffis. Með langtímastefnu
verður hver yfirtaka aðeins biti í stærra púsluspili.
Segja má að alltaf hafi stækkun haft öll merki þess að um innri
vöxt fyrirtækja sé að ræða, þó svo vömumboð séu keypt, þar sem í
öllum tilfellum var um að ræða litlar sameiningar og fáir eða engir
fastaíjármunir eða starfsmenn fylgdu með í kaupunum. Þó svo það
hafi aldrei verið haft að leiðarljósi, sbr. forsendur í stefnumótun, þá er
alveg ljóst að mun auðveldara er að fara framhjá samkeppnisyfirvöld-
um með lóðréttum en láréttum sammnum. Ástæðan er einföld, þar
sem mun erfiðara er að koma við mælistikum á lóðréttu áhrifin á
markaðinn og keppinauta en þau láréttu, þar sem einungis er verið að
mæla með hreinni markaðshlutdeild, líkt og var með bannið á sam-
mna Búnaðar- og Landsbanka.
Eins og fram kom í byijun em breytingar á starfsemi. veltu og
vömúrvali fyrirtækisins á tímabilinu 1996-2001 með þeim hætti að
íyrirtækið er nánast óþekkjanlegt ffá fyrri tíma hvað vömúrval snertir.
En þetta á einnig við þegar litið er á hagstærðir fyrirtækisins, eins og
fram kemur í neðangreindri töflu, byggðri á tölum úr árlegum bókum
um afkomu fyrirtækja (í tímaritinu Frjáls Verslun) sl. sex ár.
I millj.kr 1996 1997 1998 1999 2000
Vdta 1818 +5% 1927 +6% 2200 +14% 2445 +11% 2862 +17%
Hagnaður 83 115 +39% 122 +6% 151 +24% 82 -46%
Arðsemi + 19% + 21% + 18% + 17% + 10%
Þess má geta að í sömu heimild kemur fram að eigið fé þrefaldað-
ist á þessu tímabili og veltuaukningin er 65% frá 1995. Á árinu 2000
var það óhagstæð gengisþróun sem lækkaði reikningslegan hagnað
margra fyrirtækja á síðasta ársfjórðungi, sem kunnugt er, og kom í
veg fyrir að hagnaður endurspeglaði rétta rekstrarafkomu þess árs.
Með árangrinum, sem fram kemur í ofangreindri töflu, má segja að
vel hafi til tekist og fyrirtækið hafi fengið ffn samlegðaráhrif.
Það gerði gæfumuninn að Ölgerðin hafði tjárhagsburði til að
hrinda framtíðarsýn sinni í framkvæmd og það var hægt að nýta tæki-
færin með skjótri ákvörðunartöku eigenda og vegna þess hve stefnan
var vel skilgreind. Innri vöxtur hefur reynst vel þar sem fyrir var
þekking á vönim og framleiðsluferlinu til að hagnast á markaðstæki-
færum - en skilyrðislaust á að kaupa þegar innri skilyrðum verður
ekki komið við. Aðalatriðið er að vita hvort yfirtakan muni lækka
kostnað eða auka tekjur og þannig reyna að meta og reikna samlegð
en ekki bara gera ráð fyrir henni eða vona að hún skili sér.
Ólíkt Lísu í Undralandi var á þessu sex ára tímabili alltaf ljóst við
upphaf ferðar hvert ferðinni var heitið. Enn á ný er Ölgerðin á kross-
götum en spuming er hvort einhver viti nú á hvaða ferðalagi hún er
eða hvert ferðinni er heitið en eitt er víst að Ölgerðin verður gjörólíkt
fyrirtæki eftir næstu sex ár frá því sem nú er - líkt og gerst hefur á
fyrri tímabilum.
Gleðileg jól og
farsœlt komandi ár!
NÓISÍRÍUS
12